Junkie XL: "Deze week hopelijk contract voor mijn eerste grote Hollywood-film rond"

Tom Holkenborg geeft enige optreden van het jaar in... het Concertgebouw

Atze de Vrieze ,

Het Concertgebouw mag dan in de steigers staan, het blijft een van de meest classy plekken van Amsterdam. Dames met parelkettingen praten er geanimeerd met heren met keurige boordjes onder hun trui. Aan de muur foto's van klassieke kanonnen als Janine Jansen en Cecilia Bartoli. En er is Tom Holkenborg: karakteristiek petje, luchtig jasje en een vintage Playboy shirt. Het Concertgebouw is uitverkocht voor zijn enige show van het hele jaar, tevens presentatie van zijn nieuwe album Synthesized. "Het wordt gewoon een clubavond. Als je de stoelen eruit haalt kom je op 2800 man. Dat lage balkonnetje gebruiken we niet. Dat is op dit soort avonden echt een slecht idee." Donderdagavond is Junkie XL te gast bij Roosmarijn Reijmer in 3voor12radio.

Je hebt de afgelopen jaren veel gewerkt met Joost van Bellen. Op hoeveel tracks doet hij nou uiteindelijk mee?
"Op alle tracks. Maar we hebben niet echt samen muziek gemaakt. Joost heeft de rol van een ideeënman, of external A&R person, zoals hij graag wilde. Ik maakte een demo, hij gaf me tips. Probeer dit eens, probeer dat eens. Hij was een steunpunt als ik helemaal vast zat. Tegelijk moest hij soms ook afgeremd worden. Joost heeft zoveel ideeën."

Joost is een wonderlijke, energieke man. Twee jaar geleden zag ik hem op SXSW met jouw manager op stap, voortdurend de stad af struinen op zoek naar nieuwe muziek. Jij doet dat niet meer.
"Ik heb er de tijd niet voor. Voor dat optreden in Austin destijds vloog ik in en uit. Mijn meest intensieve tijd heb ik gehad in Groningen, toen ik echt alles zag in Vera. Een fantastische inspiratiekick was dat. Nu luister ik naar bijvoorbeeld 22Tracks of naar mp3-sites. Daarnaast ben ik gezegend met de geweldige college radio in Los Angeles, KCRW. Ik ben ook groot fan van de podcast van Tim Sweeney, Beats In Space. Daar hoor ik veel goede muziek, dingen als MGMT, LSD Soundsystem, Hot Chip, Cut Copy. Het idee dat een band elektronica gebruikt, wat uiteindelijk geresulteert in een dance track, dat spreekt me heel erg aan. Ik heb nog nooit een 100% elektronische track gemaakt."

Je zei net LSD Soundsystem. Dat is natuurlijk LCD, een verspreking die we je makkelijk kunnen vergeven, maar die vast geen toeval is. Je zit nogal in een drugstrip op deze plaat. Er staat zelfs een complete speech op van Timothy Leary, een beruchte professor die onderzoek deed naar hallucinerende drugs. Richard Nixon noemde hem destijds 'the most dangerous man in America'.
"Ha, een Freudian slip. Die track is een prachtig voorbeeld van hoe Joost en ik werken. We koken allebei graag, met veel wijn erbij, en dan komen de ideeën. Ik wilde een donkere progresseve track maken zoals Sasha en Digwee die eind jaren negentig maakten, gecombineerd met van die drumbeats uit 90s commerciële hits van Duitse producers als Jam & Spoon. Joost kwam toen ineens met Timothy Leary op de proppen. We hebben uiteindelijk na lang zoeken een audioboek gevonden waarin hij onder invloed van lsd vertelt over zijn ervaringen. Door die drugs komt hij een state of mind waarin hij zijn persoonlijkheid af kan breken als blokken. Niet alleen de negatieve, maar ook de positieve eigenschappen zet hij even aan de kant. Op dat moment kun je je ego achterlaten."

Timothy Leary was groot in de hippietijd, en je snapt wel waarom. Wat je nu omschrijft is de droom van de 60s.
"Ik heb drie jaar in Topanga gewoond, daar zat nog altijd een hippie enclave, tegen de bergwand aan. Charles Manson woonde daar in de tijd dat hij nog op zijn plannen broedde. Maar ik wil wel duidelijk stellen dat ik met zo'n track geen drugs wil promoten. Het is mooi om erover te praten wat het met je kan doen, maar ik predik het niet. Iedereen moet met drugs doen wat hij wil. Ik observeer wel dat er misschien meer drugs gebruikt wordt in de USA, maar dat er sowieso anders tegenaan wordt gekeken. Daarbij is de sample waar ik Klatshing! mee begint ook een waarschuwing voor drugs. Ik was het ook totaal eens met Deadmau5 toen hij Madonna aanviel omdat ze tijdens de Miami Music Conference gezegd had dat het toch zo geweldig was dat iedereen op xtc was. Ze is 55 en noemt haar plaat ineens MDMA. Deadmau5 zei: dat is het laatste wat de Amerikaanse dance nodig heeft."

Maar wat is dan het verschil? Jouw album opent met Take Off On Molly's E, ook een verwijzing naar xtc.
"Natuurlijk, ik heb ook drugs gebruikt. Voor mij is het altijd een kick geweest dat het je fantasie naar ongekende hoogtes brengt. Ik gebruikt het niet om te ontsnappen aan de werkelijkheid. En als ik de kids aan de drugs zie weet ik niet of ik daarmee voorop wil lopen."

Nog meer hippie-gedachtengoed: een anti-kapitalistisch statement in When Enough Is Not Enough, gezongen door Curt Smith van Tears For Fears.
"Ik probeer zelf de wereld niet te veranderen, probeer iets positiefs teweeg te brengen met mijn muziek. Maar ik heb wel met vocalisten gewerkt die wel graag standpunten innemen. Als zo iemand dat wil, dan is hij daar vrij in. Dat was in dit geval zo met Curt Smith. Ik heb ook in 2003 een track gemaakt met Chuck D, die enorm tekeer ging tegen een cultuur waarin jonge meisjes verleid worden door oudere gasten en meegetrokken worden in een drank- en drugswereld. Ik dacht toen wel: heb je dat zelf niet ook gedaan toen je upcoming artiest was? Ik heb hem nooit gesproken. Ik stuurde hem de track, hij mij de vocalen. Voor hetzelfde album heb ik ook een track gemaakt met Anouk. Het werd een heel emotionele track, een afrekening met haar moeder."

De synthesizer krijgt de hoofdrol op dit album. Je hebt het er zelfs naar vernoemd. Jij moet synthesizers hebben zoals andere mensen ex-vriendinnen.
"Alleen heb ik ze allemaal nog. Sommige staan permanent in de opslag, hier of in LA. Ik zou ze graag willen gebruiken, maar ze nemen te veel ruimte in of ze zijn te onbetrouwbaar, of het kost te veel geld om ze op te knappen. Dat klinkt inderdaad als een slechte relatie. Ik heb een mooie Electro Harmonix EH-100 uit de jaren zeventig die een vriend ooit op een rommelmarkt komt. En een verzameling Korg synthesizers gemaakt tussen 1978 en 1982 die ik kocht van een zaak in Groningen die failliet ging. Voor een paar honderd gulden gekocht, omdat iedereen op dat moment alleen maar op digitale synths werkte. Het mooiste zijn dingen die je leent van mensen die er geen heil meer in zien tot de waarde verandert. Als ik terug luister door al mijn werk hoor ik nog precies welke synth ik op dat moment nieuw had en dus veel te veel gebruikte."

Aan welk instrument zul je later dit album herinneren?
"Voor deze plaat heb ik een forse investering gedaan om een echt modulair systeem te kopen. Synths zijn doorgaans bakken met knoppen erop, een modulair systeem bestaat uit losse elementen die je met kabels aan elkaar moet hangen. Ik heb het vijf jaar geleden - toen de pond laag stond - gekocht bij een Engels bedrijf genaamd Analogue Systems, dat op dat moment twee grote supporters had: Radiohead en Daft Punk. Het heeft een heel apart karakter, dat je in de laatste Radiohead-platen en in Thom Yorke's soloplaten heel nadrukkelijk terug hoort. Radiohead heeft zelfs een speciale technicus mee voor de twee modulaire systemen die ze op het podium hebben."

Wat kost zo'n grap?
"Een goed systeem kost tussen de 30.000 en 50.000 euro. Ik heb daar lang voor gespaard. Het heeft mijn leven echt veranderd. Door de filmscoring werk ik veel met temptates. Zie het als de opmaak van een website als 3voor12. Alle artikelen hebben hetzelfde lettertype, een plaatje, een rode balk links en rechts. Zo is het herkenbaar, een geheel, en kun je snel werken. In het creatieve proces krijg je juist de beste resultaten als je zonder temptates werkt. Het mooie aan dit modulaire systeem is: je steeds misschien wel 150 kabels links en rechts om de juiste synthsound te krijgen, maar je kunt hem vervolgens niet als preset opslaan. Dat dwingt je om in een vroeg stadium beslissingen te nemen."

Ik snap wat je zegt over die vrijheid, tegelijk maak jij ook voor een dansvloer toch toegepaste muziek?
"Dan had ik het heel anders aan moeten pakken. Er staan op dit album dingen die heel goed werken op de dansvloer, maar ook dingen die helemaal niet werken. Als je voor een film werkt, zijn er heel andere krachten in spel. De muziek moet ondergeschikt zijn, het is zelfs niet per definitie muziek."

Ken jij Adrian Younge? Een soulproducer uit LA die groot filmliefhebbers is. Hij zei tegen me: ik houd van filmmuziek omdat componisten juist grotere risico's nemen. Ze moeten een effect teweeg brengen, en daarom gebruiken ze juist verrassende akkoorden of vreemde wendingen."
"Daar ben ik het absoluut mee eens. Als ik aan films of games werk, gaat dat veel meer vanuit mijn gut feeling. Bij Junkie XL voelde ik altijd meer beperkingen, zeker net na die Elvis hit. Het wordt steeds moeilijker om alles wat je weet over het live circuit, de pers en iedereen die iets van je plaat gaat vinden uit te schakelen. Je zou eigenlijk willen werken vanuit een geluiddichte ruimte in een psychiatrische inrichting. Filmmuziek dwingt je steeds een andere omgeving op te zoeken."

Worden er veel synthesizers en samplers gebruikt bij het maken van filmmuziek, bijvoorbeeld voor strijkers?
"Ja, en dat heeft veel voordelen. Een regisseur weet het precies wat hij krijgt, en je kunt een sound creëren die je met alleen een orkest niet krijgt. Bij Hans Zimmer gaat het vaak dubbel: eerst samples, en dan een echt orkest er overheen. Zo krijg je een larger than life sound. Het hangt ook van het budget af. Je mag soms drie uur opnemen in Bratislava, waar het goedkoper is dan in LA."

Ik sprak laatst met R3hab, een producer uit Breda die op het moment erg succesvol is. Hij zei dat hij de dance producer graag vergelijkt met een executive producer in Hollywood. Zo iemand hoeft niet zelf de camera te hanteren of de belichting te doen, maar is verantwoordelijk voor het eindproduct. Eigenlijk ook zoals jij met Hans Zimmer werkt. David Guetta spreekt ook zo over produceren. Een paar jaar geleden was dat absoluut not done.
"Klopt, dat is echt veranderd. Toen ik jaren geleden een plaat voor Sasha produceerde kreeg ik daar voortdurend vragen over. Wat doet Sasha nou eigenlijk zelf? Hij werd daar echt op afgemaakt. Het was een overgangsperiode. Je kon geen top-dj meer zijn zonder je eigen producties. Sasha probeerde het wel zelf, maar kon het niet zo goed, technisch gezien. Maar ik zei altijd: Sasha heeft mij volledig gebrainwashed. Ik maakte de muziek precies zoals hij het wilde hebben."

Jij bent bijna toe aan je big jump. Je werkt al een paar jaar onder de vleugels van Zimmer, je wilt vast voor jezelf beginnen.
"Ik hoop dat komende dagen het contract rond te krijgen voor mijn eerste grote Hollywood film, die volgend najaar uit moet komen. Het is de tactiek van Hans om mij overal bij te betrekken, me aan iedereen te introduceren. Hij leidt me echt op. Over welke film het gaat kan ik nog niets zeggen. Ik kan altijd nog ontslagen worden. Hans zegt altijd: je bent geen volleerd filmcomposer als je niet drie, vier, vijf keer van een film getrokken bent. Je moet nagaan: de muziek is in die fase het enige waar ze nog wat aan kunnen doen. Alle shoots zijn gedaan, de acteurs zijn allang weer met volgende films bezig, als de film slecht scoort in de tests, kunnen ze nog maar een ding doen: de componist ontslaan. Maar ik heb er heel veel zin in. Ik voel me als Afellay die voor het eerst een grote wedstrijd met Barcelona mag spelen."