Aalglad
Kaputt is in meerdere opzichten een merkwaardig album. Al was het maar omdat het al Dan Bejar's negende plaat is, en nu ineens iedereen oog voor hem heeft. Het is zijn meest extreme album tot nu toe, maar gek genoeg komt dat juist doordat het aalglad is. Zelf verwijst Bejar graag naar Steely Dan, Scritti Politti en de late Roxy Music. Of beter nog: Bryan Ferry's solo-album Boys and Girls uit 1985. De blazers grijpen terug naar Miles Davis' vaak verguisde jaren tachtig werk, waarin hij de cross-over met pop zocht. "Op het album You're Under Arrest staat een goede versie van Michael Jackson's Human Nature", zegt Bejar. "En hij maakte de soundtrack voor een twijfelachtige Amerikaanse artfilm genaamd Siesta. Ook in zijn jaren tachtig werk hoor je wat Miles Davis zo goed maakte."

Laat een ding duidelijk zijn: Kaputt heeft niet de intentie fout te zijn, of te stoeien met 'slechte' muziek. Hij vermengt het vernuftig met meer tegendraadse invloeden, Primal Scream's Screamadelica, Ruyuichi Sakamoto's Merry Christmas Mr. Lawrence. Op die manier haalt hij dingen uit hun context, om ze vervolgens in een andere terug te plaatsen. Kaputt een zalvende crowdpleaser, maar tegelijk verwarrend. "Nee, ik hou niet van lelijke dingen", zegt Bejar. "Wel hou ik van dingen die heel hard hun best doen om iets te bereiken en daar hopeloos in falen. Ik ben niet tegen mislukking. Als iemand een extreme visie heeft, kun je er altijd wel iets interessants in vinden. Je merkt dat sommige mensen het lastig hebben met mijn muziek. Jonge mensen voelen bijvoorbeeld geen verband tussen de saxofoon en pornomuziek, maar ik heb recensies gezien van toonaangevende kranten als Los Angeles Times en de New York Times die zich geen raad weten. Ze willen niet zeggen dat ze het slecht vinden, omdat ze het gevoel hebben dat ze iets missen."

Luie journalisten
Speciaal voor die recensenten heeft Bejar op voorhand al een paar liefdevolle woorden in zijn album opgenomen. In Blue Eyes zingt hij. "I sent a message in a bottle to the press / It said, "Don't be ashamed or disgusted with yourselves." "Ik heb me in het verleden wel eens negatief over de pers uitgesproken, maar hier is het juist teder bedoeld", zegt Bejar. "Ik ben niet tegen kunstkritiek. In tegendeel, het is juist heel belangrijk. Daarom is het zo jammer dat journalisten vaak lui zijn. En je kunt het ze niet eens kwalijk nemen. Ze mogen elke week vijftig woorden tikken voor een lifestylerubriek, voor echte diepgaande analyses van de kunst zelf is geen ruimte. Maar ergens tijdens het opnemen van Kaputt ben ik gestopt me daarover druk te maken. Mijn zorgen liggen elders."

"De laatste paar Destroyer-albums probeerde ik zo puur mogelijk poëzie te bedrijven, zonder concrete verbindig met de maatschappij. Deze songs gaan meer over mensen die zich in de wereld bewegen." Het is dan ook geen toeval dat het album vol staat met verwijzingen naar de grote stad. Het openingsnummer heet Chinatown, een ander nummer Downtown en op de hoesfoto poseert de band voor een stad, Bejar's woonplaats Vancouver. "Ik wilde er een stadse plaat van maken. Stadse muziek gaat vaak over je alleen voelen tussen miljoenen mensen. Tegelijk heb ik voor het eerst geprobeerd muziek te maken die in een publieke ruimte gedraaid kan worden. Mijn oude werk heeft meer rauwe randjes en is minder coherent."

Kara Walker
Binnen die ‘urban’ context past ook een samenwerking met de toonaangevende beeldend kunstenares Kara Walker, in ruim acht minuten durende nummer Suicide Demo For Kara Walker. Het is een merkwaardige samenwerking, die uitgroeide tot de ruggengraat van het album. New Yorker Walker is bekend van haar silhouetten, die vaak heftige taferelen uitbeelden. "Toen mijn label Merge twintig jaar bestond, heeft het verschillende kunstenaars gevraagd een bijdrage te leveren voor een speciale boxset. Om de een of andere reden voelde Kara zich sterk aangetrokken tot mijn Destroyer-albums. Ze begon me tekstfragmenten te sturen op kaartjes. Ik heb daar een song van gemaakt."

Dat was een nieuwe ervaring voor Bejar. Nooit eerder interpreteerde hij het werk van anderen, vertelt hij. Sterker nog: tot nu toe voelde hij zich in eerste instantie tekstschrijver, en daarna pas zanger. "Ik dacht altijd dat de constructie van de song het belangrijkst was, maar de muziek is belangrijker dan de tekst, merkte ik. En het allerbelangrijkst is hoe je iets zingt. De kaartjes van Kara heb ik in de studio aan elkaar geïmproviseerd, iets wat ik nog nooit gedaan heb en waarschijnlijk nooit meer zal doen. Het Kara Walker project was een grote uitdaging voor me, omdat zij zich bezig houdt met beladen onderwerpen die normaal gesproken ver van mij staan. Ik ben niet zwart, ik ben geen vrouw en ik ben geen Amerikaan. Haar teksten gaven mij de legitimatie om met die onderwerpen te werken."

Bizarre video
Waar de teksten van Walker precies over gaan weet Bejar niet. Precies zoals hij de bizarre video bij zijn single Kaputt zelf eigenlijk ook niet snapt. Het typeert zijn manier van werken. Want hoe glad Kaputt ook klinkt, het blijft ook een buitengewoon rare plaat. "Toen ik het concept van de video hoorde kon ik me er niets bij voorstellen. Nog steeds weet ik niet waar het nou over gaan. Wel weet ik dat ik het mooi vind. Ik vind het belangrijk om die ruimte te geven. Voor mijn band heb ik specifiek gezocht naar muzikanten die kunnen improviseren. Op het podium doe ik regelmatig een stap terug om de muziek ruimte te geven."

Hij heeft er natuurlijk verdomd goed over nagedacht. Over zijn afgeknepen en soms onvaste zangstem bijvoorbeeld, die helemaal niet past bij de gelikte productie. "Maar ik heb geen heldere visie op wat ik doe. In tegendeel." Oftewel, Dan Bejar loopt het liefst geblinddoekt rond in zijn eigen droomlandschap. Of beter: in zijn herinneringen. "Ik heb geen dromen, in plaats daarvan schrijf ik liedjes. Een nummer als Kaputt zit vol herinneringen die ik mezelf nauwelijks meer helder zie. Hoe vager herinneringen worden, hoe meer je ze koestert. Vooral het laatste moment voor ze voorgoed verdwijnen. Daar moet je je niet tegen verzetten, het is onvermijdelijk dat herinneringen verdwijnen. Beter geniet je van de eindeloze parade die aan je voorbij trekt en zwaai je ze vaarwel."