Auteurs moeten meer zeggenschap blijven houden over hun creatie, ook nadat zij daarover een contract hebben afgesloten met een platenmaatschappij of uitgever. Dat staat in een wetsvoorstel van oud-minister van Justitie Hirsch Ballin. In de hernieuwde vorm zullen de rechten op een creatie niet meer definitief over kunnen gaan op een derde partij. “Schrijvers en musici ontvangen nu slechts tien procent van de opbrengsten, een groot probleem”, vindt ook GroenLinks, dat het plan steunt. Het voorstel bevindt zich nog in een pril stadium, wel werd onlangs de consultatieronde beëindigd.

Doel van het voorstel is de positie van de auteur ten opzichte van andere partijen te verbeteren. Zo zou deze zijn rechten niet meer definitief over kunnen dragen aan een exploitant, maar mag hij zijn overeenkomst iedere vijf jaar heroverwegen. Dit zou de innovatie bij exploitanten moeten bevorderen en voorkomen dat deze de verworven rechten lange tijd op de plank laten verstoffen. Ook als het verschil in inkomsten tussen de uitgever en componist door plotseling succes onredelijk groot wordt, kan laatstgenoemde het contract met terugwerkende kracht laten veranderen. Exploitanten kunnen zich, in het geval van een flop, niet beroepen op deze regel.

Een goede zaak, aldus Margriet Koedooder, advocaat gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht bij De Vos & Partners Advocaten: “Zeker in de beginfase van een artistieke carrière bestaat er grote ongelijkheid tussen de maker en exploitant. In het geval van een muzikant is dat heel duidelijk: heel veel muzikanten willen een platencontract, weinig partijen kunnen die aanbieden. In de oude situatie stond er niets in de wet over de inhoud van contracten tussen die partijen en konden makers zich slechts beroepen op ‘redelijkheid en billijkheid’ als er een geschil ontstond. Zo bleven ze jarenlang zitten met wurgcontacten en verdienden vaak niets aan de verkoop van hun creaties.”

Een belangrijk bezwaar dat wordt aangevoerd door tegenstanders van de wet, is dat de verschillen in de markt te groot zijn voor één enkele wet. “De praktijk is heel diffuus”, erkent Koedooder. “In de muziekwereld gelden hele andere regels dan in de boekenwereld. Dit willen reguleren met één wet zou voor een onwerkbare situatie kunnen zorgen. Er is wel ruimte voor collectieve uitzonderingen in het voorstel, maar dan moet een hele sector zich daarachter scharen.”

Sommigen gaan verder in hun kritiek en vrezen zelfs voor het voortbestaan van uitgevers. Raymond van Vliet, directeur van Cloud 9 Music (onder andere publisher van Armin van Buuren) en bestuurslid van Stemra, noemt het voorstel in een reactie “De doodssteek voor onze muziektak en een gevaar voor de positie van de componist”. Van Vliet hekelt met name de oneerlijke concurrentiepositie waarin Nederlandse uitgevers ten opzichte van buitenlandse concurrenten terecht zouden komen: “[…] de concurrentie zou componisten hogere voorschotten kunnen bieden, aangezien zij een langere tijd hebben om deze terug te verdienen.”

Het concept wetsvoorstel lijkt een belangrijke stap, maar het is nog maar zeer de vraag hoe effectief de veranderingen zullen zijn. “In grote lijnen wordt het beleid door de Europese Unie bepaald, nationale wetgeving kan slechts een aanvulling op die wetgeving zijn. In overleg kunnen de betrokken partijen er altijd voor kiezen om het contract op te stellen binnen bijvoorbeeld het Franse recht, dus of de positie van de beginnende artiest zoveel verbetert met dergelijke wetgeving is nog maar zeer de vraag.” Overigens is Nederland niet het enige Europese land waar gekeken wordt naar nieuwe wetgeving omtrent het auteursrecht: Duitsland en Servië gingen al voor.

De consultatieronde voor het voorstel werd eind september beëindigd. Hierna zal het, eventueel met aanpassingen uit die ronde, worden ingediend bij de Raad van State. Die zal het na goedkeuring als wetsvoorstel voorleggen aan de Tweede Kamer.