Spoon, vier jongens met gitaar, bas, drums en piano – een doodgewoon indierock bandje uit Austin, Texas. Maar wel met een bijzonder verhaal. Waarin je één keer wordt uitgekotst en je drie keer jezelf opnieuw uitvindt.

Afgelopen maand bestond het Amerikaanse independent label Matador 21 jaar. Een hele prestatie, want kleine platenmaatschappijen is doorgaans geen lang leven beschoren. Het heuglijke feit werd gevierd met een driedaags muziekextravaganza in een kitscherig hotel aan de felverlichte Strip van Las Vegas en met een zes cd’s tellende box (inclusief pokerfiches!). Hoog op de feestelijke poster van Matador at 21 prijkt in dikke letters de naam Spoon, een van de bands uit de begintijd van het label. En dat is best opmerkelijk, omdat Matador en Spoon een tumultueuze relatie achter de rug hebben. Maar, zo blijkt, echte liefde roest niet.

Platenmaatschappij Matador tekende de band in 1995, toen Spoon op eigen kracht een handvol cassettes, singles en een lp had uitgebracht. Plots opereerde het kwartet, waarvan zanger gitarist Britt Daniel en drummer Jim Eno de spil vormen, vanuit de stal die ook onderdak bood aan geestverwanten als Guided By Voices, Pavement, Yo La Tengo en de Jon Spencer Blues Explosion. Spoon gedijde goed tussen de andere eigenzinnige indie-acts. Sterker, iedereen wist het zeker: Spoon was het koningskind, de gedoodverfde troonopvolger van de indiegitaarscene. Een scene die halverwege de jaren negentig de wind flink in de rug had.

Beck, Nirvana, Pixies en Sonic Youth hadden laten zien dat er met een onafhan- kelijke spirit wel degelijk veel geld verdiend kon worden. En dus stortten de grote muziekbedrijven zich massaal op de indiescene. Na een album en een ep voor Matador, was het de Amerikaanse major Elektra die in 1998 Spoon een grote worst voorhield en ze wegkaapte bij Matador.

Geen wrok

Een roerige periode brak aan voor Spoon. Want nog geen vier maanden nadat het album A Series Of Sneaks in de winkel kwam, stapte hun contactpersoon bij de grote platenmaatschappij op en werd Spoon wegens tegenvallende verkoopcijfers de deur gewezen. Zonde, omdat de band op het album juist liet horen een grote stap vooruit te hebben gemaakt. Het geluid was volwassener dan op het materiaal dat eerder voor Matador was opgenomen en de nummers lieten duidelijk een band spreken die een eigen lingo had. Waar eerder nog invloeden van Pixies of Nirvana te horen waren, overheerste een geheel eigen soort minimalistische indiepop. Korte liedjes met een kop, een staart en een dwingende, kale groove.

Spoon zat creatief op een top, maar daar is alles mee gezegd. Een band die door een grote platenmaatschappij aan de kant wordt gezet, vindt zelden elders onderdak. Zeker Spoon niet. Zelfs de fans spuugden de band uit, omdat die was gezwicht voor het grote geld. Maar dan gebeurt er iets opvallends. Een van de twee eigenaren van hun oude broodheer Matador, Gerard Cosloy, koestert geen wrok tegen de band die zijn label eerder zo abrupt in de steek had gelaten. Goede muziek moet gehoord worden en met eigen geld begint hij het label 12XU, dat onderdak moet gaan bieden aan het gedesillusioneerde Spoon. A Series Of Sneaks wordt alsnog op een degelijke manier uitgebracht, gevolgd door twee albums en een ep.

Ondertussen zijn de lucratieve jaren van de indiemuziek allang voorbij. Grote platenmaatschappijen vertillen zich niet meer aan jongens en meisjes met gescheurde spijkerbroeken in de hoop de kip met de gouden eieren te scoren. Eigenzinnige bandjes die overigens dankzij internet beter dan ooit zelf in staat zijn hun fans direct te vinden. En zo overleefde Spoon de crisis, op een speciaal voor hun in het leven geroepen platenlabeltje. Matadorbaas Cosloy verliet zelfs New York om zich dicht bij zijn lievelingsband te vestigen in het zonnige Austin. Het onderduiklabel 12XU is niet meer nodig. De albums verschijnen inmiddels via independent Merge, dat dankzij het succes van The Arcade Fire een groeispurt heeft doorgemaakt.

Piano

Op de albums die sinds 2005 zijn uitgebracht en waarvan de verkoopcijfers per release stijgen, heeft Spoon zichzelf voor de derde keer uitgevonden, iets wat weinig bands is gegeven. Waarschijnlijk het gevolg van de eigen studio die Daniel en Eno bouwden en waarin de twee dagenlang experimenteren. Eerder vertelde Daniel hierover tegen 3VOOR12: ‘Toen we begonnen in 1992 draaide alles om bas, gitaar en drums. Ik beschouwde postpunk als het coolste wat je kon maken, en werkte graag aan de hand van de regels van het genre. Maar gaandeweg realiseerde ik me dat ik net zo graag naar de Plastic Ono Band of Marvin Gaye luister als naar Wire. Waarom zouden wij in onze eigen muziek geen reverb mogen gebruiken, of piano? Bijna niets is hetzelfde, behalve mijn passie voor muziek.’

Woede en venijn hebben plaats gemaakt voor sfeer, warmte en een rustige swing. De staccato gitaarcadans – Spoon is vernoemd naar een nummer van de Duitse krautrockband Can – is verruild voor nog meer vreemde overgangen en catchy hooks. Maar vooral: de gitaren die Spoon groot maakten aan het begin van hun loopbaan maken steeds vaker plaats voor piano. Nog een gevolg van de eigen studio: de verhoogde kans op happy accidents. Want als de studio dag in dag uit tot je beschikking staat, kunt je al die mooie toevalligheidjes op de banden bewaren. Op het onlangs verschenen, zevende album Transference zijn vijf van de twaalf nummers eigenlijk demo-opnames. Zanger Daniel over toeval in de studio: ‘Het gebeurt zo vaak dat de demo opwindender klinkt dan de latere versie. Je probeert terug te halen hoe je die eerste keer ook alweer zong. Die eerste keer, daar kom ik zelden overheen.’

En hoe liep het nu af met labelbaas Gerard Cosly van Matador? Hij heeft tegenwoordig een zeer vermakelijk sportblog dat zeer succesvol is. Zijn huis in Austin fikte afgelopen jaar tot de grond toe af, inclusief zijn gigantische unieke platenverzameling. En samen met het kwartet van Spoon vierde hij het 21-jarig bestaan van Matador op een bizarre plek: een van neonlicht vergeven hotellobby in Las Vegas.

Spoon staat op zaterdag op Crossing Border in het Nationale Toneel Gebouw om 21.15 uur en speelt later op de avond (23.00-23.40 uur) een speciale sessie op het 3VOOR12 Podium. In de foyer van het Nationaal Toneel Gebouw. Lees meer over Crossing Border op de speciale festivalsite.