In een klein zaaltje van de Bibliotheek Midden-Brabant werd woensdagavond gediscussieerd over auteursrechten in de muziekindustrie. Kenners uit het vak bespraken de mogelijkheden en onmogelijkheden om bestaande muziek te (her)gebruiken, versnijden, versnipperen, kopiëren, knippen en plakken. Bart van Dongen (BEAM), Vincent Koreman (Incubate) en Gert Gering (Muzieklab Brabant) discussieerden onder leiding van Aad van Nieuwkerk (jazzpodium Paradox, VPRO-radio) over het thema van de avond: Piracy. "Haydn was één  van de eersten die putte uit andermans ideeën, we gaan er nu alleen veel te krampachtig mee om."

Het gebruik van andermans (culturele) ideeën en vindingen is van alle tijden. Vanaf de jaren 60 zijn talloze voorbeelden te geven van (her)gebruik van oudere opnames. Dit recyclen heeft in de afgelopen vijftien jaar echter een ongelofelijke vlucht gemaakt door de digitalisering van muziek. Het is gemakkelijker om andermans werk te jatten, gebruiken, coveren of hoe je het wilt noemen. Deze omslag vraagt om een andere benadering van auteursrechten op muziek en het is tijd om te bespreken hoe deze nieuwe benadering eruit moet zien.

"De manier waarop we met copyright omgaan is veel te krampachtig geworden, dat is het grote probleem", zegt Bart van Dongen van muzikantencollectief BEAM. Voor Vincent Koreman is het duidelijk dat muzikanten zelf moeten kunnen kiezen of en welke rechten ze op hun werk laten rusten. Koreman houdt zich naast het festival Incubate bezig met Creative Commons: "Creative Commons is een samenwerkingsproject waarbij het draait om wat de artiest wil en niet wat de wetten zijn op dit gebied. Als artiest kun je kiezen wat je wil. Er zijn verschillende licenties waaruit je als artiest kunt kiezen. Je kunt kiezen dat mensen je werk mogen gebruiken en er ook iets aan mogen verdienen of dat mensen je op de hoogte moeten stellen wanneer ze iets van je gebruiken. Ik vind dat artiesten zelf moeten kunnen kiezen welke rechten ze laten gelden. Op dit moment wordt dat door BUMA/STEMRA opgelegd."

Eén van de moeilijkste –maar ook belangrijkste- zaken van de avond, is het definiëren van het woord 'piraterij'. Gedurende de hele avond wordt er dan ook geen overeenstemming op dit punt bereikt door de aanwezigen. Aad van Nieuwkerk doet een voorzichtige poging: "Als we het toespitsen op muziek, dan is er sprake van piraterij wanneer iemand anders illegaal gebruik maakt van materiaal van een ander om daar zelf economisch winst mee te behalen. Kan ik het zo samenvatten?" Voor Bart van Dongen is er géén sprake van piraterij wanneer het originele idee onherkenbaar is in de nieuwe variant: "Het ligt er helemaal aan hoe iets wordt vormgegeven. Als er echt een nieuw werk ontstaat uit dat wat hergebruikt wordt, wat is dan nog de waarde van wat hergebruikt wordt? Als je een heel herkenbare sample neemt waar iedereen maar één associatie bij heeft, is dat piraterij. Maar als er nou echt een heel nieuw werk ontstaat… De vraag is eigenlijk of piraterij erg is. Ons eigen volkslied is eigenlijk ook een oud, Frans melodietje."

Het is duidelijk dat er veel verschillende opvattingen bestaan over wat wel of geen jatwerk is. Wat mag, dat is bepaald door de overheid. Ook de Piratenpartij is vertegenwoordigd in het kleine zaaltje in de bibliotheek. Deze partij strijdt onder andere voor hervormingen van auteursrecht tijdens de komende Tweede Kamerverkiezing. Lijsttrekker Samir Allioui legt uit waar het begrip piraterij eigenlijk vandaan komt en wat er zeker niet moet veranderen aan het huidige stelsel: "Er is een heel groot verschil tussen het begrip 'piraterij' en 'inbreuk' en dat verschil bevalt de muziekindustrie niet. Voor hen is het heel lucratief om te lobbyen voor wetgeving die inbreuk onder piraterij laat vallen. Dat is namelijk onder het strafrecht strafbaar. Als die begrippen elkaar dekken, houdt dat in dat de maatschappijen geen grote rechtszaken meer hoeven te voeren die imagoschade kunnen opleveren. Op het moment dat men inbreuk piraterij gaat noemen, houdt dat in dat ze massaal op kosten van de belastingbetaler het volk kunnen gaan aanklagen en geen slechte PR hebben omdat het dan niet langer de industrie is die mensen aanklaagt. Eigenlijk is daar de term piraterij vandaan gekomen en dat zijn mensen nu als geuzennaam gaan gebruiken."

Eén van de vele voorbeelden die de revue passeren als het gaat om (her)gebruik van andermans muziek, is Galvanize van The Chemical Brothers. Het nummer was is in 2004 een knaller van een hit, maar werd oorspronkelijk uitgebracht door de Marokkaanse Najat Aatabou. Uiteindelijk werd Aatabou behoorlijk rijk van het gebruik van de sample door The Chemical Brothers. Een van de slotvragen die discussieleider Aad van Nieuwkerk de zaal inslingert, is of de rechten niet alleen bij de oorspronkelijke bedenker moeten liggen. Op die manier had de manager van de Aatabou niet eerst naar Sony hoeven stappen voor het opeisen van haar deel. De grote wedervraag is alleen of de Chemical Brothers ook dan hadden gekozen voor deze heerlijke sample, of misschien zélf het wiel opnieuw hadden uitgevonden. De populariteit van piraterij brengt mogelijkheden maar zeker ook problemen met zich mee. Zoals voorspelbaar was, bracht deze discussie-avond geen uitkomst voor de vele vragen die uit schending van auteursrecht voortvloeien. Dankzij deze avond blijft een oud gezegde echter als een paal boven water staan: beter goed gejat dan slecht verzonnen.

Met deze discussie-avond werd de aftrap gegeven van een reeks discussie-avonden die MOT (Maandelijks Ongevraagd Tijdschrift) heet. De volgende editie van MOT vindt plaats op  25 mei en heeft als thema 'talentontwikkeling'.