Toen Francis Bacon in zijn Nova Atlantis schreef over een ideale wereld vol technologischvernuft, sprak hij het over technologische ontwikkeling op bijna elk denkbaar gebied; eigenlijk alleen de muziek bleef buiten beschouwing. Maar meer dan een eeuw later is daar de legendarische jazzgitarist Pat Metheny om zijn werk te complementeren. Hij opent met zijn Orchestrion Tour werelden, waar voor heen alleen maar over gedroomd kon worden. Hij is namelijk de eerste die zich laat begeleiden door een orkest van robots.
De avond begint zonder veel bijzonderheden. Dat de grote zaal van de Oosterpoort bijna helemaal vol is, is niet opmerkelijk met zo’n reus van een artiest en dat er alleen zit plaatsen zijn is ook wel eens vaker voor gekomen bij een jazz-concert. Bovendien begint Pat Metheny gewoon met twee solo nummers waar zijn gitaar als enige instrument de toon zet. Pas wanneer Metheny bezig is aan zijn solo op de klassieker Autumn Leaves, horen we in één keer een drum er bij komen en doemt de vraag op: is hij misschien toch niet alleen? Nog voor die vraag goed en wel verwerkt is, gaat het doek achter omhoog en vult een collectieve zucht van verbazing de zaal; hij is inderdaad niet alleen. Voor ons verschijnt een enorme machine van instrumenten: Trommels, Hi-hats met, erboven, op de maat tikkende stokjes, klokkenspelen die op onnavolgbare wijze klanken de zaal in zwieren, met water gevulde melkflessen waar lucht in geperst wordt en nog genoeg onidentificeerbare buizen en bakken die onder andere de baslijn en blazersectie voor hun rekening nemen. Het is één groot draaiorgel, door Pat Metheny en zijn gitaar aangestuurd. Hoe het precies werkt, dat het de machine volgt wat Metheny speelt, blijft in het gewisse. Maar des te verbluffender is het resultaat.
Nu biedt deze notenfabriek helaas geen garantie voor een grandioos concert. Zo mist er toch het samenspel. Een wederzijdse ‘aanvoelen’, blijft beperkt tot meer klanken en drum als Pat Metheny de climax van zijn nummer nadert. En daarbij komt, dat er maar gebruikt wordt gemaakt van één formule: Metheny ‘soleert’ en de machine begeleid. Wat op zich niet erg is, aangezien Metheny een briljant gitarist is, maar een solo van de mechanische melkflessenblazer was toch op zijn minst interessant geweest.
Gelukkig vallen deze kritische noten in het niets bij alle horizonnen die vanavond verbreed zijn. Nog lang zal deze avond, zo bizar als hij was, rondspoken in de hoofden van de bezoekers. Op de vraag of deze vernieuwing ook verbetering is, ben ik geneigd om te zeggen het toch muzikanten van vlees en bloed mist, hoewel op de percussionisten weinig aan te merken viel, die drumden zo strak als een metronoom.