In Groot-Brittannië liep niet Londen maar Manchester voorop in een nieuwe ontwikkeling. Rockbands werden er aangeraakt door de energie van veel nieuwe dansmuziek en wilden dit integreren in hun eigen sound. Belangrijkste bands die dance met rock wisten te kruisen waren de Happy Mondays en The Stone Roses. De Roses hadden eind 1989 een hit met het op een  drum-loop gestoelde Fool's Gold en de Mondays zouden ook hier in 1990 doorbreken met Step On een door een house-piano gedreven popsong.

Het was een tijd waarin de meer ruimdenkende rockbands de nieuwe clubcultuur, met bijbehorende drug xtc, niet als een bedreiging zagen maar juist als een nieuwe inspiratiebron. Natuurlijk, ook veel al lang op een dood spoor geraakte gitaarbands deden er hun voordeel mee en wisten ineens weer wel succes te krijgen. Denk aan The Farm en de Soup Dragons (I'm Free). Iedere week stond er in de Britse muziekbladen wel weer iets te lezen over een rockband die een beat onder een liedje had gezet en zich verdedigde met de woorden 'there has always been a dance element in our music'.

Maar los van deze bandwagon jumpers waren er gelukkig de erg goede platen van de Happy Mondays en dat ene album dat als een van de weinige uit de vroege jaren negentig zo de tijdsgeest wist te raken als Screamadelica van Primal Scream. Goed, de elpee Pills 'N Thrills And Bellyaches verscheen al eind 1990 en was met de hedonistische dansbare rock Primal Screams album een jaartje voor. Maar de aanloop die de van oorsprong Schotse band had genomen, begon al begin 1990, een paar maanden voor Step On van Happy Mondays verscheen.

Deze historische context waarin Screamadelica verscheen wordt in deze aflevering van Classic Albums nauwelijks belicht, maar het verhaal van de band zelf, en de ontstaansgeschiedenis van Screamadelica is al omvangrijk genoeg.

Het begon allemaal met een liedje I'm Losing More Than I'll Ever Have op hun tweede album, het in september 1989 verschenen Primal Scream. Een rudimentaire rockplaat waar niemand oren naar had. Het wordt er niet echt bij gezegd door platenbaas Alan McGee en zijn vriend Bobby Gillespie, de voorman van Primal Scream, maar het was ook helemaal geen goede plaat. In een tijd waarin vooral uit de VS veel opwindende nieuwe rockmuziek kwam (Nirvana, Dinosaur Jr.) deed Primal Scream oubollig en vooral overbodig aan.

Arme Jeff Barrett perspromotor van Creation. Hij moest met die plaat werken, wat natuurlijk niet opschoot. Twee van zijn ingevingen redden zijn positie niet alleen, maar stonden aan de basis voor Screamadelica. Hij gaf een plaat aan dj Andrew Weatherall die zegt meteen gegrepen te zijn door het nummer I'm Losing More Than I'll Ever Have en Barrett belt ten einde raad met NME-journaliste Helen Mead. Of zij niet iets over de band kan schrijven. Het idee ontstaat om een verhaal te maken over Weatherall die een remix van zijn geliefde nummer maakt.

En de rest is geschiedenis. De bewerking van I'm Losing More Than I'll Ever Have wordt net als Loaded een hit, ook in Nederland. Weatherall maakt er een episch dansnummer van met blazers, gospelkoortjes, dubeffecten en een stevige beat. Bij deze was indie-dance uitgevonden.

Alan McGee, die altijd in de band is blijven geloven, die zoals uit de documentaire blijkt, voor een deel uit zijn oude vrienden uit Glasgow bestond, wilde snel een opvolger, dat werd Come Together. Ik heb altijd gedacht dat het Weatherall was die verantwoordelijk was voor het toch futuristische dance-dub geluid op Screamadelica maar dat blijkt niet helemaal het geval. Weatherall had wel in zijn hoofd hoe Come Together moest klinken maar zijn productionele vaardigheden schoten domweg nog tekort. Dus riep hij de hulp in van Hugo Nicolson, die toch een van de 'unsung heroes' op Screamadelica blijkt.

Dat Alex Paterson (The Orb) het misschien wel allermooiste nummer Higher Than The Sun produceerde (dat hij terecht tot zijn beste werk rekent) en niet Bobby maar zangeres Denise Johnson de clubhit Don't Fight It Feel It zingt komt allemaal aan de orde, net als McGee's dwingende advies in de zomer van 1991 om snel met een album te komen.

Screamadelica komt uiteindelijk in september 1991. Zelf vond ik het indertijd jammer dat alle singles erop stonden, in het geval van Higher Than The Sun zelfs twee keer. Maar de plaat werkt, zoals in Classic Albums ook terecht wordt vastgesteld, misschien wel beter in zijn geheel. Vaak hebben muzikanten het over albums als 'muzikale reis' en dj's het over 'verhaal vertellen'. Voor mij het sein om weg te zappen of een bladzijde om te slaan, maar Screamadelica vormt echt een knap geheel. Van de opzwepende gitaarrif in Movin' On Up naar de opzwepende dansclimaxen in Come Together en Loaded om uitgeput in de chill-out zone te belanden.

Wegdromend bij het wonderschone slaapliedje Shine Like Stars. Kleiner en tederder dan dit heeft Gillespie ze niet meer geschreven. En nog altijd herinner ik me die nacht in Paradiso, januari 1992 als een hoogtepunt. Primal Scream met dj's Andrew Weatherall en Paul Oakenfold. Euforische nieuwe dansmuziek tot diep in de ochtend, het leek toen nog toekomstmuziek, maar eigenlijk was het hoogtepunt in de cross-over tussen rock en dance hier bereikt.

Classic Albums: zaterdag 10 maart om 21:25 op Nederland 3.