Nederlandse kranten plaatsen de laatste jaren steeds minder concertfoto’s. Popfotografen zien met lede ogen aan hoe hun inkomen daalt en, erger nog, hoe de ‘serieuzere popmuziek’ steeds meer plaats moet maken voor ‘plat vermaak’. Over het algemeen lijken de kranten zelf zich niet zo druk te maken over deze ontwikkeling. Maar ondertussen moeten steeds meer popfotografen een bijbaantje zoeken.

“Al sinds een jaar of vijf, zes lijkt het alsof kranten het niet meer belangrijk vinden om zich te onderscheiden door middel van eigen beeld als het om popconcerten gaat”, zegt Rob Verhorst, al ruim dertig jaar een gerenommeerd popfotograaf. Zijn foto’s werden, en worden, onder meer geplaatst via beeldbank Hollandse Hoogte, in Oor, Revolver en De Telegraaf. Vooral laatstgenoemde neemt laatste jaren steeds minder live foto’s, af, zegt de fotograaf, vergeleken met een jaar of acht geleden, toen de krant Verhorst benaderde om concerten en festivals te registreren. “Ik kan nog wel rondkomen van de popfotografie, maar dat feit dank ik vooral aan mijn archief. Oude foto’s van Queen, Joy Division en Tina Turner worden nog steeds gebruikt.”

Volgens Rob Croese, chef beeldredactie van Geassocieerde Pers Diensten (GPD), is er in het geval van de regionale dagbladen in Nederland, zeker sprake van een duidelijk trend. “Een jaar of twee, anderhalf geleden fotografeerden wij nog heel veel concerten. Maar de vraag daar naar is in een recordtempo afgenomen. Veel van onze vaste popfotografen hebben hun horizon moeten verbreden, die fotograferen nu noodgedwongen ook andere onderwerpen”, zo zegt hij. “Ik durf het bijna niet te zeggen, maar ik denk echt dat kranten steeds meer op een soort van RTL-manier gemaakt worden. Het gaat om plat vermaak, voor kwaliteit is nauwelijks nog plaats. Dit geldt voor popmuziek, maar net zo goed voor alle andere podiumkunsten.”

Paul Bergen, sinds 1988 freelance (pop)fotograaf, is van mening dat bijna alle grote Nederlandse dagbladen zich hier schuldig aan maken. “De enige positieve uitzondering wordt eigenlijk gemaakt door de NRC. Maar De Telegraaf plaatst nauwelijks meer live foto’s en ik kom de laatste jaren ook steeds minder vaak een eigen fotograaf van de Volkskrant tegen in de fotopit. Merkwaardig, want de Volkskrant heeft een traditie op het gebied van een onderscheidende beeldcultuur en heeft een groot aantal topfotografen in dienst. Maar ook bij NRC Next lijkt het wel of de live fotografie is afgezworen, vergeleken bij de start van de krant zo’n drie jaar gelden. En ik werk al twintig jaar voor het Algemeen Dagblad (AD) maar het is mij de laatste jaren volstrekt onduidelijk wat nu eigenlijk hun beleid is ten aanzien van de concertfotografie”, aldus Bergen.

“Het klopt inderdaad dat wij minder concertfoto’s plaatsen”, reageert Hans Houweling van de fotoredactie van het AD. Hij denkt echter niet dat hier een redactioneel beleid aan ten grondslag ligt. “Het is puur een kwestie van keuzes maken. Ook wij moeten het sinds een tijdje met minder pagina’s doen, en met minder fotografen. En blijkbaar sneuvelen in dit geval die popfoto’s wat vaker”, zo zegt hij. “Daarbij spelen financiële overwegingen natuurlijk ook mee. Want als je een eigen foto van een concert wilt plaatsen, moet je daar een fotograaf naartoe sturen. Wat dat betreft richt het AD zich als krant misschien toch meer op het shownieuws en de entertainment.”

Houweling zegt wel te begrijpen waar de ‘onvrede' van de fotografen vandaan komt. “Ja, die zien natuurlijk hun bron van inkomsten verdwijnen.” Ook Liliane Lockhorn, chef fotoredactie bij het landelijk persbureau ANP, heeft het idee dat popfotografen toch vooral voor eigen parochie preken. “Ik bezoek regelmatig redacties van dagbladen, zowel landelijk als regionaal kranten, als de gratis kranten, en er wordt juist regelmatig gevraagd om popfoto’s, ook van wat alternatieve bandjes. Ik denk wel dat kranten relatief veel meer aandacht besteden aan entertainment en shownieuws in het algemeen. Het kan zijn dat de muziek tussen al die foto’s minder opvalt. Maar wij sturen onze fotografen in ieder geval niet minder vaak naar popconcerten.”

Maar het gaat de fotografen niet alleen om het verlies aan inkomen. “Dit raakt mij als bevlogen popfotograaf. Want aan de kwaliteit van mijn foto’s ligt het allerminst”, zegt Paul Bergen, die overigens als een van de weinigen nog wel zegt rond te kunnen komen van zijn popfoto’s. “Natuurlijk, we moeten realistisch zijn. Het gaat slecht met de kranten, er wordt over de hele linie bezuinigd en veel vaste fotografen worden ontslagen. Daardoor worden kranten in toenemende mate gedwongen om een beroep te doen op beeldbanken zoals het ANP en de GPD. Die foto’s zijn weliswaar veel goedkoper, maar tegelijk voor alle geabonneerde bladen beschikbaar”, zo zegt hij. “Dat leidt dat tot een eenheidsworst en volgens mij is dat een slechte ontwikkeling. Ik denk dat je, juíst in tijd van crisis, creatief moet zijn en vooral je nek moet uitsteken om het product ‘krant’ beter te maken. En dat kan alleen met eigen beeld en eigen mensen.”

“Laten we hopen dat kranten het belang van die originele concertfoto ooit in zien”, aldus Rob Verhorst. “Want ik denk toch dat veel lezers graag het optreden waarvoor ze een kaartje van tachtig euro hebben gekocht, in woord en beeld zouden willen terugzien in hun eigen krant.” AD fotoredacteur Hans Houweling heeft dat idee niet. “We krijgen hier in ieder geval nauwelijks klachten over van lezers.”
 
Lang niet alle kranten her-en erkennen deze huidige stand van zaken betreffende de popfotografie overigens.
“Dit klopt niet”, zegt Hanneke de Klerck, chef van de redactie kunst-en cultuur van de Volkskrant. “Ik heb niet het idee dat er minder concertfoto’s worden geplaatst. Je maakt natuurlijk altijd een afweging en soms blijkt een toneelpremière belangrijker dan een popconcert. Maar àls we een concertfoto willen plaatsen, dan sturen we zo mogelijk wel altijd een eigen fotograaf.”

Ook Sietse de Vries, van de redactie kunst en cultuur van het regionale dagblad De Leeuwarder Courant heeft niet het idee dat de popfotografie in mineur zit. “Al denk ik wel dat wij de grootste cultuurredactie hebben als je kijkt naar de regionale kranten in Nederland. Wij maken iedere dag een cultuurpagina en wekelijks een cultuurbijlage en daarin besteden we wekelijks wel aandacht aan popmuziek en plaatsen we ook regelmatig concertfoto’s, soms afkomstig van de GPD, soms van eigen fotografen.”

In het geval van NRC Next is het lastig iets te zeggen over ontwikkelingen, de krant bestaat immers pas drie jaar. Wel opmerkelijk is het feit dat deze krant vanaf het begin de keuze heeft gemaakt om niet al te veel popconcerten te fotograferen. “Het lastige met grote popconcerten, is dat fotografen daar tegenwoordig zo weinig ruimte krijgen dat het heel erg veel van hetzelfde is allemaal. En Next is juist op zoek naar meer vernieuwend beeldmateriaal”, verklaart beeldredacteur Annelies Kuiper. “Voor ons is het interessanter als we popmuzikanten kunnen fotograferen op een ander moment dan tijdens een concert, tijdens een shoot. Vaak ben je zelfs dan nog wel gebonden aan een bepaalde locatie, maar dan kan de fotograaf in kwestie er toch zelf nog iets mee doen. Eigenlijk zouden alle kranten en fotografen popconcerten moeten boycotten, net zolang tot er wel weer onbeperkt mag worden gefotografeerd en er dus weer interessante nieuwe beelden kunnen ontstaan”, aldus Kuiper.

Volgens Rob Verhorst is dit ook een van de redenen waardoor kranten minder concertfoto’s plaatsen. “Vroeger stond ik bij een concert van Bruce Springsteen recht voor het podium gewoon anderhalf uur te fotograferen”, zegt Verhorst. “Nu krijg je met z’n allen drie nummers de tijd en dan moet je weg wezen.” Door die toenemende restricties tijdens grote popconcerten, wordt het fotografen haast onmogelijk gemaakt om een van het ANP of de GPD onderscheidende foto te maken. “Daarbij zijn er de laatste tijd, mede door de opkomst van de digitale fotografie, veel meer fotografen bij gekomen”, zegt Paul Bergen. In tijden van geldgebrek is het voor kranten dan wellicht aantrekkelijker om zich te vergrijpen aan de veel voordeligere beeldbankplaatjes.

Maar het moet Paul Bergen toch ook nog even van het hart dat entertainment, in de categorie Idols, Popstars, X-factor en niet te vergeten De Toppers, naar zijn zin veel te veel aandacht krijgt in de kranten, niet in de laatste plaats in ‘zijn eigen krant’ het AD. “Een zichzelf respecterende krant zou dat soort gedrochten moeten negeren en afdoen met een berichtje. Het is allemaal gebakken lucht. De berichtgeving over entertainment is de laatste jaren veel oppervlakkiger geworden. Het gevolg is wel dat de serieuzere popmuziek wordt weggedrukt.”