Be-Bop-A-Lula in het Tolhuis en een praatje met Spinvis! Be-Bop-A-Lula in het Tolhuis en een praatje met Spinvis!

In april van dit jaar brengt Spinvis zijn album Be-Bop-A-Lula uit, wat alweer het zevende en nieuwste album is van Spinvis. Popmuziek hoeft helemaal niks te betekenen om toch betekenis te hebben. Zo ook de titel, gebaseerd op legendarische rock ’n roll-song van Gene Vincent van zo’n driekwart eeuw geleden. Be-Bop-A-Lula is een veelkleurig dagboek: eclectisch, soms heel gevoelig en poëtisch, soms ruw en dreunend. Vorige week is de spits van de tour afgebeten in Bergen op Zoom en deze zal vanaf oktober vervolgd worden in Nederland en België, eindigend in het prachtige Carré in Amsterdam.

Buiten is het regenachtig en donker, het lijkt al op de herfst. Geen Nieuwegein, maar Amsterdam dit keer. Binnen in het knusse Tolhuis worden flessen champagne gepopt en de zaal druppelt vol. Bij de ingang dwaalt een enkele verdwaalde gast, die eigenlijk bij de Tolhuistuin moest zijn in plaats van het Tolhuis. Die bevindt zich een paar honderd meter verderop. Is ook verwarrend.

Gasten nemen plaats aan de kleine tafeltjes voor het podium. Op het podium staan etalagepoppen, klaar voor het optreden. Hessel, een van de oprichters van Club Kazoo, doet een praatje op het podium. In 2002 hoorde hij voor het eerst het nummer Bagagedrager en hij was eigenlijk meteen verkocht. Hij stond wel eens bij de merchandise van Spinvis, en dan komen mensen vragen naar “die plaat met dat ene nummer met die wolken". Dat is natuurlijk die prachtige self titled plaat met Bagagedrager.

Soms voel je jezelf helemaal te gek. Soms voel je je verdrietig. Soms vrolijk. En soms is het maandag en dan ben je ziek. Helaas is dat tijdens de avond ook het geval voor Erik (Spinvis) vanavond. Maar zo gaan die dingen. Het weerhoudt Erik er in ieder geval niet van om toch het podium te betreden. Zo heeft hij in zijn tweeëntwintig jaar Spinvis maar twee (!) optredens moeten missen door ziekte. Spinvis komt de etalagepoppen vergezellen op het podium. Bij hem op het podium staan bandleden, waaronder Saartje van Camp (cello, vocals, xylofoon). Erik en Saartje werken al jaren samen, zo hebben ze onlangs nog samen aan Neveldieren gewerkt, een theaterconcert met nieuwe en bekende nummers, zo ook van het nieuwe album.

Wanneer de band het eerste nummer inzet, Dagen van Gras, Dagen van Stro, een oude bekende. Er schijnen glitchende projecties op de etalagepoppen en mensvormige schaduwen bedekken de achterwand. Onrustige geluiden en een dissonante viool leiden ons naar het volgende nummer, Tingeltangelhersenpan, de eerste track van het nieuwe album. De etalagepoppen hebben gezichten gekregen. Ze zijn met behulp van projecties omgetoverd in de licht verontrustende, geanimeerde personages uit de videoclip.

,,Tingeltangelhersenpan, dat was echt een stream of consciousness, een stroom van associaties", vertelt Erik. Hij stelt zich voor dat hij een man was in de tram. Het is heet, echt heel erg heet. Rode lampen die het podium verlichten weerspiegelen dit. De man in tram is de weg kwijt en wordt overspoeld door gedachten. Erik is ze gaan opschrijven, de gedachten die deze man aan elkaar knoopt, de meest weirde dingen. Dit lijkt op het eerste gezicht willekeurig, maar zo willekeurig is het niet. Zo blijken er dingen in dit nummer te zitten die wel degelijk meer betekenen dan Erik op het moment had bedacht. “Het is een weergave van de maatschappij, of hoe we ons verhouden tot elkaar enzo." Toch wel bijzonder. Zo ook de bijbehorende videoclip. Die laat ook wel zien: alles kan in de tingeltangelhersenpan van Spinvis.

Kleine, doffe drums en melancholische synthesizers leiden ons naar het nummer Portugal. Een prachtig en kwetsbaar nummer, misschien een beetje breekbaar door verdriet. Een projectie van een mensenmenigte, vanuit een vogelperspectief, schijnt op de band. Een typisch Spinvis nummer, die zo maar op Tot Ziens, Justine Keller hebben kunnen staan, en is de persoonlijke favoriet van Erik op het moment. Om te spelen, maar ook om te luisteren.

Spinvis neemt ons mee naar het Paradijs met de snelle, gevatte teksten van dit catchy nummer. Ook zo terug naar Lente 22 met akoestische gitaar van Erik, de mooie tweede stem van Saartje en een zachte viool erbij. Het is misschien bijna herfst, maar nu is het nog even lente voor iedereen. Nadat het nummer is afgelopen volgt een korte pauze, “even kort onder het mes", grapt Erik. Mensen halen een drankje en voor het eerst sinds het begin van het optreden wordt de aandachtige stilte verbroken en is het weer rumoerig. De band komt terug met het toepasselijke nummer Kom terug. Dit blijft een publieksfavoriet. Doordat dit lied live altijd wat anders wordt gespeeld dan de albumversie, zal dit nummer nooit kunnen vervelen. De mensen in het publiek luisteren aandachtig, drinken hun wijn (en denken na).

Saartjes prachtige stem leidt het nummer Voor ik vergeet in en het podium is blauw verlicht. In 2004 wint dit nummer de Annie M.G. Schmidt-prijs voor het beste theaterlied. Het is een liefdesliedje, maar met een enorm verdrietige ondertoon. Tijdens Voor ik vergeet schreeuwt hij de tekst “ik hou van jou” met een rasp in zijn stem, misschien veroorzaakt door zijn ziekte, maar hij komt wel extra hard binnen. Prachtig. Daarna volgt dat ene lied over die wolken (Bagagedrager, dus). “Deze is voor Hessel”, zegt Erik.

Een nummer dat er niet alleen op het album tussenuit springt, maar live ook: Oogstlied. Onheilspellend, dreunende intro. Erik slaat op zijn trommel en we zien projecties van graanvelden. Het gaat over graan en Oekraïne, maar niet met zoveel woorden, wel allemaal associaties, volgens Erik. De bijbehorende videoclip is gemaakt door Timor, VR-kunstenaar en tevens Eriks zoon, gebaseerd op associaties. “Ik heb hem niks verteld, alleen de woorden ‘graan’, ‘oorlog’, ‘traditie’, ‘volkslied’, ‘Slavisch’”, vertelt Erik. Het resultaat is een vrolijk, doch verontrustend tafereel, met graan en een soort volksdans. Het is ouder dan wij, en als wij weg zijn gaat die dans maar door.

Heel hard geklap en gefluit. Dan een encore, met Overvecht. Dat is een plek in Utrecht. Het lijkt een beetje op de Bijlmer, maar dan nog veel mooier, als wij Erik moeten geloven. Dan Smalfilm, de ludieke lyric over een muis in twee knippen en dan weer aan elkaar naaien, doet het publiek lachen. Dan tot slot Tot ziens, Justine Keller. “Leve club Kazoo en alles, Proost!”

Afgelopen zaterdag is de spits van de tour al afgebeten in Bergen op Zoom, en de tour zal vanaf 6 oktober verder gaan door heel Nederland en België. Na de try-out babbelen we met Spinvis over de aankomende tour, het nieuwe album en de toekomst. Want waarom moet je nou echt live die show van Spinvis gaan zien? Dat wordt uit ons gesprek duidelijk.

Bij de try-out is het decor al te zien, etalagepoppen die de band vergezellen op het podium en projecties die spelen met schaduwen, fragmenten, en kleur. De etalagepoppen zullen een nog grotere rol gaan spelen in het decor tijdens de tour. “Die poppen staan daar, want het gaat over een menigte”, vertelt Erik. Op het podium staan zes bandleden en die poppen. Als je alles een schaduw geeft, dan staat er opeens een menigte. Veel van de teksten van Spinvis’ liedjes gaan over hoe je je als individu verhoudt… je verhoudt tot de menigte waarin je leeft.

En die projecties. Dat is eigenlijk een kunstwerk op zich. Gemaakt door lichtontwerper Mark Tomer.

Over de muziek zelf is dat deze eigenlijk met de tour meeverandert. In het begin speelt Spinvis de liedjes min of meer zoals die op de plaat staan, vertelt Erik ons. Maar er is een soort gekke wet die zegt dat nummers, zoals ze op de plaat staan, live om een andere benadering vragen. Vaak vanwege de tekst, of de dynamiek. Er is totale vrijheid om een nummer helemaal anders te maken. Het is voor Spinvis belangrijk dat het een avontuur in zichzelf heeft. Constant kijken: wat zit er nou nog meer in, wat missen we? En de plaat, dat is eigenlijk het uitgangspunt. De tour eindigt in Carré. “Als je in Carré komt kijken, dan kom je kijken naar het eindresultaat van een maandenlange zoektocht, ik denk dat dat het is.” En als je nou heel veel van de versie van de plaat houdt? Dan kun je gewoon naar Spotify.

Elk optreden is anders. Niet alleen de nummers die mee evolueren naarmate de tour vordert. Het gaat ook om podiumkunst. Wat is nou podiumkunst? “Podiumkunst is iets wat ter plekke gebeurt, waar je getuige bent, iets dat morgen weer anders is”, vertelt Erik. Dat vindt hij het meest interessant. Het moet echt zijn. Dat het dan tegelijk ook een beetje onhandig is, dat is goed. Fouten, die zijn ook goed. Dat maakt het echter, en Erik is ervan overtuigd, dat kan het publiek voelen.

Be-Bop-A-Lula, hoe is dat album eigenlijk ontstaan? Erik is eigenlijk altijd bezig, vertelt hij. Elke dag, vandaag, vanochtend ook. Hij is altijd bezig met nieuwe dingen maken, het is een constante output. “Als een worst die er de hele tijd uitkomt”, zegt hij. Eens in de twee jaar komt Ferry van Excelsior Recordings, het platenlabel van Spinvis, en die vraagt dan: “Hé, komt er nog een nieuwe plaat?".  En dan zegt Erik: “Ja”, en dan wordt afgesneden wat op dat moment klaar is. Dat is de nieuwe plaat. En dat is altijd als een soort dagboek. De afgelopen 2-3 jaar was dat dus Be-Bop-A-Lula. Ook zijn er nog twee plakjes, of nummers, toegevoegd aan de worst van dit album, nadat deze al uit was gekomen, Het Volgende Moment en We Kunnen Niet Zoveel. Deze waren eerder nog niet naar wens, maar zijn later gemixt, en nu horen ze toch een beetje bij de plaat.

Het album is dus een soort dagboek voor Spinvis. Dat is ook terug te zien in zijn aandacht voor het alledaagse. Bij het nummer Weg zijn doet geen pijn zijn op het einde bliepjes te horen van de zelfscankassa van de Albert Heijn. Hoe komen die dan op jouw album terecht? "Ja, gewoon met mijn telefoon opgenomen”, zegt hij dan. Maar wat ze daar nou doen? Het is een dagboek, het gaat niet om een stoere coole rock-’n-roll-wereld, maar om de echte stomme wereld om ons heen. Ook de bliepjes van de zelfscankassa horen daar bij! Volgens Erik zit er een romantiek in het alledaagse, een heel bijzondere. Met allemaal geheimen en mysterie.

De albumhoes, de cover van zijn dagboek, heeft Erik zelf geschilderd. Dat gaat vooral om het plezier in het maken. Plezier in muziek maken heeft Erik natuurlijk ook, maar hij is er te handig in geworden. “Dat kinderlijke plezier oproepen doe je met iets wat je niet kan”, dus heeft hij verf en een canvas gekocht. Loslaten dat er resultaat moet zijn en gewoon lekker kliederen als een kind. Dat is Be-Bop-A-Lula. En waar dit schilderij nu hangt? Ja, gewoon in de studio.

Wat kunnen we in de toekomst nog verwachten van Spinvis? De teksten van Spinvis worden altijd geprezen om veel redenen, de poëzie, de associatieve manier van de net-niet-genoeg context, maar precies genoeg zodat je jezelf erop kan projecteren. Maar als je Spinvis vraagt, mes op de keel, ‘ben je tekstschrijver of componist’? Dan is het toch componist. Een plaat zonder tekst, een instrumentale plaat, dat wil Spinvis maken. Wanneer die klaar is, dat weet hij nog niet. Wij kijken er in ieder geval naar uit.

Oh, en als er nog één ding is wat lezers van 3voor12 Noord-Holland moeten doen volgens Erik, dan is dat luisteren naar Nits. Zanger, schrijver, gitarist en componist van Nits, Henk Hofstede, is tijdens deze avond ook aanwezig. Jonge mensen kennen de muziek vaak niet meer, en oude mensen kennen het van een hit. Maar hun echte muziek is heel avontuurlijk en wordt steeds experimenteler, terwijl veel bands juist met de jaren steeds toegankelijker worden. Vooral luisteren dus.

Bekijk hier de toerdata van de Be-Bop-A-Lula clubtoer en hier de agenda van Club Kazoo voor meer live muziek evenementen.