Rufus Wainwright opent donderdagavond 18 november Crossing Border met het All Days Are Nights: Songs For Luluconcert. Geen applaus tussen de nummers door, tot de pauze moet ademloos worden geluisterd.

Voordat Rufus Wainwright het podium opkwam in het Amsterdamse Carré, waar hij begin juni van dit jaar tweemaal stond, kreeg het publiek een spelregel uitgelegd. Iedereen werd verzocht om de eerste helft van de voorstelling helemaal stil te zijn. Geen applaus tussen de nummers door, geen gejoel, helemaal niets. Tot de pauze moest ademloos worden geluisterd. Het zorgde ervoor dat het optreden indrukwekkend werd, maar ook beklemmend.

Wainwright kwam sluipend het duistere podium op met een lange cape. Op de achtergrond verschenen projecties van levensgrote ogen vol zwarte make-up en tranen. Hij speelde het materiaal van zijn onlangs verschenen plaat All Days Are Nights: Songs For Lulu zonder ook maar één woord tot het publiek te richten. Wainwright speelde eenzaam achter zijn piano in een uitverkocht Carré terwijl hij zong over zijn pas overleden moeder Kate McGarrigle. Het publiek was getuige van een openbare rouwverwerking van de singer/songwriter.

Herpakken
‘Ik moet hoe dan ook rouwen,’ verklaart Wainwright zijn keuze. ‘De plaat was een maand voor haar dood afgerond. Op dat moment stond alles helemaal stil. Daarna ben ik weer meegegaan met de complete cyclus van optredens en promotie. Misschien is rouwen nu makkelijker voor me. Ik huil veel meer. Ik verwerk ook veel door te zingen, want er komen constant beelden uit het verleden naar voren.’

Maar is het dan niet té persoonlijk? Té intiem? Wainwright: ‘Ik heb niet het gevoel dat ik van het podium wil vluchten. Ik ben nog nooit ergens voor weggelopen, artistiek gezien dan. Het is ook niet eng om opeens zonder band te spelen. Ik heb heel mijn leven van dit soort optredens gegeven, het is een onderdeel van mijn bestaan. Natuurlijk is het een stuk kwetsbaarder, maar dat is precies de bedoeling. Mijn vader, zus en moeder hebben ook solo-optredens gedaan, het is onderdeel van een familietraditie. Ik heb het als kind geleerd, dus het voelde al snel natuurlijk. In mijn eentje kan ik nog altijd grappig, meeslepend en indrukwekkend zijn.’

Natuurlijk kwam het idee om zonder bandleden te spelen voort uit het concept van All Days Are Nights: Songs For Lulu. Ook daarop zijn alleen Rufus en zijn piano te horen. Opvallend, omdat Rufus Wainwright al vanaf het begin groots uitpakkende platen maakte waarop toeters, bellen en strijkers over elkaar heen buitelden. Wainwright: ‘Juist daardoor had ik het gevoel dat ik mezelf moest herpakken. Ik wilde weer terug naar de basis. Mijn leven was hectisch en de ziekte van mijn moeder was erg heftig. Op zo’n moment word je aangetrokken tot iets kleins. Ik heb mezelf helemaal in de piano op laten zuigen.’ Hij schiet even in de lach. ‘Al zit er ook een praktische kant aan. We zitten in een recessie. Op deze manier verdien ik er meer geld aan.’

Ontlading
Wainwright heeft het album nog aan zijn beroemde moeder kunnen laten horen. Dat zoon Rufus over haar ziekte zong, moet McGarrigle niet hebben verbaasd. Hij was toch al een open boek wat het gezinsleven betreft, met ‘Dinner At Eight’ als grootste voorbeeld. In die song rekent hij venijnig af met zijn vader Loudon Wainwright III. Nu zingt hij in ‘Martha’ over een telefoongesprek met zijn zus Martha Wainwright: ‘Martha, it’s your brother calling / Time to go up north and see mother / Things are harder for her now.’

Rufus Wainwright: ‘Ik ben momenteel ontzettend onder de indruk van Martha. Ik ben er zelfs ondersteboven van. Ze heeft een kind gekregen en een moeder verloren, maar gaat er meesterlijk mee om. Ze heeft veel van de kracht van mijn moeder overgenomen. Martha was altijd een echte adolescent en ook een beetje ongelukkig, maar nu blijkt ze een complete volwassen vrouw te zijn. Al heeft ze natuurlijk ook verdriet.’

Op Crossing Border zal Rufus Wainwright een optreden met dezelfde opzet geven. Wie denkt dat het alleen loodzwaar leed is dat de klok slaat, wees vooral gerust. Het tweede deel van het optreden staat in het teken van de ontlading. In Carré was de zanger aan het praten, grappen, entertainen, hij schoot zelfs in de lach tijdens het spelen. Volgens Crossing Border-organisator Louis Behre wil Rufus Wainwright artistiek ook nog wat goedmaken. Behre: ‘De agent van Rufus vertelde dat de zanger vond dat enkele onderdelen van zijn Carré-shows beter hadden gekund. Die wilde hij nog fi netunen. Het kan dus nóg mooier.’

Trouwen
Rufus Wainwright: ‘Momenteel ben ik aan het knokken om het allerbeste uit deze tour te halen. Ik ben niet constant met de dood of treurigheid bezig. Ik ben me juist extra bewust van mijn gezondheid. Ik eet goed, ben veel aan het rennen en ik slaap goed.’ Toch heeft Wainwright ook een ander puntje op zijn agenda staan. Onlangs sprak hij zich publiekelijk uit voor het homohuwelijk. Niet dat de zanger op de barricades gaat staan, maar toch, hij wilde het ondanks alle familieperikelen wel laten weten. Wainwright: ‘Ik ben er nooit veel mee bezig geweest, maar heb er nu persoonlijk mee te maken. Mijn vriend Jorn komt uit Duitsland en is aan het wachten op zijn green card. Dat duurt al eeuwen. Hij kan elk moment het land uit geschopt worden. Het zou opgelost zijn als we konden trouwen. Ik hoop echt dat we deze levensgrote drempel een keer kunnen nemen.’

Waarna  Wainwright nogmaals benadrukt dat de huidige tour zijn allergrootste prioriteit heeft. Maar hij is een artiest waarbij het persoonlijk leven altijd door de muziek blijft sijpelen. Vond hij sommige songteksten achteraf misschien té persoonlijk? ‘Ik heb van geen enkel liedje spijt. Ik heb wel spijt dat ik enkele interviews in het begin van mijn carrière ben ingegaan als therapiesessie. Dat zou ik niet meer doen. In mijn muziek ben ik altijd heel eerlijk geweest, maar er zit ook altijd liefde in verstrengeld. Elk nummer dat ik schrijf is uiteindelijk een liefdesliedje.’

De VPRO doet uitgebreid verslag van Crossing Border, op 3VOOR12, Radio 6 en het NED1 programma VPRO Boeken. Alles over Crossing Border 2010 vind je op de speciale festivalsite. In de VPRO Gids van deze week vind je een uitgebreide bijlage over het festival.