Een kroonjaar is het voor Paul van Kemenade. Zijn Tilburgse muziekfestival Stranger than Paranoia wordt 25 jaar en zelf zit de alom geprezen altsaxofonist 40 jaar in het vak. 3voor12 Tilburg ondervraagt de jubilaris over zijn vak, het festival en zijn toekomstplannen. “Mijn kinderen zeggen wel eens: hou toch eens op met die pokkenherrie!”

Is Stranger than Paranoia geworden zoals je had gehoopt?

“Ja, want aan de formule is niks veranderd. We zijn nog steeds op zoek naar groepen die qua bekendheid niet de top halen, maar kwalitatief absoluut wel. Dat vind ik leuk aan het festival. Dat zeggen ook anderen die het al jaren volgen. Een belangrijk onderdeel is eerste ontmoetingen tussen artiesten uit compleet verschillende muziekdisciplines. Dit jaar hebben we bijvoorbeeld Han Bennink met Earl Okin, komiek uit Londen en een geniaal muzikant. We weten nu al dat het hilarisch wordt. Het publiek wil verrast worden, zonder concessies te doen. Mede daarom blijven we een kleinschalig festival.”
 

Hoe kom je aan de artiesten?

“Soms ontmoet ik mensen als ik zelf op tour ben, maar ik krijg en vraag ook een hoop tips of ik struin het internet af. Ik ben lang bezig, want er zijn jaarlijks zo veel nieuwe mensen. Dat is het positieve: er zijn een heleboel jonge mensen die deze muziek opzoeken en gaan beoefenen. Zoals Frank Zappa zei: “jazz ain’t dead, it just smells funny”, zo is het gewoon! Hij was zijn tijd ver vooruit trouwens, met zijn muziek. Nee, het is niet alsof het slecht gaat. Jazz is toch niet kapot te krijgen, want mensen zoeken het zelf op en gaan door, of het nou wel of niet wordt ondersteund.”

CV Paul van Kemenade

1957 Geboren in Rotterdam
1974 - 1980 Studeert saxofoon aan het conservatorium van Tilburg, waarvan het laatste jaar in Amsterdam. Begint te spelen op 13-jarige leeftijd. Maakt studie niet af.
1984 Podium Prijs, Stichting Jazz en geïmproviseerde muziek in Nederland (SJIN)
1993 Richt Stranger than Paranoia op, eerste editie
1999 Moderne Industriestad Prijs Tilburg
1999 VPRO / Boy Edgar Prijs
2007 Lid in de Orde van Oranje Nassau
2008 Antony Kok Art Award

(Bron: paulvankemenade.com)

Voor sommige mensen is de muziek op Stranger than Paranoia misschien ver van hun bed…

“Dat weet ik niet hoor.”


Waarom zouden mensen eigenlijk over die drempel heen moeten stappen en naar het festival moeten komen?

“Dat moet niet van mij hoor. Waarom? Ik vind alleen dat ik de mogelijkheid mag bieden, omdat er méér bestaat. Ik heb zelf ook drie kids in de leeftijd van 13 tot 20 jaar, die naar hele andere ‘shit’ luisteren. Zij komen ook wel eens naar een concert en zeggen dan: “pap, hou toch eens op met die pokkenherrie!” Prima! Maar soms komt mijn middelste even – een minuutje of twee en dan is het al genoeg – en die zegt dan: “pa, die pianist is kapot stuk joh!”
 

Wat trekt jou zelf aan in de muziek?

“Het improviseren, het avontuur. Ik zoek verschillende culturen op. Ik speel al 23 jaar met Afrikanen. Of met Capella Pratensis, muziek uit de 15de eeuw, a capella. Met al die muziek kun je improviseren. Ik speel al jaren samen met een Spaanse gitarist, maar om nou te zeggen dat ik al die regeltjes ken, helemaal niet. Daar krijg ik het Spaans benauwd van! In China kon ik geen woord wisselen met mensen, maar ik sta er wel te spelen. Dat is de kracht van muziek. Zo communiceer je met elkaar en of je de muziekregels kent, doet er niet toe. Dat vind ik belangrijk en interessant, maar ook het samenwerken met culturen vind ik ontzettend prettig. Dat houdt me op de been. Het improviseren omdat het iedere keer anders is. Er is nog zo veel te ontdekken. We zijn pas net begonnen, hè?”
 

Wat zeg je dan tegen elkaar?

“Niks. Je begint te spelen en zo ontstaat er iets. Of niets. Het kan ook volledig mislukken. Muziek is net als sport een bindend middel. Ik vind het heel sterk. Je gaat, bij wijze van spreken, een beetje schaapachtig tegenover elkaar staan en je weet niet wat je moet zeggen en gaat dan maar spelen.”

'Ik speel al jaren samen met een Spaanse gitarist, maar om nou te zeggen dat ik al die regeltjes ken, helemaal niet!'

Zijn er plannen voor de toekomst, voor Stranger than Paranoia?

“We blijven een beetje aanmodderen en dat bedoel ik positief. We gaan toch wel door, zeker nog drie jaar. Ik ben 60 jaar, wat moet ik anders? Achter mijn bureau gaan zitten? Natuurlijk zijn er plannen, maar er zijn zo veel muzikale projecten die nog op stapel staan. Het wijst zichzelf, zoals dat al 40 jaar is geweest. Ik denk ook dat ik tot het einde der tijden zal blijven spelen. Je kunt heel oud worden als muzikant. Cellist Anner (Anne) Bijlsma (83) speelt nog op hele hoge leeftijd. Volgens mij zegt hij in een documentaire: “ik leer nog iedere dag bij”. Dat heb ik ook. Hoe veel concerten je ook hebt gegeven, je weet het nooit in de muziek. Als je daar niet voor open staat, is het snel afgelopen, denk ik. Je kunt niet alles weten en elke dag is een gevecht met je instrument. En met jezelf. Elke keer dat je voor het publiek staat wil je een goede prestatie afleveren. Daar heb je voor gestudeerd en ideeën voor bedacht. Dat kost tijd, energie, bloed, zweet en tranen. Je kunt het niet zomaar uit je mouw schudden.”
 

Studeer je nog veel voor de muziek?

“Vroeger deed ik dat acht uur per dag. Tegenwoordig zijn er heel veel dingen die tijd opslorpen, maar elke dag wil ik contact hebben met mijn instrument. Het kost gewoon tijd om het niveau hoog te houden. Dat zal elke instrumentalist beamen. Zo’n Anner Bijlsma studeert elke dag. Hoewel, als ik een paar dagen niet speel vanwege reizen en ik moet een concert geven, is het soms alsof ik mijn instrument opnieuw ontdek. Dan is het ‘wauw’. Of het gaat juist helemaal ruk. Dat is het ongrijpbare van muziek.”

 

Stranger than Paranoia vindt nog plaats op 27 december in Paradox en 28 december in Theaters Tilburg. De toegang voor de laatste avond is gratis als je lid bent van We Are Public.

'Cellist Anner Bijlsma (83) zegt in een documentaire: “ik leer nog iedere dag bij”. Dat heb ik ook. Hoe veel concerten je ook hebt gegeven, je weet het nooit in de muziek.'