De hoorzitting van de commissie Auteursrecht vorige maand was voornamelijk een opeenvolging van belanghebbenden die aan Kamerleden hun verhaal mochten doen. Een ochtend met weinig verrassingen en zonder vuurwerk dus, totdat advocaten Dirk Visser en Christiaan Alberdingk Thijm de ring betraden. De twee internetspecialisten lieten zien dat je met het wetboek in de hand twee volstrekt tegengestelde visies kunt hebben. 

Christaan Alberdingk Thijm hield een betoog voor heffingen en het toestaan van up- en downloaden, zijn collega Dirk Visser vindt exact het tegenovergestelde. Alberdingk Thijm was vorige week al aan het woord op 3VOOR12, deze week een gesprek met Visser, hoogleraar intellectueel eigendom aan de Universiteit van Leiden en als advocaat verbonden aan onder meer piraterijbestrijder Stichting Brein.”Als mijn dochter ondanks waarschuwingen iets doet op internet dat niet door de beugel kan, mag ik het haar dan tijdelijk verbieden? Ik dacht het wel!”

Downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal moet verboden worden. Waarom?
“Is het wenselijk dat een generatie opgroeit met het idee: ik weet dat deze film in Amerika nog niet eens in première is gegaan, maar ik kan hem lekker al downloaden en dat vind ik gerechtvaardigd. Als je dat vindt, moet je een volkomen ander financieringsmodel verzinnen voor de productie van culturele informatie. Een paar jaar geleden zeiden veel van mijn studenten: nee, natuurlijk mag het niet, maar we doen het allemaal. Nu zeggen ze: het mag wel en we doen het allemaal. Dat komt doordat het verschrikkelijk verleidelijk is en doordat het legale aanbod is achtergebleven. De industrie heeft zich laten gijzelen door zijn eigen distributiekanalen en interne verdeeldheid. Ik kan nog steeds niet elke willekeurige tv-serie downloaden. Als ze dat probleem niet oplossen, zie ik het somber in. Maar een verbod op downloaden van beschermd materiaal is de grond waar legale initiatieven op moeten bouwen.”

Maar de geest is uit de fles. Die gaat er toch nooit meer in?
“Het zou kunnen dat we over twintig jaar zeggen: je bent een ontzettend ouderwetse trekschuitverdediger geweest door in 2009 nog te zeggen dat downloaden verboden moet worden. Misschien is tegen die tijd het legale aanbod toch goed genoeg geworden. Het argument dat de muziekindustrie een stel zakkenvullers is, zal waarschijnlijk steeds minder waard worden, aangezien de poenscheppers een voor een failliet gaan en er steeds meer ruimte zal komen voor de creativiteit en voor redelijke deals. En dat is essentieel.”

Hoe ver zijn we verwijderd van die redelijke prijs?
“Wat is een redelijke prijs? Als mijn dochter eens in de twee weken een liedje wil hebben, en ik kan dat voor een euro kopen bij iTunes, dan vind ik dat redelijk. Maar ben je een muziekfreak die elke week duizend nieuwe liedjes wil hebben, dan gaat het in de papieren lopen. Krijg je bij je telefoon automatisch een enorme hoeveelheid liedjes, dan ligt de prijs alweer veel lager. Op dit moment blijken mensen bereid behoorlijke bedragen te betalen voor games of voor de grootst mogelijke onzin op hun mobiele telefoon. Ik vermoed dat er altijd wel een zekere lekkage van illegaal gebruik blijft, maar het gaat om het algehele normbesef. Vinden we met zijn allen dat een vergoeding betaald moet worden voor het gebruik van muziek? Of is het zo dat je alles vrij moet laten en een soort cultuurbelasting moet heffen?”

Wat is daar tegen?
“Het heeft alle aantrekkingskracht en alle nadelen van communisme. Iedereen neemt naar behoefte, alles is gratis. Dat betekent de afschaffing van het auteursrecht en de zelfbeschikking van de auteur. Dan komt er een soort super-Buma die al het geld verdeelt. Kan dat werken? Dat is dezelfde vraag als: hebben Marx en Engels in theorie gelijk? Ja, dat kan. Maar mensen hebben in de loop der jaren zo veel negatieve ervaringen opgedaan met clubs als Buma/Stemra dat ze daar begrijpelijkerwijs wantrouwen tegen hebben.” 

“Als je alles collectief maakt, is de verleiding groot om er met de strijkstok tussen te zitten of om te discrimineren. In Frankrijk zijn ze daar sterk in. Daar stellen ze zich ten doel het Anglo-Amerikaanse cultuur-imperialisme te bestrijden. In de Franse wet op naburig recht is vastgelegd dat er geen geld naar Amerika mag gaan, omdat Amerika geen naburig recht erkent. Het geld voor het spelen van Amerikaanse liedjes wordt wel geïnd, en aan Franse componisten gegeven. En wat vinden ze daar in Frankrijk van? Helemaal prima!”

“Een gepensioneerde lector van de HvA, Joost Smiers, beweert dat dankzij het auteursrecht Anglo-Amerikaanse conglomeraten ons hun wil op kunnen leggen. Dat vind ik net zo naïef als de stelling dat eigendom en geld de oorzaak zijn van de kredietcrisis. Misschien ben ik heel romantisch, maar ik vind dat het beschikkingsrecht moet liggen bij de auteur. Als die zijn muziek gratis op internet wil zetten en een lange neus wil trekken naar de muziekindustrie, dan moet hij dat ook vooral doen. Het mooie van internet vind ik die keuzevrijheid.”

Als je downloaden verbiedt, moet je ook handhaven. Is afsluiten van internet een goede maatregel?
“Handhaving bij commerciële tussenpersonen heeft wat mij betreft altijd de voorkeur boven handhaven bij de individuele gebruiker. Het afsluiten van internet is wat mij betreft een ultimum remedie. Christiaan Alberdingk Thijm betoogt altijd dat internet een basisrecht is. Als je geen internet hebt kun je je bankzaken niet doen, geen ambulance bellen. Dat is waar. Maar dat geldt ook voor vrijheid. Is een gevangenisstraf voor illegaal downloaden een draconische sanctie? Persoonlijk zou ik als jongere liever een week geen internet hebben dan een geldboete. Het afsluiten van internet stuit bij mij niet op principiële bezwaren. Het draait uiteindelijk om de proportionaliteit. Het berekenen van schade door downloaden is ongelofelijk moeilijk, maar verbieden zonder sanctie kan niet meer in deze tijd.”

“De retoriek van de discussie is interessant. Tegenstanders van het auteursrecht wijzen altijd op 15-jarigen, bejaarden of overledenen die door de muziekindustrie aangeklaagd worden. Wat een schande! Maar op het werkelijke argument wordt vaak niet ingegaan. De muziekindustrie op zijn beurt schuift een goed uitziend, veelbelovend meisje naar voren dat nu haar geld niet krijgt. Als ik namens Brein optreedt tegen Mininova, kan ik het beste Ilse DeLange als eiser inschakelen. Kijk naar die jongens van Mininova. Fris getapte gasten, economiestudenten, hartstikke leuk. Dat klinkt heel anders dan wanneer ik zeg: Mininova BV, een bedrijf dat jaarlijks anderhalf miljoen euro winst maakt met illegale inbreuk. Dat ze stapels BV’s hebben en dat al het geld is weg gesluisd. Want zo is het wel. Wat die jongens doen is 99% illegale meuk.”

Er zijn mensen die zeggen: vergeet muziekverkoop. Verdien je geld met live spelen.
“Geld verdienen met live concerten kan alleen als je artiest bent. Als jij hele mooie dingen componeert maar geen artiest bent, dan ben je afhankelijk van anderen die het uitvoeren. Mensen zeggen: vroeger gaven bands concerten om cd's te kunnen verkopen, nu moeten ze muziek weggeven om concerten te kunnen verkopen. En vervolgens klagen ze dat die te duur worden! Maar stel dat het die kant op gaat. Dan gaan we terug naar pre 1900. Dan hebben we een enorme hoop vooruitgang geboekt, maar zijn we niet in staat gebleken tot een betaalmodel te komen voor het gebruik van muziek.”

Buma/Stemra heeft een poging gedaan om op een andere manier geld te verdienen aan internet. Daar was veel commotie over. Terecht?
“Die commotie is begrijpelijk, al snap ik de plannen van Buma ook. Buma haalt jaarlijks 145 miljoen euro binnen, waarvan 1 miljoen van internet. Dat geeft te denken. Buma krijgt het overgrote deel van zijn geld van SBS, RTL, de Publieke Omroep en de kabeldoorgifte. Dat zal de komende jaren minder worden. Deze verschuiving is dus logisch, maar of er zo veel geld te halen valt op internet is de vraag.”

Is het embedden van muziek volgens u een nieuwe openbaarmaking?
“Dat is juridisch gezien nog maar de vraag. Ik ben geneigd te zeggen: als duidelijk te zien is dat het om embedden gaat – bijvoorbeeld door een YouTube logootje – en het staat met toestemming van de rechthebbende online, dan vind ik dat het moet mogen. Aan de andere kant: als een overduidelijk commerciële site dat gebruikt als excuus om gratis zijn site op te leuken, dan voelt dat weer niet goed. Het probleem is: in de Auteurswet wordt het verschil tussen commercieel en niet-commercieel gebruik niet gemaakt. Een openbaarmaking is een openbaarmaking. Dan is de vraag: hoeveel moet je betalen als een filmpje 10 miljoen keer aangeklikt wordt. Er is maar één model waar je volgens mij geen bezwaar tegen zou kunnen hebben, en dat is het afdragen van een percentage van de commerciële inkomsten die ermee verworven worden. Het vervelende is, dat is vaak heel weinig. Kortom, het is enorm lastig te zeggen.”

Is het niet lastig in te schatten hoeveel procent van de reclame-inkomsten je zou moeten rekenen?
“Bij een zender als TMF is zoiets makkelijk te berekenen. Zo'n zender draait de hele dag muziek. Dan onderhandel je als rechtenorganisatie over een percentage. Mininova heeft daar een truc mee uitgehaald. Zij bieden miljoenen torrentlinks aan. Daarvan is 80 procent datgene wat mensen interesseert: audio, video en games, waarvan 95 procent illegaal. Vervolgens voegden ze allerlei ander materiaal toe – vakantiefoto's, recepten, natuurfoto's – en betoogden ze dat het percentage onrechtmatig materiaal kleiner geworden was. Dat haalt je de koekoek, maar daar is niemand in geïnteresseerd.”

Had Buma/Stemra dit handiger aan kunnen pakken?
“Buma/Stemra heeft al jaren een imagoprobleem. Ze zouden zich op een andere manier moeten profileren, maar dat is niet makkelijk. Achter de schermen voeren ze een strijd op leven en dood met de buitenlandse Buma/Stemra's. Die proberen hen het gras voor de voeten weg te maaien. EMI bijvoorbeeld heeft al zijn downloadrechten weggehaald bij Buma. Als dat doorzet, is Buma weg. Dus moeten zij bewijzen dat zij ook enorm graaien. Als Buma zegt dat het al die dingen op internet beter kan laten lopen, zal hun achterban in opstand komen. De leden hebben hun rechten overgedragen, dus dan moet er geld komen. Lukt het de buitenlandse rechtenorganisaties om de kabelgelden bij Buma weg te halen, dan valt driekwart van hun inkomsten weg. Ze staan onder een enorme druk om nieuwe geldbronnen aan te boren. Doen ze dat onhandig? Dat lijkt me wel.”

Waarom is de Thuiskopieheffing een slecht idee?
“De Thuiskopieheffing is een slecht idee gewórden. In de jaren negentig was het overzichtelijk: drie importeurs voor videobanden en cassettebandjes, die netjes leverden aan platenzaken. De heffing was een klein percentage van de kostprijs. Inmiddels zijn de prijzen van digitale dragers enorm in prijs gedaald. Landen om ons heen hebben heel andere regelingen. In Engeland helemaal geen heffing, in Duitsland een lage heffing, in België en Frankrijk een idioot hoge. Er zijn veel grijze partijen op de markt, waardoor het oneerlijk en onwerkbaar geworden is. Het uitbreiden van die heffing naar hardware heeft een ander probleem: iedere verhouding zal zoek zijn. Vroeger betaalde je voor een cassettebandje van zestig minuten 25 cent heffing. Ik heb vorige week een harde schijf van anderhalve terabyte gekocht, die ik voor allerlei doeleinden kan gebruiken. Heffing op opslagcapaciteit is een achterhaalde gedacht.”