Door de jaren heen bezoek ik het festival niet jaarlijks, maar vaker wel dan niet. Crossing Border ontwikkelt zich al snel tot de omgevallen boekenkast van Louis Behre, met altijd wel een paar pareltjes en ook wel eens wat dat rechtstreeks naar de vrijmarkt zou mogen. Deze edities zijn mij het beste bijgebleven:

1993: Ted Joans, Jules Deelder, Graham B
Ik leer Crossing Border-oprichter Louis Behre kennen via Paul Sebes, nu de grootste literair agent van Nederland, destijds promotiemedewerker bij Uitgeverij Bert Bakker. Hij wijst me op deze eigenzinnige Hagenaar die bezig is een nieuw festival op te zetten met een mix van literatuur en popmuziek. Ik bezoek een avond van de eerste editie van het festival, die zich afspeelt voor een paar honderd man publiek in het Paard in Den Haag. De avond staat in het teken van Jazz & Poetry, met Black Power-dichter Leroi Jones, jazzdichter Ted Joans en Jules Deelder met uiteraard zijn gedicht "Jazz Is".

Van deze avond zijn geen beelden te vinden, maar op YouTube staat wel deze prachtige video van filmmaker Louis van Gasteren van een optreden van "hipster-dichter" Ted Joans in Amsterdam in 1964, geintoduceerd door Simon Vinkenoog, met onder andere Jan Cremer in het publiek. Je zou bijna denken dat Faithless de inspiratie voor "God Is A DJ" heeft gevonden in "Jazz Is My Religion" van Ted Joans.

1995: Henry Rollins, John Cale, Ronald Giphart
In 1995 heeft Crossing Border zijn vorm gevonden in het Theater Aan Het Spui. Wat vooral opvalt is de kleinschaligheid en de aanraakbaarheid van de artiesten. Mensen als Henry Rollins en Blixa Bargeld zitten hier gewoon aan de bar, te midden van het publiek. Grand old men als John Cale en Peter Hammill geven mooie optredens. Ronald Giphart, in 1995 dé nieuwe held van de Nederlandse letteren leest voor, evenals Herman Brusselmans, de oppergod van de Vlaamse literatuur. En als iedereen rond middernacht door zijn hoeven dreigt te zakken is daar Henry Rollins met een indrukwekkende spoken word performance die maar liefst twee uur duurt en dat is geen minuut te lang.

Onderstaande video geeft een goed beeld van het type soloconcerten dat John Cale in die tijd geeft, onder andere dus op Crossing Border 1995.

1996: dEUS, 16 Horsepower, Van Dyke Parks
In 1996 begint Crossing Border zowaar deftig te worden: het festival trapt af met twee avonden in de chique Dr. Anton Philipszaal, tegenover het Theater Aan Het Spui. Op de eerste avond met drie van de beste bands van dat moment: 16 Horsepower, Morphine en dEUS dat voor het eerst in Nederland materiaal speelt van het dan nog te verschijnen tweede album In A Bar, Under The Sea. Maar de volgende dag wordt het pas echt heel speciaal, als Van Dyke Parks voor het eerst in zijn leven optreedt in Nederland. Deze excentrieke Amerikaanse artiest werkte samen met onder andere Ry Cooder, Leonard Cohen, Randy Newman en vooral The Beach Boys. Hij schreef samen met Brian Wilson 'Good Vibrations'. Ook maakte hij een handjevol solo-albums met weirde, rijk georkestreerde pop die leek te zijn weggelopen uit een heel rare Disney-film. Juist die rijke orkestraties maken het voor hem onmogelijk om te touren. Maar in het dan nog goed gesubsieerde Nederlandse muziekleven liggen er kansen en zo wordt Van Dyke Parks op deze avond begeleid door het Maarten Altena Ensemble en de Mondriaan Strings. Het wordt een onvergetelijk, sprookjesachtig concert dat gelukkig in audio is opgenomen door de VPRO.

1998: 4Hero, Juliette Greco, Vic Chesnutt
In 1997 en 1998 vindt Crossing Border plaats in het Haagse Congresgebouw dat met zijn vele zalen zorgt voor de indruk van een soort cultureel warenhuis. De verscheidenheid van het programma draagt aar ook aan bij. In de grote Statenhal is een ambitieus dance programma neergezet met Reprazent featuring Roni Size, Red Snapper, Faithless en vooral 4Hero. De makers van de hit 'Les Fleurs' treden hier aan met groot orkest en zorgen ondanks de wat blikkerige akoestiek voor een indrukwekkend concert. Niet alle onderdelen verhouden zich even goed tot elkaar, want als Red Snapper begint klinkt dit in de zaal waar Juliette Greco optreedt alsof er een vliegtuig opstijgt. De breekbare Franse chansonnière raakt enigszins van haar à propos, maar de presentatrice zegt dat dit er nou eenmaal bij hoort op een festival, tot verbijstering van het overwegend senioren publiek. Laat op de avond is er nog een bijzondere, eenmalige gebeurtenis: een gezamenlijk optreden van Calexico, Lambchop en de inmiddels overleden Vic Chesnutt die de sfeer oproept van een tijdloze avond in een universiteitszaal op het Amerikaanse platteland. Godzijdank nam de VPRO ook dat op in audio en hebben we die opnames nog.

1999: Gerrit Komrij, Kees van Kooten
In 1999 is Crossing Border weer kleinschaliger en keert het terug naar de intieme entourage van het Theater Aan Het Spui, maar het wordt niet zo'n magische editie als in 1995 en 1996. Het is de keerzijde van de omgevallen boekenkast-formule van Louis Behre. Als je op zo'n festival veel vrijmarkt-materiaal treft en weinig pareltjes, beleef je soms een beetje een rare avond. Tom Engelshoven heeft het in Oor zelfs over 'gewaad door de middelmaat.' Van het muziekprogramma van dit jaar herinner ik me geen bijzondere hoogtepunten. Het vuurwerk komt deze keer van de schrijvers. Kees van Kooten zorgt ervoor dat bij het publiek de tranen over de wangen lopen van het lachen en hij laat ons allemaal tegelijk beseffen hoe zeer we Kees en Wim missen, die dan net ruim een jaar van de buis verdwenen zijn. Gerrit Komrij geeft ook een prachtige voordracht, met zijn altijd wat lugubere gedichten.

2000: Coldplay, Low, Hans Teeuwen
In 2000 verhuist het festival naar Amsterdam en het Leidseplein past Crossing Border als een handschoen. Op een ticket kun je naar de Melkweg, Paradiso, de Stadsschouwburg, de Balie, Bellevue en het Nieuwe De La Mar. Alleen al in de Oude Zaal van de Melkweg levert dat twee fantastische concerten op voor de fijnproevers: Sigur Ros en Low.

Met die fijnproevers weet Hans Teeuwen even later wel raad als hij een half uurtje stand-up doet in Theater Bellevue en zijn geheel eigen kijk geeft op het literair café-publiek dat op Crossing Border natuurlijk overvloedig aanwezig is.

De meest besproken act van Crossing Border 2000 is Coldplay. Iedereen wil de band zien en niemand wordt tegengehouden bij grote zaal van de Melkweg waardoor die meer dan uitpuilt. Voorafgaand aan het concert is er een pijnlijk moment als Ronald Giphart eerst nog even een fragment voorleest uit de roman 'Ik Omhels Je Met Duizend Armen', over de dood van zijn moeder. Zijn performance wordt ruw verstoord door de dronken Engelsen op de eerste rijen. Coldplay begint vervolgens aan triomftocht op Nederlandse bodem die voortduurt tot de dag van vandaag. Ik heb het zelf niet tot het einde volgehouden in die overvolle zaal, maar gelukkig hebben we de audio nog.

2001: Douglas Coupland, Mercury Rev
Ook in 2001 is het Leidseplein in Amsterdam het speelterrein van Crossing Border. Een van de eregasten is Douglas Coupland, de auteur van Generation X, die uit zijn hoofd vertelt in het Nieuwe De La Mar Theater. "Has anyone of you ever been to an MTV event?", vraagt hij het publiek. "They are ice cold…" Waarna de anekdote volgt over zijn bezoek aan het beroemde MTV Unplugged concert in New York. Bij de ingang wordt het publiek op uiterlijk geselecteerd: mooie mensen beneden, lelijke op het balkon. Coupland vertelt hilarisch over de grote opluchting die hem ten deel valt als blijkt dat hij beneden mag staan. Weer is er een concert in de grote zaal van de Melkweg waar iedereen bij wil zijn. Niet zo groot als Coldplay, maar wel minstens zo mooi, want Mercury Rev maakt in 2001 met All Is Dream een van de albums van het jaar.

2004: Nick Hornby
Vanaf 2003 is Crossing Border weer in Den Haag. Louis Behre verslikt zich in de vele cultuurpausen en -pausjes op en rond het Leidseplein die allemaal een eigen agenda hebben die niet noodzakelijk matcht met die van hem. In Den Haag is nu gekozen voor de Koninklijke Schouwburg als hoofdlocatie. Daar staat in een bovenzaaltje de Britse auteur Nick Hornby. De schrijver van High Fidelity heeft een gehandicapte zoon die hij verzorgt waardoor hij aan huis gekluisterd is en zelden het land verlaat voor lezingen. Maar het is Crossing Border in 2004 dan toch gelukt. Hornby vertelt over zijn favoriete artiesten, begeleid door de groep Marah. Over Bruce Springsteen, die hij meteen geweldig vond omdat hij precies was zoals hij, als een broer. En over Prince die hij meteen geweldig vond omdat hij alles was dat de schrijver zelf nooit zou zijn. Over hoe verschrikkelijk het is als je een geweldige band ziet spelen voor een vrijwel lege zaal. En over het enige dat nog erger is: diezelfde band enkele jaren later terug zien in een stadion en vaststellen dat er ineens tienduizenden assholes zijn die zo nodig naar jouw favoriete band moeten komen kijken.

2010: Spoon, The Walkmen, The National
In 2010 slaagt Crossing Border erin enkele van de meest interessante acts van dat jaar te boeken. The National zorgt voor lange rijen bij het NT-Gebouw, dat inmiddels samen met de Koninklijke Schouwburg het grootste deel van het programma herbergt. De druk op de deur is zelfs zo groot dat het hele gebouw wordt afgesloten, waardoor The Walkmen op datzelfde moment een geweldig concert geven in een halflege bovenzaal. Naast The National en The Walkmen heeft Crossing Border in 2010 ook nog Spoon, een band die niet alleen schittert in de grote zaal van het NT-Gebouw, maar ook in kleinschaliger setting op het 3voor12-sessiepodium.
 

2011: Jennifer Egan
In de afgelopen twintig jaar is Crossing Border er heel goed in geslaagd om de belangrijkste internationale auteurs die schrijven op het snijvlak van rock 'n roll en literatuur naar het festival te halen. In 1996 was het Irvine Welsh (Trainspotting), in 2001 Douglas Coupland (Generation X), in 2004 Nick Hornby (High Fidelity) en in 2011 Jennifer Egan (A Visit From The Goon Squad). Komend weekend zal blijken of de lezing van Michael Chabon (Telegraph Avenue) indrukwekkend genoeg is om hem in dit rijtje op te nemen.