Visionairs in de muziekindustrie roepen het al jaren, en afgelopen week dook de term opnieuw op in de discussie over Mininova: een muziekabonnement, dat is dé oplossing voor de problemen van de platenindustrie. Mensen willen geen euro per track betalen voor muziek. Ze willen zoveel muziek beluisteren als ze aankunnen, voor een beperkt bedrag. Is dat inderdaad een reëel alternatief? Nu al? Of over een paar jaar?

Gerd Leonhard en Dave Kusek omschreven het in hun boek The Future Of Music uit 2005 zo: de platenindustrie heeft jarenlang flessen bronwater verkocht. De mensen kochten het gretig, want ze hadden geen keuze. Maar inmiddels staat de kraan wagenwijd open en dus vertikken veel muziekliefhebbers het om nog dure flessen Evian te kopen. Ze trekken de vergelijking met water nog door: kraanwater voelt aan als gratis, maar iedereen betaalt er wel degelijk een rekening voor. Klinkt logisch, maar voorlopig is het abonnementssysteem nog steeds niet doorgebroken.

“Twee jaar geleden dacht ik dat het nog een half jaar zou duren”, zegt Frank Dost, CEO van Surf2Music, een Nederlandse abonnementsservice. Voor 9,99 kun je er onbeperkt streamen, voor 5 euro meer kun je ook downloaden. Het aanbod van Surf2Music bedraagt op dit moment zo’n 1 miljoen songs. “We hebben ons erop verkeken hoeveel energie het kost om de klant te overtuigen”, zegt Dost. “Mensen vinden het een raar idee dat ze muziek huren en het niet bezitten. Aan de andere kant zien we relatief weinig opzeggingen. Als mensen eenmaal overtuigd zijn, blijven ze.”

De argwaan van de klant zou ook andere redenen kunnen hebben. Zo werkt Surf2Music niet op Mac, niet op de iPhone en alleen op Internet Explorer en Firefox. En onder die 1 miljoen liedjes mist een belangrijke categorie: met Universal Music, de grootste platenmaatschappij ter wereld. Geen U2, Eminem en Kaiser Chiefs dus. “We kwamen er met Universal niet uit”, legt Dost uit. Ook veel toonaangevende independents zijn niet aangehaakt. Geen Bon Iver, geen Fleet Foxes en geen Antony and the Johnsons dus. “Toch vind ik dat we in vergelijking met vergelijkbare diensten een sterk aanbod hebben.”

Concurrenten van Surf2Music hebben Universal wel aan boord. Nokia bijvoorbeeld, al kent hun Nokia Comes With Music systeem weer andere haken en ogen. En dan is er nog Spotify, een Zweeds bedrijf. De Ierse grootmacht U2 is er zo enthousiast over dat ze hun nieuwe album al een week voor release aanboden aan gebruikers van de site. Spotify is bedacht door Niklas Zennström, een van de oprichters van Kazaa, die vervolgens met veel succes p2p telefoondienst Skype lanceerde. De site draait al op volle kracht in Zweden, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Voor de zomer hoopt de dienst in Nederland voet aan de grond te krijgen.

Spotify zit anders in elkaar dan bijvoorbeeld Surf2Music. In principe betaal je geen abonnementskosten, maar krijg je om de twintig minuten een blokje reclame. “Nooit middenin een liedje”, belooft Valentine Kreykamp van Spotify Nederland. Een premium account maakt het mogelijk om zonder reclame te luisteren. Kreykamp vermoedt dat zo’n premium account in Nederland minder dan tien euro per maand gaat kosten.

Niklas Zennström is een grote speler op het internettoneel, en Spotify heeft de major labels en veel belangrijke indielabels vooral overtuigd door de superieure techniek, denkt Kreykamp. “Onze eerste prioriteit is de ontwikkeling van techniek, de tweede om meer muziek in het systeem te krijgen. Wij zijn geen muziekbedrijf, maar een softwarebedrijf. We hebben alle muziek in de beste kwaliteit, omdat het rechtstreeks van de labels komt.” Het uiteindelijke doel is om alle muziek op de wereld aan te bieden. Niet alleen grote namen en nieuwe acts uit de underground, maar ook backcatalogs. En Spotify heeft nog een troef in huis: in het derde kwartaal van 2009 moet de dienst beschikbaar zijn voor de iPhone.

Niet alleen de majors zijn aan boord bij Spotify, maar ook relatief kleine Nederlandse muziek kun je er vinden. De complete Excelsior-stal bijvoorbeeld, en die van hiphoplabel Top Notch. Ook PIAS doet mee, al zegt directeur Leo van Schaick nog niet overtuigd te zijn van het advertentiemodel. “Alle sites die met zo’n model begonnen zijn, stoppen er op een gegeven moment weer mee. Deze week werd bijvoorbeeld bekend dat Spiral Frog verdwijnt. Ik geloof eerder in een abonnementsvorm. Ik verwacht ook eerlijk gezegd niet dat Spotify er over tien jaar nog steeds is. De ontwikkelingen gaan zo ongelofelijk snel. Today you’re hot, tomorrow you’re not.”

Kees de Koning van Top Notch is enthousiaster. “Ik ben fan”, zegt hij. Platen van Winne, Dio en De Jeugd van Tegenwoordig zijn op Spotify te beluisteren. “Zelf heb ik ook een abonnement. Ik geloof ook in een vorm met reclame. We vinden het inmiddels heel normaal om een film te bekijken op tv en midden in een spannende scene een reclameblok te krijgen. Wil je dat niet, dan koop je de dvd en kun je kijken wanneer je wilt. Waarom zou dat bij muziek niet kunnen?”

“De muziekindustrie is de laatste jaren zo krampachtig omgegaan met nieuwe technologieën”, zegt De Koning. “Terwijl je die juist moet omarmen. De band tussen de artiest en de fan moet versterkt worden. Er is zoveel meer te doen met een artiest dan de cd in de winkel leggen. Ik kan me voorstellen dat je over een tijdje een abonnement kunt nemen op een artiest, of op een label. Een abonnement op XL records of Stones Throw, inclusief alle muziek en video’s, daar zou ik wel wat voor over hebben. We hebben daar het afgelopen jaar al veel over gepraat.”

Veelzeggend is dat de meest veelbelovende platforms opnieuw niet uit de muziekindustrie zelf komen. Met name de stap naar de mobiele telefoon wordt cruciaal, en juist daar zijn de belangrijkste spelers te vinden. Nokia’s Comes With Music wordt vermoedelijk in het najaar gelanceerd worden in ons land. Ook Last.fm, dat al een paar jaar succesvol is als streaming radiocommunity, is een vreemde eend in de bijt. En dan is het wachten op de grootste speler van allemaal: Apple. Volgens de Financial Times is Apple bezig met een ongelimiteerde toegang tot de iTunes Store op de iPhone. Dat bedrag zou dan verrekend worden in de prijs van het apparaat. Over de details van dat project hult Apple zich in nevelen, maar zo’n dienst kan eigenlijk niet uit blijven. “Dit is het begin van het begin”, zegt Kees de Koning.