Werkman: muzikale biografie door Meindert Talma

Veelzijdigheid en eigenzinnigheid ontmoeten elkaar op Werkman.

tekst: Ernst Jeuring, foto's: Jan Westerhof ,

Op zijn nieuwe plaat Werkman eert zanger, toetsenist, schrijver en dichter Meindert Talma de Groningse kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman. Voor dit album liet Talma zich inspireren door diens leven en werk. Voor de teksten putte hij uit de gedichten en de brieven van Werkman. “Je zou kunnen zeggen dat de plaat zichzelf heeft geschreven.”

Nieuwe weg

Ter gelegenheid van de zeventigste sterfdag van Hendrik Nicolaas Werkman (1882 – 1945) heeft Meindert Talma een plaat opgenomen, geheel gewijd aan deze Groningse kunstenaar. Talma, niet gespeend van eigenzinnigheid, slaat met Werkman voor de gelegenheid een voor hem nieuwe weg in. De indierock, waarvan hij zich gewoonlijk bedient, heeft hij tijdelijk aan de kant gezet. Ondersteund door The Melisma Saxophone Quartet bezingt hij in tien nummers het leven van de Groningse drukker, schilder, dichter en uitgever. Alle partituren schreef Talma zelf.

“Zowel muzikaal als tekstueel wijkt de plaat af van wat ik hiervoor heb gemaakt. Ik wilde het sober houden en het saxofoonkwartet past daarbij. Wat tekst betreft heb ik voorheen veel losse nummers geschreven over bestaande personen. Nu heb ik een hele plaat geschreven over één iemand. Het biedt ruimte om het hele leven van Werkman te belichten.”

Chronologie

Die ruimte heeft Talma benut maar ook deels losgelaten. “Omdat ik alles vanuit de ik-verteller Werkman wilde schrijven, heeft niet alles de plaat gehaald. Tijdens optredens verbind ik de nummers met korte monologen, waarin ik als Werkman ook aan het woord ben.” De agenda is goed gevuld, met onder andere optredens op Noorderzon, Zwarte Cross en Crossing Border.

Live wordt de plaat integraal gespeeld. Een logische keuze, want zij vertelt in chronologie het levensverhaal van de kunstenaar, beginnend met zijn jeugdjaren in Leens. Daarna komt onder andere zijn drukkerij aan bod, de toetreding tot De Ploeg en zijn verzetswerk. Waar het aardse leven van Werkman eindigt met de laffe executie in 1945, stopt het album niet. “De echte waardering voor hem ontstond pas na zijn dood. Ik heb daarom een nummer opgenomen waarin Werkman na zijn overlijden terugkijkt op de persoon die hij was. Als atheïst geloofde hij niet in een Opperwezen, maar zag hij kunst als iets goddelijks en zichzelf als een verklaarder van het onverklaarbare.”

Waarde

Talma heeft zich erg verdiept in de kunstenaar Werkman. Niet alleen in het grafische oeuvre maar ook in het literaire werk. De teksten komen vaak rechtstreeks uit de brieven en gedichten. “Je zou kunnen zeggen dat de plaat zichzelf heeft geschreven.” Zo vormt het gedicht Streiten is Ziellos de basis voor Een ril doorklieft het lijf dat vreest, een mooi nummer over de onrust en dadendrang van de vooruitstrevende kunstenaar. Over Papierman zegt Talma: “Een goed voorbeeld van de ontwikkeling die Werkman doormaakte. Niet iedereen kon zijn werk op waarde schatten. Alsof ie maar wat deed.”

Doordat hij zich zo heeft vastgebeten in de persoon heeft Talma het idee hem te kennen. Voelt hij enige bewondering voor hem? “Ja, hij was, zoals de Engelsen zeggen, een gentleman, een aardige kerel die geliefd was in zijn omgeving. En wat ik mooi vind, is dat hij tot aan zijn dood de drang naar vernieuwing had. Hij wilde de wereld blijven opschudden."

Werkman van Meindert Talma en The Melisma Saxophone Quartet (Excelsior Recordings) ligt sinds 1 juni in de winkel. Op 20 en 21 augustus treden zij op in de Opheliatent op Noorderzon te Groningen.