"Mr. lightman!" Michael Gira zwaait en wijst dan naar de lampjes op het gordijn. "No effects please, this is simple stuff." De Swans-frontman is niet gekomen voor de show of de cash, maar om te spelen. Om ellenlange muren van drones en doom metal op te trekken. En daar is geen opsmuk voor nodig.

GEZIEN:
Swans, Tivoli de Helling, Le Guess Who, 24-11-10

MUZIEK:
Begonnen als post-punk produceert Swans nu doom metal en ambient drones, versterkt door Gira's op dreunende toon voorgedragen zang. Ga Swan live zien en je snapt waarom ze zo invloedrijk zijn voor de huidige drone, sludge en doom. De band ontstond in de New Yorkse no wave scene van begin jaren tachtig en hield het als één van de weinigen vol tot eind jaren negentig. In 1997 hief Gira Swans op, om zich aan projecten als Angels Of Light en zijn label Young God Records te wijden. Sinds januari zijn ze weer bijeen. In september verscheen het goed ontvangen twaalfde studioalbum, gevolgd door de huidige tour de force. Gemist? Ze komen terug voor Roadburn 2011.

PLUS:
Het intro piept al een kwartier als eerst percussie-Viking Thor Harris opkomt en op een rek tubular bells begint te hameren. Zo arriveren de zes leden één voor één met een stukje opbouw, waarbij de genadeloze basdreun de belangrijkste voorbode blijkt. Gira komt binnen, snuit zijn neus en hangt de zakdoek aan de versterker. Na het eerste nummer beent hij ongeduldig heen en weer, alsof die geldingsdrang maar lastig te beteugelen is. Vanaf de tweede song bromt, trilt en dreunt de hele Helling mee. De nummers worden langer en bouwen dronend op naar geweldserupties, waarin iedere speler steeds heftiger zijn instrumentarium bewerkt. En vol overgave; van lapsteel-gitarist en oudgediende Christoph Hahn, tot de stoïcijns noisende gitarist Norman Westberg (naast Gira het enige originele Swans-lid) en de compleet maniakale percussionist Harris. De aanblik van die woeste Viking-krijger, die met ontbloot bovenlijf het ene na het andere instrument bestormt, is al voldoende om een optreden lang te boeien. Gira draait zich pas na het derde nummer om naar het publiek (de bassist doet dat helemaal niet), om de microfoon te pakken. Zijn eenvormige zanglijnen verluchtigen niet, maar dragen eerder bij aan het trance-opwekkende effect van de drones. Een groot deel van de uitverkochte Helling wordt willoos meegevoerd en beweegt bijna headbangend anderhalf uur mee.

MIN:
Dat Gira de weinige teksten, uitgeprint op A4 en geplastificeerd, op een muziekstandaard heeft gezet, is een veeg teken dat iets hem in de steek dreigt te laten. Dat de Amerikaan een controlfreak is, wordt snel duidelijk. Hij dirigeert, wijst op een pedaal, kijkt vermanend als Thor een stokje laat vallen en corrigeert de drummer. Dat laatste is geen overbodige geste, want de relatieve nieuwkomers op bas en drum hebben soms wat moeite de drone-dirigent te volgen.

CONCLUSIE:
Zangeres Jarboe is er niet meer bij, maar een oudere bezoeker (die Swans twintig jaar terug in Paradiso zag) mist haar bijdrages niet en wij weten niet beter. Bovendien schreeuwt Gira nu zelf, maar dan inwendig. Na zo'n dertien jaar pauze is Swans helemaal terug met een sterke plaat en een strakke, opwindende live-set. Bewonderenswaardig. In januari dit jaar werd de hoop op een comeback gevoed met een boodschap op de MySpace die gelukkig voorlopig nog geldt: SWANS ARE NOT DEAD.

CIJFER:
8,5

Alles over Le Guess Who? op de speciale festivalsite.