Stel, je bent een muzikant die een bijdrage wil leveren aan een kleinschalig project (we hebben het nu niet over 3VOOR12 plundert musea, maar over een imaginair initiatief), waar een cd van wordt uitgegeven. Wat jou betreft hoeft de verspreider / uitgever van het cd’tje (in een kleine oplage van een paar honderd) niet te betalen aan Buma/Stemra, ondanks dat je wel ingeschreven staat bij Buma/Stemra. Toch zal dat niet zo eenvoudig gaan. Je moet dan een ingewikkelde procedure volgen: eerst moet de uitgever van de cd formeel toestemming vragen om de muziek te verveelvoudigen, én hij moet auteursrechten betalen voor je bijdrage. Als je vindt dat er niet betaald hoeft te worden omdat je het kleinschalige project sympathiek vindt en wilt stimuleren, dan zou je het ontvangen geld zelf terug moeten betalen aan je uitgever. Een andere manier is er niet. Voor de duidelijkheid: Buma houdt zich bezig met het regelen van toestemming en vergoeding voor het openbaar maken van muziek. Stemra doet hetzelfde, maar dan voor het vastleggen en reproduceren van muziek op geluidsdragers. Wie als componist of band een contract bij Buma/Stemra tekent, is verplicht alle geschreven nummers bij de organisatie onder te brengen. “We moeten het wel zo regelen,” stelt Noortje de Bakker van Buma/Stemra. “Want bekijk het eens van een andere kant; al zou je op schrift laten stellen dat je als componist geen geld hoeft voor een of ander project, wij weten niet of jij iets dergelijks onder druk hebt getekend. In de reclamewereld zou het niet de eerste keer zijn dat een deuntje van een componist wordt verkocht voor één bedrag, waarna de auteursrechten worden afgedragen aan het bedrijf. De componist is afgekocht en kan in de toekomst naar zijn geld fluiten.” Maar waarom moet het zo omslachtig, als een componist gewoon zijn creativiteit wil delen en verspreiden en daar geen geld voor hoeft te vangen? Althans, niet voor alles waar hij of zij zich mee bezighoudt? De Bakker: “Wij kunnen niet alle gevallen onderling controleren, daarom doen we het op deze manier. Wij incasseren in naam van de componist. Stel je voor dat hij het allemaal zelf zou moeten controleren, dat is een tijdrovende klus. En bovendien zal dat in de praktijk erg lastig worden. Neem de omroep; een muzieksamensteller van een radioprogramma is dan voortdurend aan het uitzoeken wie en hoeveel hij moet betalen. Nu levert zo iemand een formuliertje in en krijgt de componist of tekstdichter zijn centen. Simpel.” Op de vraag of het nou illegaal is als een bij de Buma/Stemra ingeschreven muzikant een bijdrage levert aan een niet-commercieel initiatief, bijvoorbeeld zoiets als 3VOOR12 plundert musea, antwoordt De Bakker niet met een volmondig “ja”. Tja, waar ligt dan de scheidslijn? Rob van Dongen van Bousie Advocaten behartigt de belangen van muzikanten, artiesten en DJ´s, maar ook van platenmaatschappijen en evenementenorganisaties. Zijn werkterrein is het muziekrecht en het recht van intellectuele eigendom in het algemeen, het mediarecht en het omroeprecht. Van Dongen: “Als een componist een exploitatiecontract heeft getekend bij Buma/Stemra en een bijdrage levert aan een project omdat hij daar affiniteit mee heeft zonder dit te melden bij Buma/Stemra en zonder dat daar rechten voor worden betaald, is dat strijdig met de overeenkomst. Dan noem je dat een wanprestatie van de componist; maar ik heb nog nooit meegemaakt dat Buma/Stemra een componist daar op heeft aangesproken.” “Ik heb niets tegen de Buma/Stemra,” legt Marco Raaphorst, eigenaar van de melodiefabriek, muzikant en pleiter voor nieuwe manieren van het regelen van auteursrechten, uit. “Alleen is het nog steeds geënt op de traditionele media. Met de komst van het internet en digitale uitwisselingen moeten er nieuwe wegen ingeslagen worden.” Zo haalt Raaphorst Creative Commons aan, waar 3VOOR12/Utrecht al eerder over berichtte. In een artikel van juni werd aandacht besteed aan Simuze, “een open content muziek community. Een ideaal promotiekanaal, niet alleen omdat meer mensen naar je muziek luisteren en deze uitwisselen, maar anderen kunnen bijvoorbeeld remixen maken en dat is weer goed voor de naamsbekendheid,” vertelde Marten Timan, voorzitter van deze ‘digitale werkplaats’ op internet. Marco Raaphorst maakt gretig gebruik van dergelijke sites. Ook sites als CcMixter, Commontunes en Archives.org weet Raaphorst te vinden. “Je kan verschillende licenties afsluiten bij Creative Commons. Met symbolen geef je bij je product aan wat men er mee mag doen.” De site ccMixter bijvoorbeeld, is eveneens een community waar je muziek kan remixen en samples kunt uitwisselen met de Creative Commons licenties. Ook artiesten als Beastie Boys en David Byrne hebben een bijdrage geleverd. Je kan dus gebruik maken van hun bijdragen. Er is een maar: je mag de muziek niet commercieel exploiteren. Tenminste, volgens deze licentie. Er zijn Creative Commons licenties die dat wel toestaan. Ook dat geef je als componist dan aan met een symbool van een dollarteken. Als beginnende componist of muziek is Creative Commons een prima mogelijkheid om je muziek te verspreiden en naamsbekendheid te verwerven. Het is dan ook een manier die vooral bedoeld is voor creatieve individuen. Zodra je producten groeien en je als artiest ontwikkelt, is de Buma/Stemra in ieder geval een centraal geregelde stichting die de administratie van de vergoedingen voor je composities waarneemt. Met de populariteit van uitwisseling op digitale platformen waarbij artiesten zich eerder laten leiden door artistieke belangen dan financiële belangen, zou Buma/Stemra er goed aan doen de exploitatiecontracten te herzien voor zulke gevallen. Of artiesten moeten onder een andere naam of anoniem hun medewerking verlenen aan zoiets als 3VOOR12 plunder musea, om niet beticht te worden van ‘wanprestaties’. Of je überhaupt niet inschrijven bij Buma/Stemra. “Wij verplichten niemand tot iets,” zegt Noortje de Bakker.