Stel je een laboratorium voor in het oerwoud. Een aantal geologen en andere wetenschappers is er heen gestuurd door een groot bedrijf, om te onderzoeken of daar, op die plek, een mijn gestart kan worden voor het winnen van kostbare mineralen. De wetenschappers installeren hun laboratorium, maar al snel gaat er van alles mis. 'De hitte, de vliegen, de vochtigheid, de vreemde geluiden in de jungle, ze creëren een sfeer waarin je in van alles gaat geloven,' zegt Henke. 'Zelfs als je een buitengewoon rationeel mens bent. In die setting heb ik mijn nieuwe album Ghosts willen plaatsen. Natuurlijk, er kan iets fout gaan, is de eerste reactie van de personages. Iedereen probeert zijn hoofd koel te houden, maar onder de oppervlakte valt alles uit elkaar.'

Controleerbare chaos
Vanuit dat idee schreef Robert Henke een koortsachtig verhaal. Een fragment ervan stond op de hoes van Silence, zijn vorige, meer introverte album uit 2009. Een deel verschijnt op een nog te verschijnen album dat de trilogie compleet moet maken. En een deel staat op de hoes van Ghosts. Het gaat verschrikkelijk mis met een van de wetenschappers in het verhaal, die een grot in gaat om een technische aanpassing te doen en vergiftigd wordt door een dodelijk kikkertje. Zie het als een parabel over het creatieve proces. 'Het is een interessante confrontatie tussen het voorspelbare, de controleerbare situatie aan de ene kant, en de onvoorspelbaarheid en het kwetsbare aan de andere kant. Ik ga zeer precies te werk, maar uiteindelijk wacht ik op een moment van magie. En dat ligt voorbij de technologie. In het verhaal werkt die magie tegen de mensen. Bij zo'n groot bedrijf is er geen ruimte voor.' Hij lacht. 'Een ding weet ik wel: dat die man vergiftigd werd, was geen ongeluk.'

Maar het verhaal was niet het echte startpunt van het album. 'Ghosts ontstond in een moment van frustratie,' vertelt Henke. 'Op persoonlijk vlak voelde ik me ongelukkig, kwaad en agressief, en dat heb ik omgezet in een compositie. Het is een klassieke vorm van uitdrijving, een ritueel, zoals je dat in veel culturen ziet. Je kunt iets verbranden, het in symbolen vangen, ik maakte muziek. Gaandeweg begon ik het te verbinden met het verhaal dat in mijn hoofd zat, en met foto's die ik gemaakt had in Australië. Dat was een rare dag, heet maar donker en grijs, heel onwerkelijk.'

Ableton Live
Sinds half jaren negentig al werkt Henke met grote precisie aan zijn oeuvre. Hij begon in de scene rond het Basic Channel label, eerst met partner Gerhard Behles, later alleen. Hij maakt minimale, niet zelden duistere muziek, repetitief en spannend door patronen die subtiel langs elkaar schuiven. Samen met Behles ontwikkelde Henke in 1999 Ableton Live, een softwareprogramma dat sindsdien uitgroeide tot de standaard bij live performance van elektronische muziek. In de loop der jaren trok Henke zich steeds meer terug uit het sterk groeiende bedrijf, om zich te richten op zijn muziek en zijn denkwerk.

In 2007 schreef hij een groot artikel over live performance van elektronische muziek 'in the age of supercomputing'. Hij had dubbele gevoelens. Aan de ene kant omarmde hij als geen ander de technologische vooruitgang, aan de andere kant worstelde hij met het gebrek aan transparantie dat die techniek met zich meebracht. Met andere woorden: voor het publiek is niet te zien of een kunstenaar nu zijn mail staat te lezen of daadwerkelijk muziek maakt. Zijn voorlopig conclusie in 2007 was er een waar hij zelf onmogelijk genoegen mee kon nemen: het menselijk brein beseft maar al te goed hoeveel complexiteit een persoon kan bedienen. Een laptop-act met heel veel diepgang kan simpelweg niet 'echt' live zijn. Enkel elektronische muziek met tastbare en zichtbare instrumenten als synthesizers en drumcomputers is overtuigend op het podium, en daarmee is het nagenoeg onmogelijk om echt gedetailleerde muziek op het podium te reproduceren. De enige optie: dronken worden en heel hard dansen. 'Maar wat als dat niet leidt tot wat we muzikaal gezien willen', besloot hij.

Entertainmentfactor
Vijf jaar later heeft Henke de knoop doorgehakt: hij vindt de diepgang en details uiteindelijk toch belangrijker dan de entertainmentfactor. En zelfs op het podium beschouwt hij zichzelf meer als een componist dan als een performer. 'Het proces van muziek maken is volledig losgekoppeld van het bespelen van instrumenten, van drummen of zingen,' zegt hij nu. 'Muziek maken is een verborgen kunst geworden, maar zo was het lang geleden ook al. Componisten schreven hele symfonieën in hun slaapkamer. We leven nu in een tijd waarin de technologie niet meer belangrijk is. Dat begon toen laptops rond de eeuwwisseling betaalbaar werden, het explodeerde een jaar of vijf geleden. De vraag is niet meer: welk instrument gebruikt je om een geluid te creëren. Iedereen heeft elk geluid tot zijn beschikking. De vraag is: wat doe je er als kunstenaar mee.'

Volgens Henke is het cruciaal om je als producer te laten leiden door kleine foutjes. 'Het mooie is dat technologie nooit honderd procent werkt zoals je wilt. Op zeker moment geef je een computer zo veel voorspelbare factoren dat de uitkomst voor de computer nog volstrekt logisch is, maar voor jezelf niet meer. Muziek maken is een voortdurend spel tussen wat je bedoelt te maken en wat de machine je terug geeft. Stel je voor dat je een melodie-loop maakt van een maat, en je maakt hem per ongeluk een maat en een kwart noot lang. Dan ontstaat ineens een heel nieuw ritmisch patroon. Dat kan lelijk zijn, maar het kan je ook een nieuwe weg wijzen. De kunst is het verschil te zien tussen goede en slechte fouten.'

Geluidskunstwerken
Henke's producties zijn eerder te beschouwen als geluidskunstwerken dan als dansvloerhits. Binnen Ghosts is niet alleen ruimte voor complexe ritmische patronen, maar ook voor abstracte soundscapes. Een aantal jaren geleden maakte hij een kunstinstallatie genaamd Atom, een combinatie van soundscapes en 64 lichtgevende ballonnen, die onder meer op het STRP festival in Eindhoven te zien was. Het zijn zo goed als altijd autonome werken, die los lijken te staan van de dagelijkse werkelijkheid, ook als ze daar wel hun oorsprong in vinden. Zo is dat natuurlijk met veel elektronische muziek, al was het maar omdat vaak tekst ontbreekt. 'Mijn saaie reactie zou zijn: elke vorm van kunst zegt iets over de wereld om ons heen. Maar ik voel me er erg prettig bij dat mijn muziek geen statements bevat over politiek, religie of andere maatschappelijke zaken.'

Toch had techno in Berlijn in beginsel juist een politieke lading. De muziek brak door op het moment dat de muur viel, en werd de soundtrack van de hereniging. 'De muziek zelf heeft geen politieke lading, maar de plek en de manier waarop mensen ervan genieten wel,' zegt Henke. 'Mensen uit West-Berlijn kwamen naar Oost-Berlijn voor de technofeesten. De feitelijke hereniging vond plaats op de dansvloer. Die lading heeft het inmiddels niet meer, maar dat geeft niet. Het is goed om die geschiedenis te kennen, maar ons te realiseren dat het een erfenis is, iets uit het verleden. We kunnen nog wel verder met de muzikale ontwikkeling. Ik ben blij dat ik als kunstenaar geen politiek statement hoef te maken, omdat in mijn ervaring expliciete uitingen bijna altijd slecht geïnformeerd, eenzijdig en daardoor stompzinnig zijn. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik in de jaren tachtig geen protestsongs geschreven heb. Ik groeide op als linkse West-Duitser. Voor mij was het kapitalisme slecht, communisme was een interessant concept. Het is maar goed dat ik daar nooit openlijk een punt van gemaakt heb, want de DDR was een fucking dictatuur, die mensen afmaakte als ze wilden vluchten. Iedere vorm van romantiek over dat land zou nu tot ondraaglijke schaamte leiden.'

Berghain
Als Monolake speelt Henke doorgaans vroeg in de avond, omdat zijn muziek een ander soort aandacht vraagt dan dansvloertechno. Toch vindt hij aansluiting bij de bruisende techno-scene in Berlijn. Zijn nieuwe live-set ging onlangs in premiere in club Berghain, een oude industriële ruimte in het voormalige Oost-Berlijn. Tijdens 5 Days Off is hij geprogrammeerd op een avond die door dj's uit dezelfde club gekleurd wordt. Berghain-dj's als Marcel Dettmann en Ben Klock maken de laatste jaren furore met hun a-melodieuze, rauwe dj-sets, vaak vele uren lang. 'Ik hou enorm van de Berghain', zegt Henke. 'Van de architectuur, van de ruimte, van de mensen. We raken elkaar in ons oog voor details. Rauw, ongepolijst, dat is per definitie gedetailleerd. In de club is stijlvol omgegaan met de oorspronkelijke details. De ruimte verdwijnt niet, maar wordt juist versterkt. Zo werk ik ook graag: ik wil met de zaal spelen, de ruimte moet onderdeel worden van de ervaring.'

Ghosts van Monolake verschijnt op Imbalance Computer Music. Monolake speelt vrijdag 9 maart op het 5 Days Off festival. Het festival vindt plaats in Paradiso en de Melkweg vanaf woensdag 7 maart en biedt ruimte aan allerlei vormen elektronische muziek, van dubstep tot techno tot drum 'n bass, met acts als Hudson Mohawke, Escort, Jeff Mills en Noisia. De VPRO doet uitgebreid verslag van het festival. 3voor12 is vijf dagen lang aanwezig op het festival. Zaterdagavond besteedt het programma Dansen Met Delsing (in samenwerking met BNN) tussen 22:00 en 00:00 en tussen 02:00 en 04:00 aandacht aan het festival.