Het is nog vroeg als de nieuwe dozen met cd's worden afgeleverd bij Fame Music in de Amsterdamse Kalverstraat. Meer dan tien zijn het er. Volgens een winkelmedewerker de hoeveelheid die elke dag wordt aangeleverd - en dus ook verkocht. Hoezo de cd is dood? Even later volgt eigenaar Hans Breukhoven. Hij doet zijn best om trots over te komen tegenover de journalist van de VPRO. "Dit is toch een geweldige winkel, niet?" Het ligt er dik bovenop, maar onecht is het niet. Hij heeft 350 Free Record Shops en een stuk of twintig vanLeest muziekwinkels, maar Fame Music, de Megastore op de hoek van de Kalverstraat en de Dam, is nog steeds zijn kindje.

Zaterdag 17 april is het Record Store Day. Internationaal wordt de romantiek van de platenzaak gevierd. De focus ligt op (onafhankelijke) popspeciaalzaken. Breukhoven’s Free Record Shop is dan ook niet bij het initiatief is niet aangesloten, maar ondertussen is hij nog steeds de grootste cd-verkoper van Nederland. In de jaren 60 van de vorige eeuw werkte hij als kelner op de Holland Amerika Lijn en bracht voor zichzelf en zijn vrienden albums mee die hier nog niet verkrijgbaar waren. Dat gat in de markt nam in 1971 de vorm aan van een eerste Free Record Shop in Schiedam. "Het is echt begonnen uit liefde voor de muziek." Maar al vanaf het begin toonde Breukhoven onstuimige lef op het zakelijke vlak: "Ik wilde vijf winkels. Daarmee dacht ik een goed leven te kunnen leiden. In 1972 had ik er al drie, maar voor het jaar voorbij is, was ik weer terug bij één. Het ging iets te hard." Na wat gas terug genomen te hebben, kon Breukhoven in 1975 alsnog zijn vijfde winkel openen: "Toen we die vijfde hadden, in Vlaardingen, heb ik een groot feest gegeven. Ik dacht echt 'this is it, mission accomplished'." 

Het zijn er nu 350. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen?
"Door de doorbraak van de cd ontstond er een enorme vraag in het hele land en er was geen aanbod, niemand die dat voor elkaar kreeg. We zijn toen als een gek winkels gaan openen. Het was een kritieke fase voor de Free Record Shop. We stopten zoveel geld in de uitbreiding van het aantal winkels, dat we naar de beurs moesten om overeind te blijven. Dankzij het kapitaal dat ik daar ophaalde, kon ik meerollen met die enorme sneeuwbal die de cd veroorzaakte."

En dat terwijl u niet eens in die cd geloofde?
"Hahaha. Ik weet nog dat ik in 1984 bij de opening van een nieuw hoofdkantoor in Schiedam een toespraak hield waarin ik voorspelde dat die cd een flop zou worden. En was het gebleven als toen, dan was het ook nooit zo'n succes geworden. Je kon in het begin alleen klassieke muziek op cd kopen. En ze kostten een godsvermogen, zo rond de 50 gulden, waar we de LP's voor rond de 16 gulden verkochten. Pas later volgden de popmuziekcd's, maar dan wel pas zes weken na de LP. Het heeft een paar jaar geduurd voor dat veranderde."

Er staat nu nog één rek met LP's in deze winkel. Gaat de cd ook verdwijnen?
"Nee, daar geloof ik niet in. Ik ben ervan overtuigd dat muziek als fysiek product blijft. Muziek is een cadeau-artikel, iets dat je wilt geven, desnoods aan jezelf. De cd is daar de beste vorm voor. Veel cd-winkels hebben het loodje gelegd, dat klopt. De cd-verkoop is met tweederde gedaald ten opzichte van de gouden jaren. Maar die eenderde aan verkoop is bij de Free Record Shops op jaarbasis nog wel goed voor 80 tot 100 miljoen euro. Als ik dat deel door het aantal verkoopdagen, kom ik grofweg op 300.000 euro per dag uit aan cd-verkoop. Dat is niet niks, dat is heel veel! Wat niet wil zeggen dat er niets verandert. Daarom veranderen wij ook mee. Dat heb ik lang geleden geleerd. Ik heb een tijd lang geweigerd Nederlandstalige muziek te verkopen. Toen de vijfentwintigste klant die om André Hazes vroeg, heb ik dat idee toch maar losgelaten."

Hoe moet Free Record Shop dan veranderen om cd's te blijven verkopen?
"We veranderen continu. Alle Free Record Shops zijn onlangs gerestyled. Dat geel was een beetje oubollig en de online merknaam is aangepast naar FRS.nl. Ook hebben we een aandeel genomen in de cadeaushopketen EXPO. Alles wat ik nu verkoop, is in principe ook digitaal te verspreiden. Daarmee zijn het kwetsbare producten voor de toekomst. Daarom willen we al onze Free Record Shops ombuigen naar een cadeauwinkel met een veel breder assortiment, met hulp van de expertise die in EXPO zit. We hopen die twee in de toekomst goed te combineren, waarbij Free Record Shop naast het huidige basisassortiment zich meer gaat richten op gadgets voor mannen en EXPO zich moet ontwikkelen tot de cadeaushop voor vrouwen. We voegen nu een paar winkels samen, zodat we een groter oppervlak krijgen en evenveel ruimte kunnen houden voor de cd's."

Een nieuwe megastore golf?
"Nee, dat zeker niet. Die tijd is voorbij. De winkels worden groter, maar niet zo groot. Het is veel te duur geworden om zo'n groot assortiment aan te bieden in een fysieke winkel en je kunt nooit concurreren met online winkels op dat vlak. Ook Fame Music, dat al jaren goede omzetten draait, is zeker niet mijn cash cow. Het is de enige megastore die ons land nog kent. En ik heb hem notabene opgericht om de concurrentie voor te zijn. Ik hoorde dat Virgin, dat het destijds goed deed in heel Europa, in Amsterdam een megastore wilde openen. 'Dat gaat me niet gebeuren!' dacht ik. Dus ik ben op zoek gegaan naar een plek om een eigen megastore neer te zetten. We hebben bewust voor een andere naam gekozen, omdat we hier een veel uitgebreider assortiment gingen aanbieden. Als je daar Free Record Shop boven hangt, wek je verwachtingen die je in de andere winkels niet waar kan maken. Fame opende in 1989 de deuren, net voor de Virgin Megastore open ging in 1990, zo'n beetje hier om de hoek. Na tien jaar trok Virgin zich terug uit Nederland en kon ik alle Virgin Megastores in de Benelux kopen, inclusie die in Magna Plaza kopen. Ik heb hem meteen gesloten."

Wanneer gaat Fame dan dicht?
“Fame gaat niet dicht. Deze winkel heeft uitstraling, staat ergens voor. Hij is alleen Eerste Kerstdag gesloten, alle andere dagen van het jaar elke dag tot 7 uur open. We hebben hier nooit veel winst gemaakt, maar toch zie ik Fame als een succesvolle winkel. Wel hebben we het aantal winkels hier in de buurt teruggeschroefd. We hadden zeven Free Record Shops in de Kalverstraat en de Leidsestraat. Nu zijn dat er nog 2, naast één vanLeest en Fame Music. Je kun ons nog steeds niet missen.”

Op straat is Free Record Shop heer en meester, online heeft u het afgelegd tegen Bol.com.
"We zijn pas net begonnen hè." Een voorzichtige lach. "Het is waar, als je in de straat vraagt waar je moet zijn voor cd's, noemt iedereen Free Record Shop als winkel en Bol.com als online winkel. En dat steekt. Zeker als je bedenkt dat ik in 2001, na het klappen van de eerste internetbel, Bol.com kon kopen voor 1,5 miljoen euro. Onlangs is Bol.com geloof ik voor 150 miljoen euro verkocht. Dat was dus de verkeerde beslissing, hahaha!” Toch heeft hij de strijd zeker niet opgegeven. "We kunnen online niet op tegen het marketinggeweld van Bol.com. Zij stoppen er volgens mij een miljoen of 6 in per jaar, dat kan ik me niet permitteren. Maar we zijn nog steeds de tweede online cd-verkoper van Nederland en ik verwacht dat we dat op zijn minst blijven en zelfs zullen groeien, zeker na de restyling van Free Record Shop. Door de naamsverandering online naar FRS.nl zijn de twee outlets niet meer verschillend, sluiten de clicks en de bricks goed op elkaar aan. Overigens waren we in 1996 de eerste home entertainment site van Nederland. Hebben we met veel bombarie gelanceerd, maar hij moest na 5 minuten alweer dicht omdat we 25 bezoekers tegelijk hadden. Dat kon hij niet aan.”

Nog één keer: komt er een moment dat u geen cd's meer verkoopt?
"Ik heb geen glazen bol. Nu zeg ik: nee, dat gaat niet gebeuren."

Is er over tien jaar weer een Record Store Day?
"Geen idee."

Met Hans Breukhoven als enige Nederlandse deelnemer?
"Haha, wie weet."