Een panel over de toekomst van muziekwinkels lijkt op papier misschien een ballet der boze mastodonten. In de praktijk blijken er nog genoeg ontwikkelingen gaande in de fysieke verkoop van muziek. Het panel wordt geopend met een presentatie van GfK Retail and Technology met de Nederlandse cijfers tot en met november 2010. In februari 2011 zullen de volledige cijfers worden gepresenteerd in samenwerking met de NVPI.

Uit de cijfers van het GfK blijkt dat de fysieke verkoop van muziek, films en games in de lijn der verwachtingen blijven dalen. Muziek doet het ten opzichte van film en games al helemaal slecht. In de afgelopen tien jaar is de fysieke verkoop van muziek gehalveerd. Waar in 2007 en 2008 de digitale verkoop nog zorgde voor een gelijkblijvende totale verkoop van muziek, is de groei van digitaal niet voldoende om dit ook de afgelopen twee jaar vol te houden. Toch is de digitale verkoop van 5% (van het totaal) in 2009 toegenomen tot 7% in 2010.

De verkoop van (multi-)mediaspelers blijft stijgen. Per jaar worden er zo’n anderhalf miljoen spelers verkocht. Een  te verwachten bijkomende stijging van de digitale verkoop van muziek blijft echter uit. Van de honderd liedjes op een speler is in Nederland gemiddeld maar één track legaal aangeschaft. De 1,9 miljoen verkochte smartphones per jaar stemmen volgens GfK hoopgevender daar dit mogelijk een positieve invloed heeft op de verkoop van streaming music abonnementen zoals Spotify ze aanbiedt. Over heel 2010 verwacht GfK tevens dat er 350.000 zogenaamde ‘tablets’ (zoals de iPad) in Nederland zijn verkocht.

Opvallende afwezigen bij dit panel zijn iTunes, Bol.com en enkele andere online retailers. Dezen zijn wel uitgenodigd, maar voelden niet de behoefte aan te schuiven. Wanneer de discussie tijdens het panel ontspruit in een pleidooi voor hogere bitrates van legaal aangeboden digitale muziekbestanden is dit enigszins te begrijpen. Volgens NVPI directeur Paul Solleveld is ‘de jeugd afgegleden naar slechte kwaliteit muziek’. “Het klinkt nergens meer naar en vormt een persiflage van muziek zou moeten klinken.” Hij ziet ruimte in de markt voor legaal aanbod van hoge kwaliteit digitale muziekbestanden.

Dan belandt het gesprek bij de toekomst van de muziekwinkel. Dick van Dijk eigenaar van Concerto en de Plato muziekwinkels noemt de ontwikkelingen ‘sneu’. “Ik voorzie een moeilijke toekomst voor cd zaken. Wij zouden ons het liefst enkel bezig blijven houden met muziekverkoop, maar dat is al niet meer mogelijk. Daarom hebben wij ons assortiment uit moeten breiden met graphic novels, films, boeken en tickets. Daarnaast hebben we nu een prima draaiende klassieke afdeling, een genre waar we ons voorheen ver van hielden.” Overigens bezit Van Dijk ook een webwinkel waarvan de omzet de afgelopen tijd aanzienlijk gegroeid is. “Maar dit betreft nog steeds maar 5% van onze totale omzet.”

Ook Dick van Dijk geeft aan dat streaming muziekconsumptie de toekomst wordt. Voor zijn winkels ziet hij een rol om het publiek enthousiast te maken voor nieuwe artiesten. “En soms wil je het dan hebben, ook vanwege het mooie product dat nog steeds wordt gemaakt. Op festivals en tijdens concerten verkopen wij enorm veel. Er blijft een behoorlijke groep mensen te smachten naar het fysieke product." Volgens Van Dijk is marketing van vitaal belang om nog te blijven bestaan. Een goed voorbeeld daarvan zijn de 45 bands die tijdens het festival optreden in Plato Groningen. “Het werkt, dat zien wij in de verkopen. Daarnaast is het goed voor je naam.” Tot slot geeft hij aan dat ook 2011 weer een zwaar jaar zal worden voor zijn bedrijf. “Een aantal van onze tien winkels kan dit jaar omvallen. Ik denk daarbij aan de kleintjes.”

Gerrit Miedema, uitbater van Music Store Emmen, geeft alvast aan dat hij de nog zwaardere periode niet af zal wachten. “Dit jaar laat ik het traditionele model los en ben ik geen retailer meer.” Miedema verwijt de inmiddels failliete Avalon groep dat het de winkelformule van Music Store kapot heeft gemaakt. In zeer korte tijd zijn 120 van de ca. 160 winkels verdwenen. Ook geeft hij aan dat het beantwoorden aan de vraag van klanten niet mogelijk is binnen het collectief van winkels. Marges staan onder druk en consumenten willen muziek anders tot zich nemen, deels gratis."

Uit het publiek mengt Kees van Weijen, directeur van Rough Trade distributie, zich in de discussie. Hij zegt zich met zijn bedrijf juist nog steeds op fysieke verkoop te richten. “In 2005 voorspelde het Forrester rapport dat in 2010 de verdeling 75% digitaal en 25% fysiek zou zijn. Nu zien we dat maar 7% digitaal is. Toen gaf ik al aan dat het onzin was en daar blijf ik bij. Onze focus ligt nog steeds op de retail winkel. Muziekwinkels zijn belangrijk om nieuwe artiesten door te laten breken. Men komt daar voor goed advies zoals het geval is bij de Plato winkels. Dat zal de komende vijf jaar gewoon zo blijven. Het wordt echt niet ineens 50% digitale verkoop.”

GfK Retail and Technology voorspelt juist dat digitale verkoop de komende jaren een vlucht zal nemen. “Bij film en games gaat dat ook omzet opleveren, bij muziek wordt dat lastiger.” Tevens hoopt het bedrijf volgend jaar onderscheid te kunnen maken tussen de cijfers van streaming inkomsten en digitale verkoop van mp3’s.” Uit het publiek komt de opmerking dat men zich zou moeten richten op het verkopen van bands, niet meer van muziek. “Muziek is er altijd, daar hoef ik niet voor naar de winkel. De artiest wil de liefhebber bereiken, de liefhebber wil de artiest bereiken. Op Spotify wordt ik niet geadviseerd.” GfK geeft juist aan dat anno nu hits veel grilliger zijn en er vaak geen tijd is om het in winkel te verkopen. Een track wordt digitaal gemaakt en gekraakt."

De NVPI waarschuwt nog voor de gevolgen van een eventueel samengaan van Free Record Shop en Expo. “Dit kan wel eens grote gevolgen hebben voor de verkoop van fysieke dragers van muziek.” Ook wijst het opnieuw op de verantwoordelijkheid van internet service providers die volgens de NVPI hun verantwoordelijkheid moet nemen in de bestrijding van illegaal aanbod.

Tot slot een mooie opmerking uit het publiek: “Mensen worden tegenwoordig zeventig, tachtig, soms zelfs negentig jaar oud. Goede moderne muziekwinkels kunnen nog zeker dertig jaar mee.”