Crossing Border 2024: vrijdag Crossing Border 2024: vrijdag

Dochter zijn van een van de bijzonderste en meest toonaangevende muzikanten uit de jaren zestig zou nooit eenvoudig zijn geweest. Moon Unit Zappa (genoemd naar de eenheid die het gezin werd met haar geboorte, niet naar een maanlander) is de oudste dochter van, zoals ze zelf zegt Frank (Zappa) en diens vrouw Gail (Sloatman). Het gesprek dat de actrice voert met Lee Brackstone begint met een fragment uit het boek ‘Earth To Moon’ dat ze schreef over haar, met hedendaagse ogen bekeken problematische, jeugd. Zo was moeder Gail niet blij met haar dochter, gaf Gails jongere dochter Diva een les in pijpen met verschillende formaten dildo’s en was vader Frank een kind van seks, drugs en rock 'n' roll, hetgeen zich uitte in constante aanwezigheid van groupies in het huis (volgens de traditioneel/Siciliaans ingestelde Frank waren vrouwen alleen in staat om groupies, juffen, zusters of nonnen te worden) die werden begroet met twee vingers die onder de rok werden gestoken als zijnde een “saluut”. Daarbij woonde de familie om de hoek van The Manson Family, wat ook zijn weerslag had op de sfeer in de buurt.

De schrijfster van het boek raakte ook beïnvloed door de grillige gewoonten die de familie er op naliet. Zo wilde zij koste wat kost haar maagdelijkheid verliezen aan Jon Bon Jovi, maar zag daar op het laatste moment vanaf omdat diens sterrenbeeld Vissen is. Toch vertelt Moon op een emotionele en bij vlagen positieve manier over haar jeugd. De band met haar moeder liet te wensen over, maar meerdere malen schieten de tranen bij Moon in de ogen als ze over haar vader begint. De pijnlijke gevoelens worden het meest duidelijk als de terminaal zieke Frank zijn dochter geen serieus afscheidsgesprek wil geven omdat het hem te veel kost. Zo stierf haar vader voordat hij daadwerkelijk dood was, oreert Moon Unit. Een bijzonder inkijkje in een bizarre jeugd.

Het is vanavond aan de Amerikaanse componiste en zangeres Sheherazaad om het muziekprogramma te openen. Ze zingt met kraakheldere stem in het Urdu, een ode aan haar zuid-Aziatische roots. Haar werk is een eclectische zoektocht naar haar eigen identiteit in een globaliserende wereld. Daarbij hoort klaarblijkelijk een driekoppig ensemble met klassieke instrumenten dat ze letterlijk op een voetstuk plaatst - en terecht: de violiste voert de boventoon in veel van het werk. Sheherazaad weet wanneer ze de spotlight op de band moet laten schijnen, maar pakt de aandacht ook weer terug wanneer dat moet. Het is een sprookjesachtige, mysterieuze performance. Toch blijft het applaus wat lauwtjes: het is dan ook nog vroeg.

Dat sprookjes bestaan bewijst ook Loren Kramar, die in de kleinere ruimte van The Attic zijn Europese tour aftrapt. Theatraal brengt Kramar zijn repertoire ten gehore, het luistert als een boek. Elke song is een hoofdstuk, vol tragedie (het gevoelige ‘Glovemaker’ of cynistische hoogmoed (‘I’m a Slut’). Iets minder gepolijst had het naar onze smaak wel gemogen, maar als je in de rook van Hollywood bent opgegroeid is het wellicht logisch dat je performance aan een klassieke musical doet denken. De gebaren zijn groots, de beat stevig aangezet met de blokhakken. En die stem! Toch weet Loren Kramar deze grootse show intiem te houden. Het publiek smult ervan.

Lucie Lelaurain en Khorshid Dadbeh leerden elkaar kennen op het conservatorium van Rotterdam, waar ze een gemeenschappelijke liefde vonden voor het Arabische maqam-toonstelsel. Op duduk (een Armeens blaasinstrument) en tanboer (een Iraans soort luit) speelt het duo met de naam Hamraaz het Heartbeat Hotel helemaal stil. Prachtige klanken nemen je mee naar een staat van trance, terwijl de twee muzikanten elkaar onophoudelijk blijven aankijken in opperste concentratie. Tussen de nummers door wordt deze geconcentreerde blik even op het publiek gericht en wordt er verteld over de politieke situatie in Iran, waarna de twee verder spelen en de vederlichte dudukklanken zich nestelen in het scherpere tanboerbed. Zonder in gezapigheid te verzanden, is deze show een toonbeeld van mooie muziek van buiten de westerse belevingswereld.

Tyler Koudijzer kondigt The Antlers & Okkervil River aan, maar lijkt te vergeten op welk festival hij de aankondigingen doet. De grote zaal van de Schouwburg zit vol met mensen die een rustig concert verwachten, dan is er niet echt ruimte voor imaginaire applausmeters en ophyperig gedrag. Neem dan een voorbeeld aan Marieke McKenna die het in de andere zalen beter doet en op een rustige manier zowel het publiek als de artiesten serieus neemt.

Dan naar de act(s). Een samenwerking van Indieband The Antlers en Okkervil River, een band onder leiding van singer-songwriter Will Sheff. Waar Hamraaz de gezapigheid goed uit de weg ging, lukt dit deze twee artiesten niet. Vanaf het begin waar The Antlers-front Peter Silberman het podium in zijn eentje betreedt en met zijn Fender Telecaster een paar kleine, loepzuiver gezongen, liedjes speelt, tot het samenkomen van het hele gezelschap, alles klinkt als een aftreksel van artiesten als Band Of Horses, maar dan zonder kloten (en dat is al niet de meest kloterige band out there). Het kabbelt voort en op momenten dat het spannend lijkt te worden (bijvoorbeeld als Okkervil River een eigen lied inzet), wordt het toch een debacle omdat het geheel weer veel te lang duurt. Het publiek in de zaal is muisstil en lijkt het allemaal prachtig te vinden, dus waarschijnlijk zijn wij weer de zure recensenten, maar de headliner van de avond lijkt meer een snoozefest te zijn.

LA LOM (Los Angeles League of Musicians) trekt een overvolle zaal, al snappen we op het eerste gezicht  niet helemaal waarom. Tijdens het rustigere nummer dat deze band speelt als we binnenkomen, zendt de band vooral veel zwoele blikken de zaal in. Het doet ons denken aan een achtergrondband in een hotel, en na een snelle Google-zoekopdracht blijkt dat ook waar dit drietal zijn oorsprong vond. Maar dan wordt het tempo opgevoerd en worden de oordoppen eindelijk uit de tas getrokken. We begrijpen nu waarom sommige bezoekers alleen voor dit optreden naar de Schouwburg zijn gekomen: LA LOM verweeft cumbiaklassiekers met eigen werk, een overtuigende en swingende instrumentale vertegenwoordiging van de Latijns-Amerikaanse diaspora die Los Angeles rijk is. Jake Faulkner bespeelt het gewillige publiek met zijn kreten alsof het de basgitaar is waarbij hij de meeslepende ritmesectie verzorgt. Er wordt gedanst, de vloer van The Attic kan het maar net aan. En zo heeft het beknopte muziekprogramma toch nog een fantastische afsluiter vanavond.

Dat het programma van Crossing Border door de jaren heen steeds minder keus laat voor diverse muzieksmaken is geen verrassing. Het is een festival dat de focus verlegt naar literatuur, waarbij het befaamde en vernieuwende muzikale programma toch wat naar de achtergrond verdwijnt. Toch blijft daar naar onze smaak nog wat speelruimte over, want de wereld der literatuur is evenwel divers. Wat we vanavond mochten beluisteren was veelal muziek die paste bij een leessessie bij een knisperend haardvuur; niet het prikkelende lijflied van een protestmars of een wereldse verkenning van de menselijke ziel.

De euforische reactie van het publiek op de afsluiter in The Attic vanavond laat zien dat ook het publiek snakt naar een beetje pit. Crossing Border mag morgen wat ons betreft iets meer leven naar zijn eigen leus: “You’ll have to scream louder!”