Tien jaar X-Ray, de spannendste tent van Lowlands

Legendarische shows van o.a. Calvin Harris, DJ Promo en Omar Souleyman

Atze de Vrieze ,

De Alpha, met zijn majestueuze heuvels links en rechts. Bravo, de massieve danstent die schreeuwt om macho techno. De Grolsch, die nu ineens Heineken heet. Dat zijn de belangrijkste tenten van Lowlands. Maar iedere avontuurlijke Lowlandsbezoeker weet dat er maar een tent de leukste is: X-Ray. De tent waar echt wat te ontdekken valt, en al jaren die met het meeste karakter. Dit jaar doet X-Ray de X dubbel eer aan, want het podium bestaat tien jaar. Drie hoera’s voor Lowlands progressieve geweten. In die jaren zagen we deze legendarische shows in de kleinste tent van het festival.

A-Trak (2006)
Hoe verder je terugbladert, hoe meer je je verbaast over de grote namen die ooit in de X-Ray gestaan hebben. Professioneel taartgooier Steve Aoki bijvoorbeeld, die destijds in 2008 zijn set eindigde met Bohemian Rhapsody. In het eerste X-Ray jaar werd de tent erg underground geprogrammeerd, met weinig acts die zouden doorgroeien naar het grote publiek. Wel draaide op de slotdag A-Trak, met voor hem Loefah en Plastician, Lowlands’ eerste kennismaking met de dubstep, zes jaar voor het genre de grootste piek bereikte. En A-Trak, die stond in die tijd alleen nog maar bekend als ‘de dj van Kanye West met enorme scratch skills’. (ook dat jaar: Nid & Sancy, Bong-Ra, The Subs)
 
Calvin Harris (2007)
In tegenstelling tot sommige concurrenten boekt Lowlands uit principe geen EDM. Pinkpop haalde Avicii, Pukkelpop trok vorig jaar Calvin Harris aan, maar Eric van Eerdenburg moet daar niets van weten. Toch stond Calvin Harris in het verleden wel eens op Lowlands. Toen was hij nog geen EDM-dj en supermodel, maar een slungelige synthpopnerd met een kek plaatje uit. Hij zong over wilde feestjes in zijn huis, over dingen die in de jaren tachtig geaccepteerd waren, en eigenlijk was het best wel leuk. Veel volk was er niet in de smalle tent, wat het een des te leukere voetnoot in de Lowlands-geschiedenis maakt. (ook dat jaar: Apparat, Shackleton, Clark)
 
DJ Promo (2008)
“Lowlands durft me niet te boeken”, kopte 3voor12 in het voorjaar van 2008. De hardcore-dj wilde heel graag eens buiten de gebaande paden treden, maar Lowlands had slechte herinneringen aan gabber op het festival, omdat dj Dano in 1997 net zo lang met bier bekogeld werd tot ie ermee stopte. Maar Promo was ervan overtuigd dat hij ‘next level’ kon gaan, met een set voor het alternatieve publiek. Hij kreeg zijn kans in de X-Ray, en greep hem. Bong-Ra warmde de tent op met spijkerharde breakcore, en dat gebruikte Promo als startpunt voor de hardste set die ooit op Lowlands te horen geweest is. (ook dat jaar: Fuck Buttons, Crystal Castles, Steve Aoki)
 
BrokeNCYDE (2009)
2009 was een uitstekend jaar voor de X-Ray. Je kon er tal van geweldige, credible elektronica-acts zien. Maar je gaat ook naar deze tent voor een act als Brokencyde, de volkomen over de top act die crunkcore maakt, een bizarre combi van rap, metal en platte seksteksten. Extreem lelijk, maar daarmee ook de ultieme band om te haten. 3voor12-recensent Erik Zwennes zag er de lol wel van in en beloonde Brokencyde met het hoogste cijfer ooit, een 12. “We hadden Da Vinci en Rembrandt van Rijn. Nu is BrokeNCYDE opgestaan.” (Jon Hopkins, The Gaslamp Killer, Health)
 
Caribou (2010)
Canadees Dan Snaith was al even bezig toen in het voorjaar van 2010 zijn album Swim uitkwam. Het is al zijn vijfde album, en met de voorganger won hij de prestigieuze Polaris Prize. Maar als we terug kijken mogen we 2010 rustig als het definitieve doorbraakjaar beschouwen. De warme, organische elektronische popliedjes werden op Lowlands vertolkt door een volledige band, en hun show destijds was zo goed dat Radiohead ze kort erna meevroeg op hun wereldtournee. BrokeNCYDE ben je vast weer vergeten, maar het geluid dat Caribou rond die tijd inzette, is in de jaren die volgden alleen maar relevanter geworden. Dit jaar staat de band weer op Lowlands, nu als afsluiter van de Bravo, met de melancholische festivalhit Can’t Do Without You op zak. 
(ook dat jaar: Steffi, Actress, Hudson Mohawke)

Omar Souleyman (2011)
Een kwartier voor aanvang van zijn show komen drie blanke studententypes met geblokte theedoeken de tent binnen. Moet de Syrische cultfiguur dat nu als een compliment beschouwen, of niet? Het is bloedheet dat jaar op Lowlands, en de bruiloftszanger voert de temperatuur in no time op tot woestijnniveau. Zijn muziek is onnavolgbaar, een mix tussen traditionele Arabische muziek en reggaeton-achtige ritmes en harde beats, in een stijl die dabke genoemd wordt. Zijn Koerdische en Arabische teksten zijn natuurlijk voor de gemiddelde Nederlander niet te verstaan, maar dat zal vandaag niemand wat uitmaken. Omar Souleyman is dat jaar de held van Lowlands. (ook dat jaar: Pearson Sound b2b Ben UFO, Azari & III, Jackmaster)

Chromatics (2012)
Wat, stond Disclosure ook ooit in de X-Ray? Dat kun je je toch niet voorstellen als je zag hoe vorig jaar en het jaar ervoor niemand meer in respectievelijk Alpha en Bravo paste. Maar we kunnen ons helemaal niets meer herinneren van die show. Nou, dat klopt, want het ging niet door. Wel op Lowlands dat jaar was Chromatics, het enigmatische gezelschap rond alleskunner Johnny Jewel. Hun psychedelische synthpop met knipogen naar filmmuziek en met een ongelofelijk gevoel voor visuele coolheid bleek live ook nog eens een stuk intenser dan op plaat. Zoals het hoort dus. (ook dat jaar: John Talabot, Todd Terje, Rudimental)
 
John Coffey (2013)
Vanaf het eerste jaar is X-Ray in principe gereserveerd voor progressieve, spannende elektronische muziek, maar in 2013 verandert de koers iets. X-Ray wordt nu ook de plek voor garagerock of rafelige indie. Beetje jammer wel, want het sterke was nu juist dat deze tent zo’n sterk eigen muzikaal karakter had. Dat neemt niet weg dat bepaalde gitaarbands er inderdaad uitstekend uit de verf komen. Wat te denken van de vriendelijke punkers van John Coffey, inmiddels wereldberoemd, toen nog gewoon een van de best-bewaarde-geheimen van Nederland. Als iemand die dag een biertje geslingerd had, had ie hem ook gevangen. (ook dat jaar: Siriusmo, Job Jobse, Factory Floor)
 
Hunee & Antal (2014)
Dat een optreden in de kleinste tent kan leiden tot een echte doorbraak, bewezen vorig jaar Hunee & Antal. De twee dj’s zijn eigenlijk geen duo, maar ze vinden elkaar in een niet-aflatende zoektocht naar dansbare tunes uit alle tijden. Ze kregen de hele nacht, en maakten grote indruk. Hunee zegt erover tegen 3voor12: “Ik had eigenlijk geen idee wat Lowlands was, want ik woonde pas sinds januari in Amsterdam. Die avond had ik het idee dat het goed ging, maar de echte impact drong pas tot me door toen de drie maanden erna iedere avond als ik ergens draaide wel vier, vijf mensen op me afkwamen die over Lowlands begonnen.”
(ook dat jaar: Larry Gus, The Acid, Sophie)
 
Mura Masa, Skepta, Ho99o9, The Love Triangle, ??? (2015)
Wie wordt dit jaar de belangrijkste kleine act op Lowlands? Wie dan diep in de nacht voor een sensatie zorgen? De tropische beats van Mura Masa? De belangrijkste nieuwe Britse rapper van het moment, Skepta? De bizarre horrorhiphop van Ho99o9? Of de drie bevriende dj’s Job Jobse, Luc Mast en Elias Mazian, die de zaterdagnacht mogen vullen? Ook dit jaar is X-Ray de tent met de meeste vraagtekens. Eens zien welke veranderen in uitroeptekens.