Het leest als een ongeloofwaardig jongensboek: Nederlandse muzikant die zich erbij neerlegt dat hij de top net niet haalt wordt op forum opgemerkt door Amerikaanse rapper en is binnen een paar jaar één van de meest gewilde producers in de hiphopscene van de VS. Hij wordt gezien als groot talent en krijgt een Grammy nominatie voor Best Urban Producer en wordt op internet bewierookt als "One of the most talented and original producers on the planet." Toch blijft Nicolay, het muzikale alter ego van geboren Utrechter Matthijs Rook, bij de meeste Nederlanders een grote onbekende. Samen met rapper Phonte vormt hij The Foreign Exchange, dat onlangs haar derde album Authenticity uitbracht.

"Het tijdsverschil is inderdaad een van de moeilijkste dingen om mee om te gaan." In Nederland loopt de werkdag op zijn einde, in een keuken in North Carolina loopt de koffie langzaam door. "Ik wist altijd al dat ik muzikant wilde zijn, maar in Nederland kun je daar alleen als Marco Borsato van leven, al hoorde ik dat zelfs hij failliet is gegaan. Kleine dingen krijgen daar (Nederland is 'daar', TD) vaak niet de kansen en het publiek dat ze verdienen." Tien jaar speelde Rook in verschillende bands, zonder veel succes. Toen besloot hij de handdoek in de ring te gooien. Toch bleef de muzikale ambitie sluimeren. Zoals zo vaak komt succes op momenten dat je het niet meer verwacht: "Ik was een beetje aan het hobbyen met beats en plaatste af en toe iets op het forum van hiphopsite Okayplayer.com. Gewoon voor de lol. Ik had net één track geplaatst toen ik door Phonte werd benaderd: wat ik ermee wilde. Eigenlijk helemaal niets."

Rook had niet direct het gevoel dat dit weleens zijn springplank - hijzelf zou het een stepping stone noemen - naar een muzikale carrière kon zijn. Dat had alles te maken met de bekendheid van Phonte zelf: "Hij was toen nog 'gewoon Phonte', al was er al wel een redelijke buzz rond hem en Little Brother aan het ontstaan. We begonnen dingen over en weer te sturen, gewoon voor de lol. Ik stuurde beats, hij zond ze terug met lyrics eroverheen, waarop ik kon gaan masteren. Pas toen we op die manier zeven of acht tracks af hadden, begonnen we te denken aan een release. Die ambitie was er daarvoor niet geweest, de verwachting nog minder. We hadden het er zelfs nooit over gehad."

Toch werd het materiaal in augustus 2004 in eigen beheer uitgebracht. Het duo Nicolay - Phonte noemde zich vanaf dat moment The Foreign Exchange, de plaat kreeg de naam Connected mee. Duidelijke verwijzingen naar de mail- en chatgesprekken die aan de basis van de samenwerking en het album stonden. Zenuwachtig is Rook nooit geweest: "We zijn er zonder verwachtingen aan begonnen, dat haalt de druk van de ketel." Een ontmoeting in levende lijve was er tot op dat moment niet van gekomen. Toch besloot Rook de leap of faith te maken: "Toen Connected goed werd ontvangen en een underground hit werd, wist ik al snel dat ik naar de VS moest. Heel theatraal heb ik op 31 december van dat jaar mijn baan in Nederland opgezegd en ben naar North Carolina verhuisd." Meer dan een alternatieve hit werd Connected nooit, hoewel dat begrip in de VS een totaal andere betekenis heeft dan in Nederland. "Met deze verkoopcijfers hadden we in Nederland wel een paar gouden platen kunnen krijgen", lacht Rook. "Hier zijn de aantallen gewoon anders. Daardoor is er ook veel meer ruimte voor kleine projecten. Maar het is geen vetpot, de makkelijkste weg is het zeker niet, we kunnen er gewoon goed van leven."

Dat het geen vetpot is, heeft Rook niet in de laatste plaats aan zichzelf te danken. Hoewel de uitnodigingen voor samenwerkingen met grote namen inmiddels binnenstromen, houdt de Utrechter nuchter de boot af. Een opvallende koers, waar een doordachte filosofie achter schuilt. "Er zit meer potentie in iemand die uit het niets komt. Bovendien kunnen we nu alles zelf beslissen, van de muzikale richting tot het artwork van de albums. Er zijn geen gouden bergen meer in de muziekwereld, ook niet voor iemand als R. Kelly. Door de recessie mag de kwaliteit niet minder dan geweldig zijn, door het web is het aanbod aan muziek groter dan ooit. Je wordt afgerekend op wat je kan, niet op wie je kent!"

Dat Phonte en Nicolay niet bang zijn voor verandering, bewezen ze in 2008 met Leave It All Behind, een verwijzing naar de verhuizing van Rook. Phonte verruilt hierop de scherpe raps van Connected voor een fluwelen R&B soulstem, de met zware bassen doorspekte producties van Nicolay kennen uitschieters van soul naar jazz en electro. De drang om te blijven vernieuwen loopt als een rode draad door het oeuvre: "Een artiest heeft de verplichting om te blijven prikkelen. We maken onze eigen regels, wat gelukkig goed mogelijk is in de wereld waarin we nu opereren. Twintig jaar geleden had een platenmaatschappij tegen ons gezegd dat we een nieuw hoofdstuk aan Connected moesten schrijven, maar Leave It All Behind werd een compleet nieuw boek. Dat geldt ook voor Authenticity, het derde album, zij het in mindere mate."

Klopt, de afstand tussen Leave It All Behind en Connected is vele malen groter dan tussen dat album en Authenticity, erkent Rook ook zelf. Grappig bruggetje: de openingstracks van het eerste en derde album beginnen met hetzelfde sfeerrijke intro, verder is het op Connected ingeslagen pad van electrosoul gevolgd. Opvallend is wel dat Nicolay meer dan voorheen een hoofdrol lijkt op te eisen, hij combineert op Authenticity op volkomen natuurlijke wijze het beste van Motown met meer hedendaagse invloeden. Zijn producties zijn als altijd beladen met zware bassen, aangevuld met veel lichtere instrumentale passages, nieuwe geluiden en invloeden.

Ondanks de overzeese successen is Rook zijn oude vaderland niet vergeten. De eerste Europese tour van The Foreign Exchange staat gepland voor januari komend jaar. Ook Paradiso zal worden aangedaan: "Daar stond ik tien jaar geleden voor het laatst. Het is wel extra spannend om voor het eerst op te treden in je eigen achtertuin - want zo voelt het nog wel. Maar we hebben de laatste jaren in ieder kippenhok gestaan, touren in de VS is echt een avontuur, en altijd geprobeerd de zaal plat te spelen. Dat moet je uitgangspunt zijn. Gelukkig hebben we wel wat fans in Nederland, al zijn het er niet zo heel veel. We hoeven in ieder geval niet bij nul te beginnen. Nul met wat bonuspunten, denk ik."

Authenticity is nu te beluisteren op de Luisterpaal.