Grauzone 2023 - de zaterdag Grauzone 2023 - de zaterdag

Als je zegt Grauzone, zeg je underground. En zeg je underground, dan zeg je Depeche Mode. Ritual Howls is dan wel geen coverband. Maar als je muziek die kant op neigt door de elektronische beats en synth, dan ben je al op de helft. Als vervolgens je frontman net zo klinkt als David Gahan, en dat doet Paul Bancell met zijn imposant-diepe stem, dan is de cirkel rond. Vooruit, het zit allemaal in een eigentijds jasje. Het midi-keyboard en soundboard waar Chris Samuels virtuoos en goed gesnord op losgaat bestonden nog niet in de jaren '80. Maar op wat geknik in de zaal na, krijgt het trio uit Detroit de eerste bezoekers van de dag niet mee. Omdat pas op ruim 30 minuten in de set ruimte is voor de eerste publieksinteractie en het zaallicht achter de band staat opgesteld, blijft de band nagenoeg anoniem – in muzikaal en persoonlijk opzicht.

Klokslag 18:00 komen vier ogenschijnlijk timide muzikanten en een boomlange gitarist het podium op. Dat de band niet volledig in het zwart is gehuld, doet al vermoeden dat dit geen typische Grauzone-act is. De aanwezigheid van een saxofoon maakt DEADLETTER nog iets verdachter. Wanneer de eerste gitaarriffs door de zaal knallen bevestigt de groep uit Londen dit dubbel en dwars, dit is niet je doorsnee Grauzone-grauwheid. Dit is garage doordrenkt in ongefundeerde capsones uit het Britpop-tijdperk die in de frontman Zac Lawrence volledig vorm krijgt. Rechts op het podium hebben de gitarist en basgitarist de choreografie strakker dan strak. Saxofoniste Poppy Richler verrast halverwege de set met een cowbell, en vervolgens met een banaanvormige maracas. Want ja, als je met een saxofoon op Grauzone staat, dan kan alles. Frontman Zac Lawrence blijft de interactie met het publiek opzoeken, en heeft als liefdesbaby van die twee de moves like Jagger en looks van Harry Styles aan zijn zij. Tijdens ‘Binge’ en ‘Zeitgeist’ van het album Heat (en warm was het, want het shirt van frontman Lawrence verdwijnt al snel) wordt het publiek herhaaldelijk gevraagd om naar voren te komen: “You are moving away again. Cozy, cozy, cozy.”, gebaart de zanger. Meezingen door het publiek tijdens het politieke ‘Fit For Work’: “four out of ten”, volgens de frontman. Als we toch cijfers gaan geven, geven wij de onterecht lage vulling van de Grote Zaal een four out of ten, maar de energie in die zaal en op het podium ten out of ten.

De Grote Zaal is een metamorfose ondergaan. Van de stapels versterkers is niets meer te zien. Er staan nu een vleugel en een bescheiden akoestische gitaar klaar voor een intieme set in een niet zo intieme zaal. Wanneer Emma Ruth Rundle wordt begeleid naar haar vleugel, is duidelijk dat de headline van deze avond ook zelf een metamorfose is ondergaan. Vanmiddag bonsde ze nog vrolijk op de deur van PAARD om te vragen waar ze zich moest melden, terwijl een deur verderop een niet nader te noemen band voor de zoveelste keer de uitgang werd gewezen omdat er iets te pontificaal gebruik zou worden gemaakt van verdovende middelen. Vanavond loopt Rundle met Grauzone-bleke make-up het podium op. Na het strikken van haar veters heet de Amerikaanse singer-songwriter het toegesnelde publiek welkom: “Hello my name is Anna, and I am gonna play some music”.

De folkzangeres gooit in het uur dat volgt een heel spectrum aan emoties de zaal in en weet die emoties variërend van intens fluisterend tot zeurderig-schreeuwend feilloos met haar stem te versterken. Waar folk van singer-songwriters over het algemeen wel vrolijk is, lijkt Rundle in een grote pot ellende te zijn gevallen. Met de nodige zelfspot (“I’ve got a couple more uplifting jams for you”) kondigt Rundle haar nummers aan. Want nee, licht is de avond niet met thema’s als jezelf in slaap drinken, onbeantwoorde liefde en het voorbijgaan van het leven. Dit benadrukt de zangeres ook nog eens met haar theatrale traangebaren bij elke keer dat het woord “teardrop” valt. Misschien is dat ook wel het mooie aan Grauzone, dat je je na een avond onderdompelen in duisternis ondanks de omstandigheden in je eigen leven toch gewoon best ok voelt. Muzikaal zit de stemmige set piekfijn in elkaar. Van het ritmisch trappen tegen de voetpedalen van de vleugel tijdens ‘Body’ tot de het gastoptreden van celliste Jo Quail tijdens ‘Citadel’, Rundle laat zien dat gothic folk uitdaagt om de gitaar, piano, haar stem en mimiek op creatieve wijze te benutten. En een knipoog naar de band-die-niet-genoemd-mag worden kon de Amerikaanse niet laten: “Here is another song that I wrote about cocaine, haha… I never write about drugs, dont do drugs”. En ondanks dat Rundle haar luisteraars nederig bedankt voor de stilte, viel er toch af en toe een “Ssst!” in het publiek te horen. Ja, ook de Dutch Disease lijkt endemisch te zijn.

Rivendell, Mirkwood, Lothlórien? Nee, deze elfjes van Kælan Mikla komen uit Reykjavik, en hebben daar iets te lang i̶n̶ ̶h̶e̶t̶ ̶o̶o̶g̶ ̶v̶a̶n̶ ̶S̶a̶u̶r̶o̶n̶ naar de Eyjafjallajökull zitten staren. Daar wordt het qua aankleding allemaal niet gezelliger van. En de teksten zijn met songtitels als ‘Kalt’ en ‘Örlögin’ ook niet heel opbeurend, voor zover er überhaupt iets van valt te bakken. Want met IJslands, een taal die ongeveer 300.000 mensen machtig is en die het trio de hele set gebruikt, kom je niet heel ver op deze wereld – zou je denken… Toch staat M̶i̶d̶d̶e̶n̶-̶a̶a̶r̶d̶e̶ de Grote Zaal voor het eerst vandaag nokvol, ook op het balkon. Frontvrouw Laufey Soffía maakt er een gewoonte van om nagenoeg ieder nummer te beginnen met wat alternatieve dans en haar rug naar het publiek. In combinatie met de ronkend stuwende bas, synths en incidentele dwarsfluit, cinematisch aangevuld met een lichtshow die permanent is gehuld in mist van de D̶o̶d̶e̶ ̶M̶o̶e̶r̶a̶s̶s̶e̶n̶ rookmachines die overuren draaien, zet Kælan Mikla een set neer die de Grote Zaal in beweging krijgt. Sterker, de Grote Zaal is voor het eerst vanavond afgeladen. Tegen 22:00 loopt het iets leeg. Maar zelfs met concurrentie op vier andere locaties blijft een groot deel van het publiek plakken, ook bij het dramatische geschreeuw tijdens ‘Sólstöður’. Niet gek, voor de act die pas twee weken geleden wist dat zij het afwezige Drab Majesty moesten vervangen. Hiermee laat het IJslandse drietal zien dat de k̶r̶a̶c̶h̶t̶e̶n̶ ̶v̶a̶n̶ ̶d̶e̶ ̶E̶n̶e̶-̶R̶i̶n̶g̶ donkere, dromerige post-punk verbindt op een niveau dieper dan alleen tekst. Tenzij de honderden toegesnelde fans allemaal IJslands spreken, dat kan natuurlijk ook.