Na alle drukte na het tweede album, waarvoor de groep onder andere een 3voor12 award ontving, vindt Moss het wel even fijn om rustig te beginnen. Het contrast tussen de drie albums is tot dusver groot. Het debuutalbum The Long Way Back verkocht volgens drummer Kruijning niet slecht, "maar er gebeurde niet echt iets mee". Dorleijn: "We waren eerder blij dat die plaat eindelijk af was, dan dat die uitkwam eigenlijk." Ferry Roseboom van Excelsior was er ook blij mee en vertelde de band in te zijn voor een volgend album. In de aanloop naar die tweede kon Moss in alle rust werken. Dat betaalde zich uit in een bewierrookte release en vele optredens, waaronder een triomfantelijke show met een batterij extra trommelaars op Lowlands 2010.
Moss stapt uit de comfort zone
Marien Dorleijn wil muziek maken die mensen verbaast en zichzelf prikkelt
Voor Moss is 2012 uitstekend begonnen. De band leverde op Eurosonic een fraaie 3 On Stage Sessie en een prachtig concert in de Aa-kerk af. Belangrijker: derde album Ornaments is bijzonder goed ontvangen en maakt de verwachtingen waar, die na het succes van doorbraakplaat Never Be Scared / Don't Be A Hero behoorlijk hooggespannen waren. Frontman Marien Dorleijn en drummer Finn Kruijning schoven aan voor een gesprek over die verwachtingen, het schrijven van hits, live-energie, Beach House en Grizzly Bear.
Bij de release van Ornaments deze week weet de Amsterdams-Utrechtse band echter wel vele ogen op zich gericht.
Dorleijn: "Het is wel logisch dat sommigen na een plaat als Never Be Scared een bepaald verwachtingspatroon hebben. Voor ons is dat ook wel een ding geweest: moeten we daar aan voldoen? Hadden we dezelfde lijn moeten doortrekken? Wat is diezelfde lijn? Na de eerste plaat hebben we een transformatie ondergaan en nu ook weer. Bob (gitarist, IG) ging weg om meer tijd aan z'n gezin en z'n kunst te besteden, net toen we aan de nieuwe plaat begonnen waren. Toen was het: wat willen we eigenlijk? Wat is een stap verder in onze ogen? Eigenzinnig doorgaan met muziek maken of een plaat maken die totaal bij het verwachtingspatroon past van het publiek? Wordt het een pleaser? Moeten we de liedjes op festivals spelen, moet het grootser? We hebben dat heel gauw overboord gezet en gedacht: we willen gewoon de plaat maken die we willen maken."
Hadden jullie last van druk?
Dorleijn: "In het begin voelde ik dat wel, maar op een gegeven moment was ik er helemaal niet meer mee bezig. Nu wel. Nu die klaar is denken we: 'wat zullen mensen ervan vinden, vinden ze het slick of helemaal te gek'. Ik las op twitter: 'nou deze plaat is wel veel toegankelijker dan Never Be Scared'. Had ik niet verwacht, maar als je dat vindt is het prima. En ik snap het ook wel, qua geluid is het veel directer en minder vaag."
Wat zou wel een stap verder zijn?
Kruijning: "De vorige plaat heeft ons veel gebracht: spelen op plekken waar je nooit had gespeeld, dat hele Lowlands akkefietje, een deels uitverkochte clubtour en ook financieel: ik mag nu tegen mijn moeder vertellen dat het nu ook echt werk is. Ik kan er niet van leven, maar het geeft heel veel rust. Als we dat niveau vast kunnen houden en misschien met Duitsland en Frankrijk een beetje uitbouwen; dan zou dat voor mij echt een enorme overwinning zijn. Dan ga je ook met goed vertrouwen door naar de volgende plaat."
Is Nederland te klein, zoals de Telegraaf optekende?
Kruijning: "Dat bedoelde ik in de zin dat wij een bepaald soort band zijn. Wij gaan niet opeens de stap maken van 7000 naar 25.000 platen en daarmee veel meer mensen trekken. Dat geloof ik niet." Dorleijn valt bij: "Wij hebben het gevoel dat wij onze plek hebben gevonden in de Nederlandse muziek. Ik denk wel dat het nog kan groeien. We willen ook gewoon interessante platen maken, niet alleen proberen twaalf hits schrijven, waar iedereen op mee kan zingen." Dorleijn, die een gepassioneerde doch serieuze indruk maakt, permitteert zich een lachje: "Dat doen ze dan maar met I Apologise. Je wil ook de diepte in kunnen gaan en hopen dat mensen dat begrijpen."
Luisteren naar Beach House, Lower Dens en Grizzly Bear
In september vertelde je dat deze plaat donkerder, serieuzer en volwassener zou worden.
"Volwassener?", reageert Dorleijn verbaasd. "Wat ik vooral vind is dat Ornaments een directere plaat is, een echte luisterplaat. Hij ligt dichter bij Never Be Scared, dan die bij het debuut lag. Dat is ook logisch, want bij Never Be Scared kwamen we erachter dat we een band waren. Bij Ornaments vind ik dat we productioneel heel erg laten horen wat onze invloeden zijn. Een liedje als I Am Human of Almost A Year - dat je constant in dezelfde dingen blijft hangen - had je nooit kunnen horen op Never Be Scared. Dat is ook durven, net als dat we Ornament erop hebben gezet van 9 minuten lang. Geen statement, maar ik vond het heel erg nodig dat die nummers op de plaat zouden komen."
What You Want opent ritmisch heel erg als Beach House, maar had ook op jullie vorige kunnen staan.
Dorleijn na even peinzen: "Een soort up-tempo Beach House dan, maar ik vind het ook heel erg krautrockerig met dat constante drummen en ook wel Radiohead-achtig. Het heeft een drive waar ik wel van hou. Ik luister naar Beach House en wordt erdoor gepakt. Het mooie is de gitaar, dat kenmerkende 'tu-nu-nu-nu-nu'; niet die akkoorden pakken maar constant loops. Dat deden we met Never Be Scared ook al. Ik ken Beach House al via Pitchfork van die platen ervoor. Dat had ik met Grizzly Bear ook. Die had ik helemaal grijs gedraaid en toen kwamen ze ineens met Veckatimest, waar ik ook heel blij mee was. Maar ik was al jaren fan. Beach House heeft er altijd een beetje in gezeten. Ik ben blij dat zo'n band dan opeens heel bekend wordt met een plaat als Zebra. Dat is te gek. Voor hetzelfde geld gebeurt dat ook met Lower Dens, wat ik nu veel luister."
Er staan een aantal up-tempo nummers op als Spellbound, The Hunter en Good People, met een dance-achtige drive. Is dat het live-gevoel dat in de plaat sluipt?
Kruijning: "We hebben voor het schrijven op Vlieland en in Zeeland gezeten. We wilden daar eigenlijk alleen maar opnemen, maar hebben vooral veel gerepeteerd en gespeeld met de band. Dat zijn wel nummers die daaruit voortkomen. Die live-energie." Dorleijn: "Een liedje als Spellbound was gewoon één keer rossen en klaar, dat kwam er in een ochtendje uit. Dat was heel snel duidelijk. Dat is op Vlieland geschreven en gaat ook over het eiland als metafoor."
Finn Kruijning merkt op dat de up-tempo nummers op de vorige plaat niet dezelfde energie hadden als live. "Er was best wel een flink contrast. Ik denk dat het nu beter is gelukt het op plaat vast te leggen." Dorleijn stemt in: "We zijn ook blij met de productie, dat we het eerlijk hebben gehouden. We wilden het eerst helemaal in kleine stukjes knippen, maar zijn toch wel dichtbij een bandplaat gebleven. Soms laten we het liedje een beetje los, anderzijds zijn er ook weer echte liedjes zoals Everything Died In Your Heart en Give Love To The Ones You Love."
In Give Love To The Ones You Love komt de zin "it's you against the rest" en daarmee een jij-tegen-de-rest gevoel vaak terug. Het klinkt als een waarschuwing.
Dorleijn: "We hebben het wel even over de tekst moeten hebben met de band: 'Nou Marien moet je dat wel zo zingen? Dat is wel heel erg in your face'. Voor mijn gevoel had ik het op dezelfde manier geschreven als I Apologise, ook een andere manier van schrijven. Ik wilde weer een nummer maken dat tekstueel heel erg duidelijk is. Ik schrijf heel erg vanuit de tweede persoon; alsof iemand dit roept. Misschien ook wel vanuit een vrouwenoogpunt: 'mannen zijn allemaal hetzelfde, ze wachten tot ze getemd zijn. Mannen volgen maar één ding en ze willen zich niet binden.' Maar ik ben helemaal niet zo. Ik waarschuw de vrouw dat ik niet zo doe. Het is ook wel een vorm van ironie. Het is niet persoonlijk bedoeld, ik zet de man in het algemeen voor het blok. Wat ik eigenlijk bedoel: je moet niet alles over één kam scheren, want we zijn niet allemaal hetzelfde. Ik vond het sowieso erg belangrijk om te zeggen: Give Love To The Ones You Love. Het is een heel positieve uitspraak, een heel direct nummer en ik ben er wel trots op."
Het gaat mooi over in het ook persoonlijke Everything Died In Your Heart.
"Waar I Apologise over mijn opa ging, gaat dit over mijn oma. Ze leed heel erg aan Parkinson, dat heeft de laatste jaren van haar leven erg beïnvloed. Dat is een verschrikkelijke ziekte, waarbij je constant zit te trillen en niet goed kan slikken. Dat vond ik vreselijk en met die achterliggende gedachte heb ik die tekst geschreven: 'je levenslust is er niet meer, omdat je lichaam het niet meer aan kan'."
De band is zeer enthousiast over het opnameproces, dat werd vergemakkelijkt en versneld door de routine van het jarenlange samenspel.
Dorleijn: "Je moet elkaar vertrouwen. Je weet wat je live kan waarmaken en wat je als muzikant aan elkaar hebt. We zijn echt betere muzikanten geworden en anders gaan spelen. Ik ben harder gaan zingen, veel meer mijn stem gaan gebruiken. Het hoeft niet altijd met reverb, dat was best wel een comfort zone geworden, maar ook een foefje. En we zijn nog lang niet uitgepraat als het over platen gaat. Ik heb echt het gevoel dat we nog wat te doen hebben. We hebben een nieuwsgierigheid voor muziek en willen nog een paar platen maken, waarin je de ontwikkeling ziet. Waarmee je de mensen probeert te verbazen en jezelf probeert te verbazen en te prikkelen. Wat is interessant voor ons? Dat is heel egocentrisch, maar heel belangrijk. Een band als Radiohead had nooit zo'n ontwikkeling kunnen maken als ze niet zo'n supergrote hit hadden gemaakt als Creep. Als zij door waren gegaan op die voet, waren ze op den duur uit elkaar gegaan. Zij zeiden juist: 'Ok Computer was leuk, maar we gaan daarna even echt loos'. Het is te gek dat je elkaar daar de ruimte voor geeft."
Het geeft toch een zekere artistieke vrijheid als je zo'n hit scoort?
Dorleijn brandt nu echt los: "Dat had het nu ook voor ons, die artistieke vrijheid. Je kan twaalf keer I Apologise proberen te schrijven, maar wij vinden ook andere dingen heel leuk. Major Lazer knalt door de speakers voor we het podium op gaan, of Silent Shout van The Knife (die we later zijn gaan coveren), elektronische muziek als Kraftwerk of krautrock of Massive Attack. Noem maar op. Er is meer dan gitaarbandjes of singersongwriters. Dat maakt muziek maken voor mij wel super interessant. Wat was de vraag ook alweer?"
Er ligt nog een speciale presentatie in het verschiet (waarover de band nog niks wil zeggen). Daarna begint de clubtour begin maart, dan gaat Moss twee weken naar Duitsland en eind maart vervolgt de clubtour.