Sufjan Stevens (35), gevierd troubadour uit Detroit, brengt sinds 1999 albums uit via zijn eigen platenlabel Asthmatic Kitty, waar onder meer My Brightest Diamond en DM Stith onder contract staan. In 2005 brak Stevens door met het rijk georkestreerde album Illinois, vol emotionele en zalvende teksten gezongen met zijn typische, bijna fluisterende, stem. Vorig jaar verscheen zijn laatste album The Age Of Adz, een flinke stijlbreuk met zijn oudere werk. Op 21 mei speelt Stevens in een uitverkocht Muziekgebouw Frits Philips in Eindhoven. Sufjan Stevens is een gevoelig man: hypersensitief, emotioneel en heel zelfbewust. ‘Ik vind het leven soms een grote uitdaging. Zeker in dit vak komt er zoveel op je af en zijn er zoveel blikken op jou gericht. Ik heb mezelf een licht pantser aangemeten om te functioneren in het dagelijks leven,’ zegt hij er zelf over. Tegelijkertijd is een gesprek met de Amerikaan heel ontspannen, open en oprecht. Binnen twee minuten vertelt hij over de mooiste plekken op aarde en vliegen vakantietips over tafel. ‘De kerstvakantie en Oud en Nieuw heb ik doorgebracht in Hong Kong, waar mijn zusje woont. Daarna volgde een tour door Australië en Nieuw-Zeeland. Ter plekke besloot ik vakantie op te nemen en te gaan hiken in de zuidelijke bergen van Nieuw-Zeeland. Het is daar zo prachtig. Je hebt er prachtige bergen, fjorden, regenwouden; heel magisch op zo’n relatief klein eiland. Het is heel goed dat ze dat zelf ook door hebben en het heel goed beschermen.’ Hij praat kalm, bedachtzaam, maar zijn enthousiasme en levenslust klinken door in alle zijwegen die hij in de antwoorden bewandelt.

Kosmos
Sufjan Stevens ziet zijn nieuwste studioalbum The Age Of Adz als het begin van een nieuw hoofdstuk in zijn carrière. Het is dan ook een behoorlijk andere weg die hij hier mee inslaat. Van soms mierzoete liedjes naar groots en meeslepende bombast met veel elektronica, vervormingen van zijn stem en een epische slottrack die bijna een half uur duurt. Hij noemt het zelf een ‘ontdekking van de kosmos’, maar bij beluistering valt ook op hoe persoonlijk het album geworden is. Critici waren over het algemeen enthousiast over The Age Of Adz, maar er was ook kritiek. De plaat verkoopt vooralsnog veel minder dan zijn eerdere werk. In interviews zag Stevens zich in een hoek gedrukt waarin hij zich moest verdedigen. ‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door elektronica, vernieuwende klanken en improvisatie. Ik zie mezelf nog veel vreemdere dingen uitbrengen. Althans vreemd, voor mensen die verwachten dat een artiest steeds hetzelfde trucje doet. Ik heb die vrijheid om te experimenteren hard nodig. Nieuwe uitdagingen en nieuwe artistieke doelen horen bij mijn persoonlijkheid. Ik begrijp heel goed dat het nieuwe geluid voor een trouw publiek verwarrend kan zijn. Zoals het gaat met vernieuwing, heeft men even tijd nodig om te wennen; om mee te groeien met mijn ontwikkeling. The Age Of Adz vraagt om geduld. Maar gezien de reacties tijdens de tours hoef ik me daar geen zorgen over te maken.’

Intuïtief
Toen hij begon aan wat later The Age Of Adz werd, had Stevens nog geen idee waar het toe zou leiden. ‘De meeste muziek is voortgekomen uit geluid en niet uit liedjes. Het is een heel intuïtief proces geweest en ik kan wel zeggen dat dit mijn minst “bedachte” album is geworden. Ik heb ongelukjes en toevalligheden in het opnameproces leren koesteren. Slordig kan heel mooi zijn in muziek. Neem het laatste album van Kanye West [Amerikaanse rapper die uit vele hoeken lof ontving voor de plaat My Beautiful Dark Twisted Fantasy uit 2010] dat heel slim in elkaar zit, maar waar veel ruimte is gelaten voor ruis, verwarrende geluiden, verrassende stemmen en bijzondere structuren. De vitaliteit en het unieke karakter van zijn stem komen daardoor veel beter tot hun recht.’ Voorafgaand aan de opnames werd Stevens ineens heel erg ziek. Doktoren kwamen er maar niet achter wat er precies aan de hand was. Waarschijnlijk had hij last van een virus dat zijn zenuwen aantastte. Hij werd langzaamaan beter., maar het heeft hem heel bewust gemaakt van zijn lichaam en zijn eigen kwetsbaarheid. ‘The Age Of Adz is een direct gevolg van de ziekte. Ik ervoer de tijd erna als een fysieke renaissance, alsof ik opnieuw door de puberteit ging. Het is echt een heel hormonale plaat geworden: geïrriteerd, fallisch en zelfbewust. Thematisch en in bepaalde creatieve keuzes is dat compleet uit mijn “comfort zone”. Het kan snel ijdel en narcistisch overkomen, maar dit was wat me bezig hield en er uit moest.’

Auto-tune
Net als Kanye West en vele andere rappers en popsterren maakt Sufjan Stevens op zijn album gebruik van auto-tune. Simpel gezegd is het techniek die je helpt om zuiver te zingen, ook als dat niet nodig is. Bijkomend effect is een mechanisch en ‘clean’ geluid, bijna etherisch. Velen gruwen van het effect, anderen roemen de sfeer die het op kan roepen. ‘Het onnatuurlijke en de harmonische perfectie vind ik heel interessant. In de basis zijn stemmen mooi vanwege nuances, intonaties en een eigenheid. Dankzij auto-tune ontstaat een heel spannend conflict binnen muziek. De techniek is niet nieuw, maar wel hoe het tegenwoordig wordt gebruikt. Mensen moesten ook wennen aan versterkte muziek, aan de elektrische gitaar en aan elektronische drums. Wie zich openstelt voor vernieuwing blijft nieuwe muziek ontdekken. Zij die de tijd en moeite niet nemen, blijven hangen in de klassiekers uit hun jeugd. Daar is niets mis mee, maar ik hoop mijn fans mee te nemen op mijn eigen muzikale ontwikkelingsreis.’

Bandcamp
Stevens koos er voor zijn nieuwe plaat aan te bieden via Bandcamp, een downloadplatform waar artiesten zelf hun muziek aan kunnen bieden voor een door hen gekozen verkoopprijs. Hij is tevreden over het resultaat en de reacties. ‘Ik raad het veel artiesten aan. Artiesten zijn nog zo gefocust op platenlabels. Je kunt zoveel zelf doen, met zoveel voordelen. Ik hou van de directe manier van releasen. Het kan per direct en op jouw manier. Ik ben de hele aanloop van een klassieke release zo zat. Het voelt heel onnatuurlijk wanneer je plaat af is en je nog maanden moet wachten voor je het kan laten horen. Ik kan me goed voorstellen dat we met Asthmatic Kitty op een gegeven moment besluiten geen cd’s meer te drukken. Ik rouw niet om de dood van de cd. Ik heb het nooit een romantisch ding gevonden. Lp’s hebben dat ergens nog wel, dat zijn in klank en esthetiek prachtige producten. Ik ben bewust aan het nadenken over het concept van een album. In het digitale tijdperk is de lengte van een plaat niet meer afhankelijk van wat er op een schijf vinyl of plastic past. Het staat ergens ook dwars op het creatieve proces en de creatieve geest. Steeds vaker heb ik iets gemaakt dat ik direct wil delen, omdat het urgent voelt of omdat je benieuwd bent naar reacties. Niet alles hoeft meer te leiden tot een klassiek album. Ik speel met meer ideeën voor downloadreleases. Toch denken mensen nog sterk in bepaalde eenheden. Een boek is een boek, een film is een film en een album is een album. Ik schipper daar een beetje tussenin door de opnames toch te rangschikken en te bundelen, maar The Age Of Adz is niet één verhaal.’

Oude nummers
Bij een nieuw geluid hoort een nieuwe liveshow. Met de The Age Of Adz-tour schotelt Stevens een kleurrijk dansspektakel voor. Hij geeft eerlijk toe dat hij geen danser is, maar geniet van het leerproces en vindt dat het past bij deze ‘fysieke plaat’. ‘Ik leer een showman te zijn. Ik heb nog nooit zo vaak gedroomd over mijn eigen optredens. Het staat haaks op wie ik ben, maar daarom is het juist interessant. Ik ben nog wel mezelf, maar probeer me ook op dat vlak te ontwikkelen.’ Tijdens de afgelopen tours koos Stevens er voor om te openen met nieuwe nummers, maar wel af te sluiten met zijn oude werk. ‘Je moet je publiek niet overvragen. Ik heb moeite met de arrogantie van veel artiesten die er bijvoorbeeld voor kiezen om enkel nieuw werk te spelen of hun hits te negeren in de setlist. Mijn filosofie is dat wanneer je als artiest iets uitbrengt het eigendom wordt van de luisteraars. Ik vind het prachtig dat ik de oude nummers voor ze mag spelen. Dit heeft ook betrekking op mijn experimenteerdrift. Wat ik schrijf is niet van mij, het is een resultaat van Het Leven.’

Sufjan Stevens - The Age of Adz (Asthmatic Kitty/Konkurrent)
Stevens speelt op zaterdag 21 mei in een uitverkocht Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven