Sinds het kabinet de knoop heeft doorgehakt, weet iedereen die in 1960 of later is geboren dat het doorwerken tot het 67e levensjaar wordt. Tenzij je 'zwaar werk' verricht. Welke beroepen zwaar zijn, moet de komende tien jaar duidelijk worden. Hoe zit dat in de muziekwereld? Moeten roadies na dertig jaar achter de telefoon gaan zitten? Willen geluidstechnici vervangend werk verrichten? 3VOOR12 peilde de meningen.

Over de definitie van zwaar werk lopen ook in het werkveld de meningen uiteen. "Geluidsmensen, roadies en het hele contingent stagehands; ze moeten allemaal tegen kisten duwen", verduidelijkt Erik Mans, 49 jaar en facilitair manager bij Tivoli. "Huistechnici bij een podium die hebben het niet zo zwaar. Dat kan je prima doen tot je 67e. Mensen bij een P.A. bedrijf die elke dag moeten opbouwen; dat is zwaar. Tenten, podia en lichtinstallaties opbouwen op Lowlands, dát is zwaar werk."

Festivalseizoen maakt spieren los
Zwaar werk is de zogenaamde "Hartmannen" op het lijf geschreven. Ze worden bij vrijwel elk festival of groot concert van Mojo, van Lowlands tot U2 in de ArenA, met tientallen krachten ingehuurd om te bouwen en te sjouwen. De naam komt van Hartman BV, waarvoor Luc van Ess in Groningen als productiemedewerker nu zo'n 8 jaar werkt. "Ja, ik sta morgen weer zelf met de kisten in de klauwen. Voor de een is het zwaar werk, voor de ander minder." Het zomerfestivalseizoen typeert Van Ess wel als 'fysiek'. "Maar als het seizoen eenmaal van start gaat, komen de spieren weer los. Het zijn meer de lange dagen waar je last van hebt. Dagen van twaalf tot veertien uur zijn geen uitzondering."

Jeroen 'Buffel' Meijerink begon eind jaren '80 als lichttechnicus van Urban Dance Squad in De Vrije Vloer in Utrecht. Nu werkt hij voor Moke en Kane als backliner; "Iemand die de instrumenten op het podium verzorgt", legt Buffel uit, wiens bijnaam een verbastering van zijn Chinese sterrenbeeld (os) is. "Het zwaarste aan het werk is dat het altijd laat wordt. Fysiek valt het mee, omdat ik maar twee à drie uur écht aan het opbouwen en afbreken ben. Ik zit misschien in een luxe-positie, want ik krijg altijd hulp. Toen ik begon bij de Tröckener Kecks moest ik de hele backline in m'n eentje doen. Redelijk zwaar, maar toen was ik jonger. Ik loop nu al tegen de vijftig he!" 

Touren vermoeiend door drank en drugs
Ook Allert Aalders, werkzaam als geluidstechnicus voor Tivoli en freelance voor onder meer T.Raumschmiere en Epica, vindt de lange werktijden belastender dan het werk. Hij beoordeelt zijn werk als zwaarder dan gemiddeld. "Maar mensen die in de bouw werken, hebben het veel zwaarder dan ik. Bovendien is mijn baan de beste ter wereld."

Op tournee heeft de crew het ook een stuk zwaarder, volgens Erik Mans. Hij is al sinds 1980 bij de Utrechtse zaal Tivoli betrokken, "ik heb het nog meegekraakt", maar werkte eerst als tourmanager voor Mudhoney. "Vroeger ging je negen weken op tour. Dan sliep je per etmaal drie uur, was je vier uur aan het zuipen en de rest aan het werk. Dat touren zo vermoeiend was, had vooral met drank en drugs te maken. Het lijkt heel romantisch, maar je zit de hele dag in zo'n stinkbus en holt van kleedkamer naar podium. Oorverdovend saai. Je piekt tussen 22.00 en 1.00 uur en om die adrenaline te dempen is alcohol dé oplossing." De tijden zijn veranderd: "Tegenwoordig komen ze met een sleeper coach, dan stap je vanaf de venue gelijk in je slaapplaats."

Qua fysieke belasting is er volgens Van Ess niet eens zoveel veranderd. "Er worden gewoon meer mensen op gezet. Een kist is met vier man toch lichter dan met twee." Mans signaleert dat de kisten wel kleiner worden, maar ook zwaarder. "En tegenwoordig staan ze op wielen, maar dat is ook weer gevaarlijk want een vrachtwagen staat nooit helemaal recht. Vroeger waren de vrachtwagens groter en de kisten drie hoog gestapeld. Dat gebeurt niet meer. Er wordt steeds beter nagedacht over de inzet van mensen in het werk."

Cowboy-mentaliteit uitstervende na dodelijk ongeval
Mans over de nieuwe tijdsgeest: "De moderne rock 'n roll-jongens komen uit de opleidingen. Die willen gewoon niet meer dagen van twaalf tot veertien uur draaien. Tien jaar geleden werd je uitgelachen als je dat zei, nu word je meewarig aangekeken als je drie dagen door wil. Sinds de jaren '80 heeft Mans zo een hoop zien veranderen. "De arbo heeft voor een enorme mentaliteitsverandering gezorgd, vroeger was het cowboy-land. Nu is die cowboy-mentaliteit uitstervende." 

Luc van Ess kan zich daar goed in vinden. "Juist omdat er heel veel certificering is tegenwoordig. Ook dankzij de Arbo ja. 'Snel en ruig' zit er niet meer in." Zonder bouwschoenen en helm kom je de bouwplaats niet eens op, merkt de Groninger. "Veiligheid staat hoog in het vaandel. In het verleden waren er ook veel ongelukken. Twee jaar geleden is nog een collega uit Rotterdam omgekomen bij het opbouwen voor een Stones-concert in Madrid. Sindsdien zijn de maatregelen aangescherpt."

Vervangend werk als planner of productievoorbereider
Aalders wil zijn beroep zo lang mogelijk uitoefenen. "Dat zou kunnen betekenen dat ik op een gegeven moment geen kisten meer kan tillen, maar nog wel geluid kan mixen. Of dat ik door onoplettendheid of pech niet meer kan mixen, omdat mijn gehoor aan gort is. Beide mogelijkheden probeer ik zo goed mogelijk te voorkomen door het gebruik van oordoppen, slim te tillen en rusttijden in acht te nemen." Als hij beide niet meer kan, is vervangend werk zeker een optie. "Graag zelfs. Met mijn kennis zou ik organisaties kunnen helpen met de planning, met producties voorbereiden of door instructies te geven aan collega's." 

Iets dergelijks overkwam een andere Tivoli-collega, zo weet facilitair manager Mans: "Peter de Koster is het levende voorbeeld. Hij moest met studiowerk als geluidstechnicus stoppen om te ernstige gehoorbeschadiging te voorkomen. Alsof je als pianist twee vingers kwijt bent. Hij zit nog wel in het vak als voorbereider van producties, maar als je het hem vraagt is hij toch eigenlijk geluidsman." Meijerink kent ook wel collega's die gestopt zijn. "Die gaan meestal voor een carrièreswitch, voor een vaste baan en meer zekerheid. Als ik dit niet meer kan, moet ik m'n hobby's oppakken en kijken of ik daarmee geld kan verdienen." 

Meijerink, wiens voornaamste hobby popfotografie is, maakt zich niet zo druk over de nieuwe wetgeving. Hij komt als freelancer toch niet in aanmerking voor meer dan AOW. "Dus we gaan door tot we erbij neervallen. Ik moet ook zeggen dat het werk dat wij doen een soort liefdesding is. Iemand die in een fabriek werkt, moet zeker voor die regeling in aanmerking komen." 

Roadie van 67 niet realistisch, 50-jarige pakt nog wel door
Collega's van 60 ziet 'Buffel' Meijerink erg weinig lopen. "Ik denk dat de meeste hun knowhow wel kunnen gebruiken op kantoor of als technicus. Of als theatertechnicus, dat is ook iets rustiger." Zelf ziet hij een kantoorbaan of het voorbereiden van producties ook zitten. Wel voorziet Buffel een achterstand. "Tegenwoordig is er zoveel scholing, dan krijg je een hele andere bagage mee. Wij zijn allemaal autodidact, begonnen als vrijwilligers. Nu geeft de Rockacademie onderricht in wat wij doen."

Mans: "Als roadie werken doe je niet tot je 67e, ook niet tot je 55 bent." De vraag is ook of de werkgever dat wel wil. "Een band van 20-jarigen wil geen roadie van zestig, dat klikt niet, terwijl die juist goud waard kan zijn. Ook om ze te behoeden voor stomme deals." Voor vervangend werk ziet hij wel mogelijkheden. "De productievoorbereiding is een ideale doorstroming voor iemand die jaren op de vloer heeft gewerkt. Of je wordt verkoper in een muziekwinkel, als je genoeg kennis en een praatje hebt." 

Doorgroeien niet voor iedereen weggelegd
"67?", vraagt Luc van Ess. "Het is absoluut niet realistisch dit nog op je 60e te doen. De oudste collega is denk ik rond de 50, maar die pakt nog wel redelijk door. De meeste rock 'n rollers doen dit beroep toch uit liefhebberij. Maar stagemanager of regelneef hou je makkelijker vol. Dat zie ik mezelf wel doen tot die leeftijd", meent de nu 34-jarige. "Maar als stage- of productiemanager doorgroeien is niet voor iedereen weggelegd."

"Ik denk dat een deel van deze functies zeker als zwaar werk moet gelden", stelt Erik Mans, die volgens collega Peter de Koster is "gemuteerd tot kantoortijger". Hij neemt zijn huidige werk niet lichter op. "Het is veel zwaarder. Als podiumtechnicus ben je aan het eind van de dag klaar. Een beetje microfoons neerzetten en weer weghalen, kun je ook geen zwaar werk noemen. Maar nu heb ik een veel zwaardere verantwoordelijkheid. Ik weet eigenlijk niet of ik dit wel tot mijn 67e kan. Doorstromen in een andere functie wil dus niet zeggen dat je lichter werk krijgt."