Verrassende verkiezingsuitslag in Berlijn gisteren, waar een nieuw parlement voor de deelstaat gekozen werd: de Piratenpartij haalde maar liefst 9% van de stemmen binnen, goed voor vijftien zetels. Het is voor het eerst dat de piraten in Duitsland de kiesdrempel halen, en ruim ook. En dat terwijl de zusterpartij in Nederland tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 nog met de staart tussen de benen vertrok, met amper 1% van de stemmen. Hoe kan het dat Berlijn ineens wegloopt met deze nieuwe beweging?

Zweden, land van The Pirate Bay
Even terugspoelen. De internationale piratenbeweging boekte zijn eerste succes in 2009 in Zweden, het land waar de partij ook ontstond. Niet vreemd, omdat in het Scandinavische land een venijnige strijd woedde rond The Pirate Bay. Al is downloaden zeker niet het enige programmapunt: de piraten maken zich hard voor een open internet en bescherming van privacy en burgerrechten. De partij haalde 7,1% van de stemmen, genoeg voor twee zetels in het Europese parlement. Het was lange tijd het enige echt grote succes van de internationale beweging. Zo bleef de partij bij de Duitse Europese verkiezingen in hetzelfde jaar steken op 0,9%, lang niet genoeg voor een zetel.

Waar komt dan die gigantische uitslag in Berlijn vandaan? Dirk Poot, voorzitter van de Piratenpartij Nederland, vertelt dat met name jonge stemmers in het oude Oost-Berlijn veel op de partij gestemd hebben. "Het percentage lag daar in de peilingen steeds zo'n 5% hoger", zegt hij. "Onder de jongeren stemde zo'n 21% op de Piratenpartij, dat is enorm veel. Mijn Duitse collega's suggereren dat het beschermen van burgerrechten in het voormalige Oost-Duitsland gevoeliger zou kunnen liggen. Daar weten ze immers ook wat het betekent om ze kwijt te raken. Met name de wijk Kreuzberg-Friedrichshein is altijd een creatief broeinest gebleven, een van de meest kritische delen van Duitsland, een voedingsbodem van de tegencultuur."

Post-Wikileaks
Peter Bijl, voormalig hoofdredacteur van 3VOOR12/Utrecht en al enkele jaren woonachtig in Berlijn, herkent dat beeld. Hij woont zelf in de wijk Friedrichshain. "Het is een deel van de stad waar enorm veel mensen met internet bezig zijn, vaak in de creatieve sector. In de huidige tijdsgeest - na Wikileaks - voelen ze zich minder thuis bij gevestigde partijen. De roep om openheid van bestuur wordt steeds groter. De Piratenpartij maakt daar een stevig punt van, het wil democratie transparant maken en mensen zoveel mogelijk zelf laten beslissen. Ook onderwijs is een belangrijk punt. Volgens de piraten moet onderwijs toegankelijk zijn voor iedereen, en dat is een boodschap die aanspreekt bij jonge kiezers."

De Berlijnse visie van de piraten is dan ook een stuk breder dan de Nederlandse. Of beter: de Duitsers weten hun verhaal een stuk toegankelijker te vertellen. De verkiezingscampagne in Nederland maakte een onprofessionele indruk, de partij had nogal wat interne problemen, en de boodschap leek te agressief en te ver weg van de dagelijkse realiteit van de potentiële kiezer. Waar de Nederlandse partij het gevoel wekte een stelletje wereldvreemde hackers te zijn dat het auteursrecht wilde afschaffen en dat geloofde in allerlei complottheorieën, komt in Berlijn de boodschap kennelijk wel helder over. "Het hoofdpunt is de vrije informatiesamenleving", zegt Poot, "Een samenleving waarin burgerrechten gegarandeerd zijn." Meest opmerkelijk: waar de Piratenpartij hier wordt gezien als vijand van de creatieve sector, komt de Berlijnse beweging er juist uit voort. Zo was Ben de Biel, persvoorlichter van de partij, in het verleden eigenaar van de befaamde club Maria Am Ostbahnhof.

Rock 'n roll
De jonge kiezers voelden zich kennelijk ook aangetrokken tot de manier waarop de piraten hun boodschap over probeerden te brengen. Een groot PR-budget heeft de partij niet, maar wel een doelgroep die met goedkope middelen - met name via internet - te bereiken is. Maar ook daar buiten was de partij zichtbaar, vertelt Peter Bijl. "Het ging om kleine, slimme uitingen. Op lantaarnpalen zaten stickers: hulp gezocht bij de verhuizing… naar het parlement. De partij heeft een rock 'n roll uitstraling." De partij ontwikkelde ook een iPhone app, waarop de schulden van de stad Berlijn realtime in kaart gebracht werden. Een hippe manier om een helder punt te maken.

Sebastian Nerz, lijsttrekker van de Berlijnse piraten, is uiteraard blij met de overwinning. Volgens hem is deze uitslag om meerdere redenen een belangrijke stap in de richting van professionalisering van de partij. "Op dit moment heeft de Piratenpartij Duitsland geen betaalde medewerkers", zegt Nerz tegen Torrentfreak. "Leden van het parlement worden wel betaald voor hun werk. Daarnaast krijgen ze geld van de staat om assistenten en medewerkers te kunnen betalen. Dit geeft ons de mogelijkheid full-time aan de partij te werken, wat onze slagkracht enorm doet toenemen. Een ander belangrijk voordeel is dat burgers en media partijen die toegang tot het parlement hebben veel serieuzer nemen. Ik heb vaak gehoord: jullie partij is niet relevant, want jullie hebben zitten niet in het parlement."

Nederland
Of de Nederlandse Piratenpartij ook kan profiteren van het Duitse succes, valt nog te bezien. Volgens Dirk Poot probeert zijn partij zoveel mogelijk te leren van het buitenlandse succes, maar ook van de valkuilen. De verbreding van het gedachtengoed ligt ook in Nederland voor de hand. Toch is de vraag of het gedachtegoed ook in Nederland mensen massaal naar de stembus kan brengen. Peter Bijl denkt dat Berlijn een verhaal apart is. "Zou de Piratenpartij in München boven een procent uitkomen? Ik denk het niet."