De Cartesiusdriehoek is het gebied dat wordt ingesloten door de twee spoorlijnen richting Amsterdam en richting Rotterdam/Den Haag en door de Cartesiusweg. Het gebied is nu een industrieterrein. Volgens de huidige plannen verandert de driehoek in een woonwijk van 2.200 tot 2.600 huur- en koopwoningen. Midden in het plangebied staat het CAB-gebouw. Dit door Sybold van Ravesteyn ontworpen monument is het beeldbepalende gebouw van het gebied. Het moet binnen de plannen een plek worden "voor ontmoeting en beleving in een mix van non-conformistische stedelijke activiteiten" (bron: Koersdocument Cartesiusdriehoek).
Het almaar uitdijende Utrecht jaagt Paul de Brabander op. Alweer. Het is alsof de film van dB’s wordt teruggespoeld naar 2003. In dat jaar moest oefenruimtecomplex dB’s aan de Jekerstraat plaats maken voor de ontwikkeling van het veilinghavengebied. Het dwong oprichter De Brabander toen om met dB’s te verkassen naar het verlaten CAB-gebouw aan de Cartesiusweg, waar het nog altijd is gevestigd. Maar nu de stad haar oog heeft laten vallen op de Cartesiusdriehoek voor de bouw van een woonwijk, is de toekomst van de bewoners van het voormalige Centrale Autoherstel Bedrijf onzeker. Wat is er precies aan de hand?
©
Het Utrechts Archief, catalogusnummer 54883 / Het Utrechts Archief
Het CAB-gebouw is in 1949 in opdracht van de Nederlandse Spoorwegen gebouwd als centraal autoherstelbedrijf. Op de foto is het gebouw nog in gebruik als werkplaats. Na het privatiseren van de busmaatschappijen van NS is het gebouw door NS verlaten en geeft het onderdak aan opslagbedrijf City Box, broedplaats NUtrecht (tot eind december 2017), brewpub Oproer en aan dB's. dB's huurt 1.750 m2 van het in totaal 12.000 m2 grote gebouw.
©
DigitalGlobe 2017
Op deze luchtfoto is met een rode lijn aangegeven binnen welke grenzen de ontwikkelingen gaan plaatsvinden. Het CAB-gebouw is met een oranje lijn gemarkeerd. De Cartesiusdriehoek grenst aan het nog te ontwikkelen Werkspoorkwartier; dit is een ander aan de spoorwegen gerelateerd en verlaten industriegebied aan noordzijde van de spoorlijn Utrecht-Amsterdam. In de plannen is een fietstunnel uitgedacht tussen de twee ontwikkelgebieden.
©
NS Stations / Koersdocument Cartesiusdriehoek januari 2017
Deze impressie schetst een mogelijke inrichting van het gebied. Door zijn ligging is het gebied een beschutte enclave in de stad waarin bewoning in hoge dichtheden is voorzien door toepassing van hoogbouw. Er wordt gericht op veel groene buitenruimte die de bewoners uitnodigt tot ontmoeting en beweging.
Na de turbulente periode rond 2003 en alle hobbels die met financierende en vergunningverlenende instanties moesten worden genomen, stort De Brabander zich volledig op de bedrijfsvoering van dB’s. “Ik heb me na de verhuizing een tijd afzijdig gehouden van allerlei politieke discussies rond muziek en de subsidiering ervan. Ik dacht: ‘Zoek het maar uit, ik doe gewoon m’n ding.’” Naast de oefenstudio’s en Studio Moskou ontwikkelt zich onder de vleugels van dB’s een poppodium en geeft het CAB-gebouw onderdak aan de Nederlandse Pop Academie. Maar een afzijdige houding richting de gemeentepolitiek kan De Brabander zich nu niet langer permitteren. Zijn huisbaas, de Nederlandse Spoorwegen, heeft een tender uitgeschreven voor ontwikkeling van de Cartesiusdriehoek, inclusief het 12.000 vierkante meters tellende CAB-gebouw. Deze tender, een prijsvraag voor gebiedsontwikkelaars, is een afvalrace die in april 2018 moet leiden tot een winnaar. Deze winnende partij mag zijn plan voor het gebied en het CAB-gebouw gaan verwezenlijken.
Voet tussen de deur
Wat die plannen ook mogen zijn, dB’s wil er onderdeel van zijn. De Brabander voelt zich goed geworteld aan de Cartesiusweg. “Toen ik er in ging dacht ik: ‘Ik ga in het mooiste gebouw van Utrecht zitten’. Het is een bezield pand. Als je verhuist, raak je die sfeer kwijt. Terwijl er juist een kans is om hier in de plannen voor het CAB-gebouw mee te gaan doen.” De Brabander beseft zich als geen ander dat dit niet vanzelf gaat. De eerste dB’s-voet tussen de deur is daarom gezet in het Koersdocument Cartesiusdriehoek (2017). Dit met inspraak van belanghebbende partijen in het gebied opgestelde document van de gemeente en de NS beschrijft een visie op de toekomst van het gebied. Het stelt randvoorwaarden aan de plannenmakerij en kenmerkt het CAB-gebouw als “een belangrijke bouwsteen voor de nieuwe gebiedsidentiteit”. Het koersdocument stelt als voorwaarde dat het gebouw in de ontwikkelplannen moet bijdragen aan de ambities voor ontmoeten, verbinden, ontspannen en gezonde leefstijl. Muziek, cultuur en educatie worden expliciet als mogelijkheden genoemd. En - niet onbelangrijk - lokale initiatiefnemers genieten een grote voorkeur. Goed nieuws voor De Brabander is dat de gemeenteraad erkent dat dB’s en Oproer belangrijk zijn voor de stad. Op initiatief van Groenlinks heeft de raad het College middels een (overgenomen) motie verzocht zich, samen met de NS, in te spannen om dB’s en Oproer “te behouden in dit gebied om zo te komen tot een CAB-gebouw waar de huidige en toekomstige programmering elkaar versterken en bijdragen aan het unieke karakter van Cartesius.”
De tekst gaat verder na de foto
Paul de Brabander en dB's in jaartallen
1958 geboren in Voorschoten
1980 verhuist naar Utrecht om studie psychologie af te ronden
1981 betrokken bij bezetting van het NV Huis, het latere Tivoli Oudegracht
1994 oprichting oefenstudiocomplex dB's aan de Jekerstraat
2003 verhuizing dB's naar CAB-gebouw aan Cartesiusweg wegens ontwikkeling veilinghavengebied
2014 jubileum 20 jaar dB's
2017 dB's neemt voortouw bij herontwikkeling CAB-gebouw
©
Raymond Dekker
Geen bedreiging, wel een kans
So far, so good, maar er is meer nodig. Na de gunning van de opdracht door NS krijgt dB’s te maken met een conglomeraat van stedenbouwkundigen, aannemers en banken die vooral een renderende investering willen. Lees: een goede huurprijs. En dat terwijl De Brabander het liefst een betaalbare plek ziet voor creatievelingen waar ruimte is voor experiment en waar dingen mis mogen gaan. “Dat levert doorgaans niet het hoogste rendement per meter op, maar het is wel belangrijk voor de stad. De gemeente steekt naar aanleiding van een rapport zo miljoenen extra in TivoliVredenburg. Als ze ruimte voor makers en creatives ook echt belangrijk vinden, zouden ze hier ook een investering kunnen doen. Dan blijven de prijzen betaalbaar en kan iedereen aan de slag.”
De Brabander denkt daarbij aan passende huurprijzen voor een mix aan meer en minder draagkrachtige partijen die elkaar versterken. Zo ontstaat er een kans in het gebouw om makers en opleidingen te verbinden. De Brabander: “Ik zag de ontwikkeling eerst als bedreiging, maar nu vooral als een kans. Ik zie dat heel veel muziekmakers in Utrecht in tijdelijkheid zitten, zoals bijvoorbeeld Vechtclub, Knalland en Kytopia. Het CAB-gebouw is een prachtige kans om het muziekmakende gilde van Utrecht een nieuwe plek te bieden en aan muziekopleidingen te verbinden”. De Brabander bevestigt dat hij gesprekken met Kytopia heeft gevoerd. “Zij willen hun eigen identiteit behouden en willen voor langere tijd een vaste plek. Dit gebouw is nog niet zover dat je er meteen in kan, maar als je je nu aansluit, dan staan we samen een stuk sterker. Het wordt meteen mooier.” De Brabander ziet daarin ook winst voor de toekomstige ontwikkelaar. “dB’s was in 2003 de eerste partij die het gebouw betrok, we zijn de placemakers van het eerste uur. Wij kunnen blijven bijdragen aan de identiteit van het CAB-gebouw en het gebied eromheen. Als die plek spannend wordt dan wil je daar graag ook graag wonen. Want dan ben je daar waar iets gebeurt. Daar kun je als het ware onderdeel van worden.”
"Als die plek spannend wordt dan wil je daar graag ook graag wonen. Want dan ben je daar waar iets gebeurt."
Het begrip placemaking is hot in de wereld van stadsontwikkeling. Ook in het Koersdocument Cartesiusdriehoek komt het begrip veel voor, specifiek in relatie tot de functie van het CAB-gebouw. Wat wordt hier precies mee bedoeld? De kern van placemaking is dat bewoners en andere belanghebbenden, betrokken worden bij de inrichting van de openbare ruimte. Het doel van deze betrokkenheid is om zo een plek te creëren waar mensen graag verblijven. Het fenomeen is in de jaren ’60 ontstaan in de VS en wordt toegeschreven aan Jane Jacobs (1916-2006). In haar boek 'The Death and Life of Great American Cities' uit 1961 analyseerde zij waarom levendige buurten door gebrekkige planning werden bedreigd. Een voorbeeld van een Utrechts project waarin de principes van placemaking zijn toegepast is de herontwikkeling van de Oosterspoorbaan.
Kritische massa
Om een eerste kritische massa van samenwerkingspartijen te bereiken waar de ontwikkelaar en gemeente niet omheen kunnen, heeft dB’s de hulp van kwartiermaker Dacia Damen ingeschakeld. Sinds enige tijd zijn een site en een mailbox in de lucht waar makers met ideeën en behoefte aan een plek zich kunnen melden. De Brabander benadrukt dat hij samenwerking niet beperkt ziet tot muziek alleen. “Mijn verhaal is altijd muziek geweest. Mensen die muziek maken, maar ook bijvoorbeeld instrumentenbouwers zouden hier terecht moeten kunnen. Maar ik heb ook al met een fietsenmaker gesproken en ik denk dat ook partijen uit de horeca en sport hier een plek kunnen vinden. We praten met alle disciplines. Ik vind het veel belangrijker dat onze partners er zin in hebben, er energie voor hebben, er creativiteit in tonen. Alleen dan kan het wat worden. Ik kan dat niet in mijn eentje verzinnen.”
Naast de website en facebookpagina is er op initiatief van dB’s een maandelijkse CAB-borrel met de gebruikers die er nu al zitten. Zo hoopt De Brabander samen iets moois te kunnen gaan bouwen.
Heb je een idee en zou je ook een plek willen in het toekomstige CAB-gebouw? Ga dan voor meer informatie naar www.cabgebouw.nl.