We zijn te gast op het kantoor van Noorderzon in het voormalige Prinsentheater, dat vandaag de dag VRIJDAG Theater heet. Begin dit jaar verhuisde de organisatie naar deze passende locatie aan het Noorderplantsoen. Iedere werkdag op weg naar het theater zien de medewerkers het plantsoen, waar eind augustus het kloppend hart van het festival zich bevindt, voor zich liggen. Een goede dagelijkse reminder waar het gehele jaar door hard aan gewerkt wordt. Mark Hospers vertelt blij te zijn met de nieuwe locatie waar ze voldoende ruimte hebben gevonden om kantoor te houden, zaken uit te proberen, richting het festival op te schalen en vrijwilligers te trainen in wat ervan ze verwacht wordt gedurende het festival.
Mark Hospers is als algemeen coördinator direct gelinkt aan algemeen directeur Femke Eerland. Hij ondersteunt haar onder andere op zakelijk gebied zoals met sponsoring en fondsenwerving. Als coördinator zorgt hij ervoor dat alle verschillende afdelingen met elkaar praten en alle facetten van het festival op elkaar worden afgestemd of, zoals hij het zelf samenvat: zorgen dat alles loopt en bij elkaar komt binnen de organisatie. Daarnaast is hij als hoofd marketing verantwoordelijk voor de campagnes die ervoor zorgen dat mensen het festival kennen en komen bezoeken.
#NZON15 Muziekprogrammering Noorderzon is een gezamenlijke inspanning
“We zien het niet als onze hoofdtaak om een muziekfestival te zijn”
Donderdag staat alweer de 25e editie van Noorderzon voor de deur. Sinds jaar en dag is muziek een belangrijk onderdeel van de programmering van het festival. Maar hoe is het Noorderzon Performing Arts Festival, zoals het volmondig heet, eigenlijk ontstaan en wat is de rol van muziek binnen het programma? Hoe komt de muziekprogrammering van Noorderzon tot stand en waarom staat het hoofdpodium voor een vijver? 3voor12 groningen vraagt het aan Mark Hospers, algemeen coördinator Noorderzon.
In een theater aan het plantsoen
Ontstaan en ontwikkeling Noorderzon
Dit jaar viert Noorderzon zijn 25-jarig jubileum, maar hoe is het ooit begonnen? Mark: “Groningen heeft een grote traditie van festivals in de zomer. Festivals die bedoeld waren voor de Groningers die niet op vakantie gingen om wat te doen te hebben in de stad. Sterren In Het Bos, Sterren In Het Park, Zomermanifestatie, allemaal laagdrempelige evenementen voor het hele gezin. Uit die traditie is Noorderzon voortgekomen.” De eerste twee jaar werd de Parade, een rondreizend theaterfestival, ingekocht en aangevuld met Noord-Nederlandse theater- en muziekgroepen. Toen in 1993 de onderhandelingen om de Parade voor de derde keer naar Groningen te halen spaak liepen, stond de organisatie voor de uitdaging zelf een volledig programma te realiseren. Van daaruit is Noorderzon zich als zelfstandig festival gaan ontwikkelen tot het Noorderzon zoals wij dat vandaag de dag kennen.
Over die ontwikkeling vertelt Mark: “Het festival is onder verschillende directies doorgegroeid tot één van de grote zomerfestivals in Nederland. In 2001 is het overgenomen door Mark Yeoman. Femke (Eerland) was destijds stagiair, en toen heeft het een veel internationaler tintje gekregen. Langzamerhand is het festival dat er nu is daaruit ontstaan.” Maar wat is dat dan, het festival zoals het vandaag de dag bestaat? “Nu is het, zoals wij het zelf altijd omschrijven, een cutting edge internationaal kunstenfestival in combinatie met een groot zomerfeest, waarbij dat kunstenfestival eigenlijk niet zonder het zomerfeest kan, maar het zomerfeest ook zéker niet zonder het kunstenfestival.”
Geen muziekfestival
Theater in de meest brede zin van het woord is de basis van het Noorderzon festival. Muziek is daarbij vanaf het allereerste begin een belangrijk onderdeel van de programmering geweest. Maar wat is de plek en rol van muziek binnen het festival vandaag de dag? “De rol van muziek is dat het binnen het hoofdprogramma een belangrijk onderdeel is van heel veel voorstellingen, en de popmuziek past organisch heel goed binnen het geheel. We zien het echter niet als onze hoofdtaak om een muziekfestival te zijn. Ik weet dat we zo wel eens beschouwd worden en dat komt omdat de podia in het plantsoen overduidelijk aanwezig zijn.”
Overduidelijk in het plantsoen aanwezig, zijn de podia zeker. Zo kennen we in het Noorderplantsoen het Dok, de Spiegeltent, Podium Plataan, Podium op Zuid en de containerprogrammering van wishfulmusic en Vera. Maar buiten het plantsoen zijn er nog meer muziekpodia en muzikale initiatieven. Zo is er onder andere muziek in het Grand Theatre, der Aa-kerk, Vera en de Synagoge. Om de muziekprogrammering voor al deze locaties en plekken rond te krijgen, werkt Noorderzon samen met een keur aan programmeurs. “We hebben heel veel muziekprogrammeurs en die programmeren allemaal een beetje mee binnen Noorderzon. Zo heb je voor ieder onderdeel een specialist die daar heel goed in is.” Een greep uit de selectie: Peter Sikkema, Joey Ruchtie, Marcel Roelofs, Peter Weening, Hielke Wenselaar, Wouter de Boer, Marinke Kerkhoff, Frits Selie, Geert Oude Weernink en meer.
Er is een kader waarbinnen de programmeurs dienen te werken, zowel financieel als met betrekking tot de locaties die Noorderzon heeft. Noorderzon voegt ook niet zomaar locaties toe; alleen als ze passen binnen de aard van het festival. “We gaan geen band in de grote zaal van De Oosterpoort neerzetten. Dat zou nergens op slaan binnen onze context. We hebben een aantal podia die standaard zijn en dan kijken we wat daarnaast nog binnenkomt. We kijken dan naar de balans en waar het past. Dit jaar bijvoorbeeld speelt Meindert Talma met het Melisma Saxophone Quartet in een tent in het plantsoen.” Het is de verantwoordelijkheid van de programmeur om binnen het door Noorderzon meegegeven kader en binnen de context van het festival passende acts te boeken.
Het Dok - spelen voor een vijver
Hoe en wanneer het idee voor het Dok is ontstaan, weet Mark niet precies, maar hij kan zich er wel iets bij voorstellen. “Als theaterfestival moet je qua muziekhoofdpodium iets anders doen. Op het moment dat je een podium bij een veld zet, dan ben je ook een muziekfestival. Zo voelt dat ook. Ik denk dat het daar ook uit voortgekomen is dat het op een andere plek zit. En misschien ook wel uit ruimtegebrek. Ik weet niet hoe dat destijds was, maar we zouden het nu niet ergens anders kunnen doen in het plantsoen.”
“Het is natuurlijk heel gek om voor een vijver te spelen, maar dat maakt het ook uniek. De acts reageren wisselend, maar over het algemeen heel positief.” Dat een initieel negatieve indruk ook om kan slaan in een succeservaring, herinnert Mark zich met de Amerikaanse band !!! (ook wel als Chk Chk Chk geschreven en uitgesproken).
“De Tourmanager was helemaal niet amused en vond het allemaal maar niks. Het was sowieso een k*tdag. Het was heel slecht weer. Het stormde overdag. De band kwam aan en vond het helemaal niks en die man was over de zeik. Maar toen ging die band dus spelen. Het was een uitstekende sfeer en het was echt volle bak. Die vent is uiteindelijk de vijver nog ingegaan en ze hebben het allemaal geweldig gehad. Ze zijn vervolgens nog een dag langer gebleven op het festival. Toen was er nog een clandestiene nazit in de Spiegeltent en daar hebben ze nog meegedaan met alle spelletjes die er werden georganiseerd. En die manager was daarna helemaal blij. Het kan alle kanten op. Maar we hebben ook bands gehad die het daar niet trekken. Peter en Joey zijn er wel heel goed in geworden om daar ook op te programmeren en wel de inschatting te maken wie erbij past en wie niet.”
Bands die normaliter op muziekfestivals en in clubs spelen, staan op Noorderzon op een voor hun atypische plek en voor een atypisch publiek. Dat maakt het voor de act anders, maar zorgt er ook voor dat het publiek verrast wordt door muziek die ze anders misschien niet zo snel zouden bezoeken. “Wat daar staat, staat normaal gesproken niet voor zo’n omvangrijk publiek en zeker niet voor zo’n type publiek. Het is een podium waar heel veel mensen dingen hebben ontdekt. Het zijn veelal mensen die niet in Vera komen en dat ligt niet aan Vera, maar dat ligt aan het soort publiek. Noorderzon is een gekke, gevarieerde samenstelling van mensen. En daarvoor programmeren is een hele uitdaging.”
Balans in de wijk en in de programmering
Toch lijkt het niet eenvoudig om een festivalhart in een plantsoen middenin een woonwijk te hebben. Er zijn dan ook strikte afspraken met de gemeente en de buurt gemaakt over geluidsnormen qua volume en tijd. Die afspraken worden ook strikt nageleefd. Toen Alt-J in 2012 door autopech veel te laat in Groningen aankwam en pas om half twaalf kon beginnen aan hun set, ging desondanks zonder pardon om twaalf uur de stekker eruit. Om de relatie met de buurt goed te houden, gaat het volgens Mark niet alleen om het maken van duidelijke afspraken, maar vooral om het naleven ervan. “Ik denk dat iedereen zich bewust is van de beperkingen van het Noorderplantsoen, juist bij de programmeurs, die hebben altijd heel goed van die beperkingen hun kracht gemaakt. Om binnen die context van het festival en het plantsoen daar passende dingen neer te zetten.”
“We zijn blij met de omvang van de muziekprogrammering op Noorderzon, dat het ‘in blend’ in het programma. Dat is heel belangrijk. Muziek zou de overhand kunnen krijgen door de namen die er zouden kunnen staan. We zijn heel blij met de balans daarin.” Noorderzon kent ook dit jaar weer een omvangrijke en diverse muziekprogrammering, zeker voor een festival dat geen muziekfestival is. De muziekliefhebber kan er te kust en te keur. Het moge duidelijk zijn dat theater de basis is voor Noorderzon, maar muziek een belangrijk onderdeel van het totaalprogramma is.
Mark is dan ook best trots op wat Noorderzon jaarlijks aan muziek neerzet: “Ik denk hoe we de muziek nu geïntegreerd hebben een hele goede mix is en dat geen enkel theaterfestival in Nederland kan zeggen dat ze zo’n goed muziekprogramma hebben. Het is geweldig om als performing arts festival muziek in deze kwaliteit te kunnen aanbieden. En dat is echt een gezamenlijk iets met programmeurs die allemaal heel goed begrijpen hoe die mix is en hoe dat evenwicht hoort te zijn. Noorderzon is absoluut niet een festival dat geprogrammeerd wordt door één persoon maar echt door de stad. Ik denk dat je het zo wel mag zien.”