Theremin Summit toont de vele gezichten van een obscuur maar intrigerend instrument

Antiek elektronisch muziekapparaat blijkt nog steeds springlevend

Maarten de Waal ,

Bijna een eeuw geleden doet de Rus met Franse roots Léon Theremin een simpele doch grote uitvinding: met twee antennes, waarvan één de toonhoogte en de andere het volume bepaalt, maakt hij één der eerste elektronische muziekinstrumenten ter wereld, die je kunt bespelen door je twee handen rond de antennes te bewegen. Dat biedt een magische aanblik die goed past bij de etherische klank die dit bijzondere apparaat voortbrengt, maar eenieder die het wel eens geprobeerd heeft zal kunnen beamen dat het ook hondsmoeilijk is (je moet heel exact een punt in de lege ruimte aanraken om een zuivere toon te krijgen), wat ongetwijfeld één van de redenen is waarom de theremin, het grote enthousiasme van de beroemde en beruchte Vladimir Iljitsj Oeljanov (aka Lenin) ten spijt, nooit erg populair is geworden. In de luwte zijn er echter altijd de nodige fanatieke beoefenaars actief gebleven, en een aantal daarvan vinden we deze zwoele zaterdagavond in Paradox. Een unieke mogelijkheid om eens te zien wat de theremin ons na een kleine honderd jaar nog te vertellen heeft.

En dat blijkt heel wat te zijn, zo ervaren we al snel. Na een korte inleiding door Eric Ross, de avant-garde componist en thereminspeler die deze avond heeft georganiseerd, krijgen we eerst een soloperformance van Lydia Kavina, een ver familielid van Léon die nog les heeft gehad van de uitvinder zelf, op haar beurt enkele van de nu aanwezigen heeft onderwezen en zichzelf sowieso onsterfelijk heeft gemaakt door het inspelen van de soundtrack van cultklassieker Ed Wood. Al snel gaat ze een duet aan met haar leerling Thorwald Jørgensen, die wordt bijgestaan door harpiste Renske de Leuw. De twee laatsten brengen daarna een gloednieuw stuk van de Canadese componist Victor Herbiet ten gehore, waarin achtereenvolgens de Sirenen, Cerberus, de Nimfen en Pegasus een toepasselijke verklanking krijgen. Het vierdelige werk laat goed horen hoe breed de uitdrukkingsmogelijkheden van de theremin zijn: of het nu het verlokkende gezang van de Sirenen of de ravage van de onvermijdelijk daarop volgende schipbreuk is, het vervaarlijke gegrom van de hellehond, de idyllische omgeving van de Nimfen of het eigenaardige karakter van het gevleugelde paard, het instrument weet (ondersteund door de harp) al deze fenomenen moeiteloos te evoceren. Als toetje krijgen we nog de compositie 'De Nachtegaal' van de Russische toonzetter Alabiev.

Die rustiek-romantische wereld laten we echter abrupt achter ons als Electric Storks het podium betreedt, bestaande uit Gene Carl (toetsen, e-autoharp) en Wilco Botermans (u raadt het al, theremin). Hun robuuste spel brengt eerder een meedogenloze futuristische metropool in gedachten, hoewel ook zij plaats inruimen voor een meer lyrisch intermezzo, waarin we onder andere een stuk van Moessorgski's 'Pictures At An Exhibition' terughoren. Aan het einde van hun set komt ceremoniemeester Eric Ross al even op het podium, die schijnbaar moeiteloos simultaan gitaar en theremin bespeelt en daarmee wederom bewijst dat ouderdom zeker geen gebrek aan vitaliteit met zich mee hoeft te brengen. Dat belooft wat voor de set na de pauze, waarin alle aanwezige muzikanten twee van Ross' werken ('Boulevard d'Reconstructie' en 'Rimn Vornl') ten gehore brengen, met op de achtergrond de beeldencascades van Mary Ross. Dit blijkt inderdaad een waar avant-gardistisch spektakel op te leveren, een wervelende muzikale vertoning, aangedreven door een spervuur van woorden uit de mond van de in stemmig zwart gestoken Eric (die zo wel wat weg heeft van een goochelaar/magiër/priester) en de over elkaar buitelende beelden van Mary, die ons een chaotisch dansende werkelijkheid vol angst, waanzin, maar ook humor voortoveren, waarin gekte en transcendentie in elkaar overvloeien. Eric dirigeert zijn gelegenheidsorkest doortastend, maar laat ook veel ruimte voor improvisatie, wat onder andere tot een onderhoudend vraag-en-antwoordspel tussen Lydia en Wilco leidt. Dit bombardement van de zinnen bereikt niet iedereen, zo blijkt uit de mismoedige reactie van onze fotograaf, maar voor wie ervoor openstaat is dit zeker de top van deze 'summit', die overtuigend demonstreert dat de theremin nog steeds een instrument met toekomst is.