Als het aan het kabinet ligt, wordt in Nederland het downloaden uit illegale bron verboden. Tot op heden is dat niet het geval, alleen aan uploaden zijn sancties verbonden. Maar zal zo’n verbod ook nut hebben?

Nee, zegt auteursrechten advocaat Evert van Gelderen. “Een verbod werkt niet. Mensen zullen toch doorgaan met downloaden van illegale werken. Het auteursrecht werkt nog altijd goed in de gewone wereld, maar op het internet biedt het recht minder houvast. Het is goed om daar wel op toe te zien, toch moet je voorkomen dat straks mensen denken ‘spoel die auteursrechten maar door de wc’. En dat zal gebeuren wanneer rechthebbenden straks iedereen gaan aanpakken.”

Van Gelderen ziet in een algemene heffing een adequatere oplossing. “Dat iedereen een x bedrag aan compensatie afdraagt aan de belasting, waarna dit bedrag verdeeld wordt over de rechthebbenden.” Volgens Van Gelderen wordt deze optie ook in het buitenland besproken. “Natuurlijk snij je ook met deze regeling bepaalde mensen in de vingers, namelijk zij die niet downloaden. Maar dat is met meer regels nu al het geval. Denk bijvoorbeeld aan de thuiskopieheffing, al zal deze na ingang van het verbod verdwijnen. Bij de aankoop van lege cd’s betaal je indirect een vergoeding dat bestemd is voor de auteursrechthebbenden. Dat betaal je ook wanneer je je eigen werk erop zet, zoals bij veel grafisch vormgevers het geval is.”  

Mocht er over worden gegaan op een verbod, dan is Nederland nog relatief laat. In veel omliggende landen is downloaden van onbeschermde werken al langer verboden. Sinds langere tijd is dat al in België het geval, twee jaar geleden werd de eerste boete uitgedeeld. Aan een inwoner van Hoeilaart. Het bedrag: 107.000 euro. Duitsland heeft sinds twee jaar een aangepaste wetgeving. Ook voor privégebruik riskeert de downloader een straf, die kan oplopen tot twee jaar van je leven doorbrengen in de gevangenis. 

De Britse regering bezint zich momenteel op een zogenaamde ´three strikes and you´re out´ regel, die veel wegheeft van de nieuwe Franse wet. Wie daar illegale muziek downloadt krijgt tot tweemaal toe een waarschuwing per mail en indien nodig een derde per brief. Bij een vierde overtreding kan je internet een jaar lang worden geblokkeerd. Ondanks deze rigide maatregelen, lijken ze echter weinig effect te hebben op de downloadcijfers.

“Ik weet, zij het uit tweede hand, dat er geen verband bestaat tussen het strenger handhaven van het auteursrecht en downloaden”, zegt Ot van Daalen van Bits of Freedom. “Na de genomen maatregelen zoals een verbod zal tijdelijk sprake zijn van een daling, maar daarna gaat het downloaden onverminderd door.” Zo bleek in Zweden na een wetswijziging eerder dit jaar het downloaden met 30% te zijn gedaald, maar dat was inderdaad maar voor even. In België downloadt ondanks het verbod alleen al 90% van de studenten illegale muziek. En neem de Verenigde Staten, waar torenhoge boetes van een paar miljoen dollar niet worden geschuwd. Vorig jaar was 95% van de gedownloadde files in de VS illegaal. In aantal is dat 40 miljard.

Ongeveer 4,7 miljoen Nederlandse internetgebruikers van 15 jaar en ouder hebben het afgelopen jaar wel eens onbetaald gedownload. “Wanneer er een verbod komt, betekent dit dat Nederland 4 miljoen criminelen erbij krijgt”, stelt Van Daalen. Met zijn organisatie, die opkomt voor de burgerrechten op internet, hoopt hij dan ook dat het kabinet haar standpunt heroverweegt. “Een elegantere oplossing zou zijn wanneer uploaden en downloaden legaal blijft. Fans zijn daar goed in, zij weten de muziek beter te verspreiden dan de contentindustrie, zo is de afgelopen jaren wel gebleken. Daartegenover zou moeten staan dat de muziekindustrie licenties uitgeeft aan gebruikers voor het filesharen. Downloaders zullen dan een bepaald bedrag per maand moeten betalen, waarna ze kunnen doen wat ze willen.”

Het kabinet in Nederland laat overigens middels een persbericht weten dat ze ‘het downloadverbod niet gebruiken om individuele internetgebruikers het leven zuur te maken, maar juist om de illegale activiteiten van commerciële partijen uit te bannen’. Zonder verbod is Brein dit al enkele keren gelukt. Zo heeft de piraterijbestrijder via de rechter Mininova en The Pirate Bay kunnen dwingen om links naar niet beschermde bestanden voor Nederlandse gebruikers ontoegankelijk te maken. Alhoewel The Pirate Bay weer online is, dwong de rechter in thuisland Zweden de site op om op zwart te gaan. Deze actie leidde niet tot een gewenste daling aan downloads, maar tot een bezoekersstijging van 300% op andere file-sharing sites, zo blijkt uit cijfers van McAfee.

“Het verbod dat er over drie jaar moet komen, moet volgens het kabinet de muziekindustrie stimuleren om met meer innovatieve modellen te komen”, voegt ICT-jurist Arnoud Engelfriet toe. “Maar dat zal niet gebeuren. De industrie mist de prikkel om aan het werk te worden gezet.” Ook Engelfriet stelt het idee van verplichte licenties voor. “Een torrentsite als Mininova verdient met hun model miljoenen, zorg dat ze een x bedrag aan de industrie af moeten dragen. Dan kan het model blijven bestaan en krijgt de industrie geld waar het recht op heeft.”