International Gipsy Festival toont veelzijdigheid van zigeunercultuur

Tweedaags muziekspektakel wordt ditmaal voorafgegaan door bijzondere hommage

Wouter & Maarten de Waal ,

Het International Gipsy Festival is dit jaar alweer toe aan zijn achttiende editie. Dat betekent dat de Interpolistuin eind deze maand wederom ondergedompeld wordt in de vele kleuren en klanken van Roma en Sinti uit heel Europa – maar ook daarvoor worden er al de nodige activiteiten ontplooid. Hoofdorganisator en programmeur Albert Siebelink vertelt hoe het zover gekomen is.

"In 1987 zijn we gestart met een impresariaat, aanvankelijk voor Nederlandse artiesten, maar al gauw ook voor buitenlandse acts. Zo zijn we tournees gaan organiseren voor een groep in Zweden gestationeerde muzikanten. Die gingen op een gegeven moment de samenwerking aan met een Hongaarse collega, wat een groot succes bleek. Aldus werd ons netwerk steeds groter en begon het idee om een festival te organiseren langzamerhand in mijn hoofd te rijpen. Gaandeweg kwam ik er namelijk achter dat zigeunermuziek in iedere streek weer anders klinkt. Overal pikken muzikanten de plaatselijke volksmuziek op en gaan er vervolgens op hun eigen wijze mee aan de haal: op die manier ontstonden de flamenco in Spanje en de verschillende soorten Hongaarse en Balkanmuziek. Het leek me interessant om al die uiteenlopende stijlen bijeen te brengen op een gezamenlijk evenement."

"De Nederlandse Sinti-gemeenschap is meteen bij de organisatie betrokken, zodat het ook echt een door zigeuners gedragen geheel zou worden, en zo is vanaf 1997 het International Gipsy Festival een feit. Dat die gemeenschap nog steeds een cruciale rol vervult, blijkt ook uit de hommage aan gitarist Waso Grünholz die dit jaar de dinsdag voor het festival in 013 plaatsvindt. Het initiatief daarvoor komt van de Sinti zelf: alle door hem geïnspireerde muzikanten spelen die avond ook om niet, zo belangrijk vinden ze het om een eerbetoon aan deze inmiddels niet meer in het openbaar optredende gipsyjazzmeester te brengen, bij wie velen nog als kind onder de wagen hebben liggen luisteren om het gehoorde vervolgens zo goed mogelijk op de eigen gitaar na te spelen."

"Dat is echter zeker niet het enige speciale concert dat deze keer op de rol staat. In het afsluitende feestweekend vind je bijvoorbeeld ook Bulgaarse jongerenband Karandila Junior en de Roemeens/Franse vrouwengroep Alexandra & Romska Stars [in de zigeunercultuur is het van oudsher allerminst vanzelfsprekend dat vrouwen als instrumentalist optreden]. Verder heb je nog de anarchistische straatfolkies van Trikosis, het nieuwe gezelschap Tadderak (net als het in eerdere jaren optredende Projekt Rakija product van eigen bodem) en natuurlijk de knetterende afsluiters Balkan Trafik Orkestra en Fanfare Ciocărlia. Heel bijzonder is ook het mengsel van flamenco en Hongaarse muziek van Juan de Lerida & Romengo. Die verrassende combinatie is nog nooit eerder op dit festival vertoond."

"Het gaat bij het International Gipsy Festival echter niet alleen om de muziek, maar tevens om de cultuur in bredere zin. Daarom richten we ons ook al jaren op educatie, waarbij Roma en Sinti scholen langsgaan om de kinderen en jongeren over hun cultuur te vertellen en te laten dansen, musiceren en zelfs rappen, wat dan aan het einde van de dag uitmondt in een minifestivalletje. De componist van het enige jaren geleden gemaakte en vervolgens door heel Europa uitgevoerde multimediale project 'Requiem For Auschwitz' bezoekt sinds kort ook scholen om met leerlingen in gesprek te gaan over de Holocaust en hoorbaar te maken wat dit voor zijn volk betekend heeft. Niet alleen in dit opzicht zijn de Roma en Sinti trouwens met het Joodse volk verbonden: ook muzikaal gezien is er veel overeenkomst – reden dat we tevens wat klezmer zijn gaan programmeren."

"Via het onderwijs proberen we jongeren bovendien wat meer bij het festival te betrekken, zodat ze hopelijk eerder geneigd zijn een kijkje te gaan nemen. Om dezelfde reden hebben we dit jaar om 'jongerenreporters' gevraagd, middelbare scholieren die een kort verslagje over het festival schrijven tegen gratis toegang voor henzelf en een vriend(in). Het is natuurlijk leuk als er meer jonge mensen op het festival afkomen, zeker voor de lange termijn. Met het International Gipsy Festival staat er toch iets bijzonders in Tilburg: je moet naar Oslo of Praag gaan om een vergelijkbaar evenement te vinden."

Het International Gipsy Festival vindt op 24 en 25 mei plaats in de Interpolistuin. De hommage aan Waso Grünholz is op 20 mei in 013.