De Song van het Jaar is jarig. In 1985 was de eerste, donderdag 16 december vindt de uitzending van dit jaar plaats. Gijsbert Kamer van de Volkskrant duikt de komende maand voor 3VOOR12 in het immense Song van het Jaar archief. Voor tijdens het lezen: de grote Song van het Jaar shuffle playlist op Spotify. 2017 tracks, vijf dagen. Stemmen kan hier. Alles over de Song van het Jaar vind je hier.

Lag Song Van Het Jaar ooit meer voor de hand dan in 1991? De overwinning was in elk geval afgetekend. Met bijna drie keer zoveel punten als de nummer twee, R.E.M.'s Losing My Religion, won Nirvana met Smells Like Teen Spirit. Natuurlijk, kon niet missen, denk je achteraf. Toch was de manier waarop Nirvana in de laatste maanden van 1991 de aandacht wereldwijd naar zich toe trok, iets wat vriend en vijand verbaasde.

Want hoewel Bleach, het debuutalbum, twee jaar eerder ook door VPRO's Hitteam welwillend was ontvangen en ook andere releases op het Sub Pop label in Europa steeds meer aandacht kregen, hield iedereen er rekening mee dat het hier gewoon een lekker ruig underground label betrof, waar de mainstream weinig van te duchten zou hebben.

Veel meer aandacht ging er die zomer uit naar de nieuwe release van U2, dat met Achtung Baby een van hun beste en ook meest geprezen albums had gemaakt. En Guns N' Roses, dat maar liefst twee platen tegelijk uitbracht: Use Your Illusion 1 en 2. Dat laatste was ook een gebeurtenis waar de VPRO op de radio uitgebreid bij stilstond. Iets wat de luisteraars blijkbaar zeer konden waarderen, want You Could Be Mine behaalde de zeventiende plaats. U2 stond op 14 met The Fly. Het aardige is dat zowel U2 als Guns 'N Roses dat jaar liedjes uitbrachten die inmiddels veel populairder zijn geworden; kijk de jaarlijkse Top 2000 er maar op na. Blijkbaar moesten One van U2 en November Rain van Guns N' Roses nog even rijpen bij het Hitteam.

Smells Like Teen Spirit werd wel meteen op waarde geschat. Ik weet zelf ook nog goed dat ik het voor het eerst hoorde in september van  1991 en compleet overrompeld werd. En dat terwijl ik de band een maandje eerder nog twee keer genegeerd had op een festival dat ik bezocht. Ze speelden zowel op Pukkelpop (toen nog eendaags) en het fameuze Ein Abend In Wien in Rotterdam.  Ik geloofde het wel. Ik kwam voor Ride en The Pogues naar Pukkelpop en voor Blur, The Wedding Present, Sonic Youth en Son Of Bazerk (kent u die nog?) naar Rotterdam. Dat de Amerikanen een klassieke single en een even legendarisch album hadden opgenomen, wist ik toen nog niet.

Niemand eigenlijk. Nirvana stond op die festivals omdat Sonic Youth dat graag wilde (een zogeheten pleaser). Zonder Nirvana geen Sonic Youth. Een deal zoals die veel op festivals gemaakt wordt. Zo was Nirvana ook bij Geffen terecht gekomen en aanvankelijk hadden ze er bij het grote Geffen weinig vertrouwen in. In Heavier Than Heaven, de meesterlijke biografie die Charles R. Cross over Kurt Cobain schreef, valt goed na te lezen dat het label op voorspraak van Sonic Youth Nirvana had getekend, maar daar eigenlijk niet veel van verwachtte. Vijftigduizend stuks, de helft van Sonic Youths Goo, zou al mooi zijn.

Iemand had wel de geniale ingeving gehad om de plaat nog even opnieuw te laten mixen. Het is Andy Wallace die het zo veelgeprezen kraakheldere rockgeluid zou neerzetten. Wat het album Nevermind zo goed maakt, is behalve de kwaliteit van de songs ook de sound. De drums en gitaren moesten volgens Geffen verder uit elkaar gemixt worden. En dat deed Wallace. Live zou het Nirvana niet lukken deze sound over te brengen, zo bleek in november van 1991 toen de band in Paradiso optrad.

Maar toen was de bom al gebarsten. Echt iedereen hield van Nirvana. R.E.M., U2, Metallica en The Red Hot Chili Peppers hadden prachtige platen gemaakt en waren naar een veel breder publiek doorgebroken, maar Nirvana was de band van het jaar.