TodaysArt 2013 vrijdag: Afluisterpraktijken en ongeoorloofde verhoormethoden

Ambtenarentoren, elektronica en cavia’s

Tessa Bentvelsen en Frank Veldkamp | foto’s: Alice Mulder, Moos Wolfs en Stephan Kaffa ,

Het TodaysArt festival blijft onvoorspelbaar in programmering en locaties. Dit jaar vindt een belangrijk deel van het festival plaats in het voormalig hoofdkwartier van het Ministerie van Binnenlandze Zaken (BZK), van waaruit ook de Binnenlandse Veiligheidsdienst jarenlang opereerde. Met daarnaast enkel het Atrium van het stadhuis en de opblaasbare Sphæræ tussen beide locaties in, lijkt TodaysArt kleinschaliger dan ooit, maar schijn bedriegt.

Met dank aan de negentien verdiepingen van het leegstaande kantoorpand, beschikt TodaysArt dit jaar over 40.000 vierkante meter vloeroppervlak. In plaats van de stad Den Haag als ruimte voor diverse kunstvormen te gebruiken, concentreren de optredens, installaties en exposities zich tot de drie vlakbij elkaar gelegen locaties. Ideaal qua loopafstand (alhoewel er buiten het programmaboekje om ook iets in PIP schijnt te gebeuren) en lekker overzichtelijk. Dat de stad nog wel degelijk een rol speelt in de TodaysArt beleving, merken bezoekers aan de hoogste verdieping van de voormalige ambtenarentoren. Het uitzicht vanuit de muffige lege kantoortjes in de richting van het Centraal Station, waar alle hypermoderne nieuwe ministerietorens staan, is futuristisch zonder dat iemand er iets aan heeft toegevoegd. (FV)

Realiteit
Al voor de officiële opening van het programma staat buiten BZK een dj op een onbereikbare plaats het publiek op te warmen. Binnen gluren bezoekers met hun iPad naar een dame in een felgekleurde bodysuit, die deel uitmaakt van een levend augmented reality project.
 
De eerste dag van TodaysArt wordt officieel geopend in het atrium van het stadhuis met een speech van festivaldirecteur Olof van Winden. Het festival gaat internationaal met een Russische en Japanse editie en uit beide landen zijn vertegenwoordigers aanwezig die aangeven trots te zijn op de samenwerking en de mooie initiatieven van TodaysArt. Na een filmpje van de UNESCO over het belang van kunst en cultuur geven Morton Subotnick + Lillevan de aftrap van het festival in het Atrium. Subotnick (1933) geldt als een pionier op het gebied van elektronische muziek. Vanavond brengt hij integraal het album ‘Silver Apples of the Moon’, samen met videokunstenaar Lillevan. Het geluid van kletterend water op verschillende voorwerpen zet je trommelvliezen op scherp. Met de projecties op de achtergrond is het een hypnotiserend geheel. Meteen geraakt en gezonken. Het enige dat nog kan storen zijn twee bewakers die met elkaar staan te stoeien. Het geluid van water gaat over naar alien bliepjes. Volledig onder de indruk is het makkelijk weg te dromen.
 

Terwijl even verderop in het Lucent Danstheater de 75e verjaardag van componist Reinbert de Leeuw wordt gevierd, gebeuren er rare dingen in een zwarte tent net buiten het stadhuis. Voor de Sphæræ staat een lange rij mensen die via via hebben gehoord wat er binnen gebeurt. De ongeveer dertig man die naar binnen mogen, krijgen een bizarre reis voor de kiezen. Mensen liggen half op elkaar om de projecties aan de binnenkant van de koepel te zien. Zwart/witte spacende beelden drukken de experimentele muziek uit van Paul Prudence. De Paul Prudence die er niet is vanwege gezondheidsproblemen, maar wiens muziek wel gedraaid wordt. Maar is het wel muziek te noemen? Of is het alleen maar geluid?

Cavia
De flikkerende lichten in de toren van Binnenlandse Zaken zijn al van ver te zien. Het doet denken aan een horrorhuis in de donkere nacht. “Er is hier niets, behalve voor de blinden”, is een reactie van een onbekende voorbijganger. En misschien is het wel de beste manier om het negentien verdiepingen tellende gebouw te omschrijven. Een verlaten gebouw waar het op sommige etages zo stil is, dat je jezelf haast opgefokt voelt. Het beeld van het horrorhuis dat je een paar uur geleden van de buitenkant zag, vult weer je hersenen. Het gebouw waar je nu in zit, is het verlaten pand waar je je eigen voetstappen hoort door de lege ruimte. Een kamer gevuld met openliggende boeken, een etage met het mooiste uitzicht over Den Haag en een hok waar lampen aan stokken ronddraaien, versnellen en vertragen. (TB)
 
Op de begane grond van BZK kun je na het akkoord gaan met een privacystatement (“zoiets als bij Facebook”, voegt het meisje wat uitleg geeft er weinig geruststellend aan toe) een plastic cavia lenen. De bedoeling is je met het beestje terug te trekken in een glazen lounge en er een gesprek mee te voeren. Of met iemand anders, of met jezelf. De cavia’s zijn voorzien van een microfoon en in een naastgelegen ruimte luisteren drie medewerkers alle gesprekken af. De handmatig uitgetypte transcripties worden direct op schermen en internet getoond.
 
De lift stopt op de dertiende verdieping voor een fraai staaltje zintuigverkrachting. In de liftgang zijn vloer, wanden en plafond van wit zeil voorzien, waarop meerkleurige stroboscopen projecteren. In combinatie met vervreemdende ambient muziek lijk je te zijn opgesloten in een virtuele realiteit. Er is geen ontkomen aan de in snelheid variërende lichtflitsen en na verloop van tijd maakt het niet meer uit of je je ogen open hebt of dicht: de flitsen blijven, het geluid gaat door en je voelt dat het tijd wordt naar een andere verdieping te vertrekken. Is dit een kunstproject, of een overgebleven ongeoorloofde verhoormethode uit de tijd dat de veiligheidsdienst hier zat? 
 
Het Duitse label Raster Noton heeft, evenals bij vorige edities van TodaysArt, weer een flink aandeel in de programmering. Naast Atom™, Diamond Version en Carsten Nicolai (Alva Noto) heeft ook Ryoji Ikeda die voor morgen op de planning staat, recent werk op het label van Olaf Bender (Byetone) en Frank Bretschneider uitgebracht.
 

Atom™ stond enkele jaren geleden op TodaysArt met een vintage drummachine. Een dag later transformeerde de Duitser in orkestleider Señor Coconut voor een spectaculaire liveshow met exotische covers. Dit jaar heeft Uwe Schmidt, zoals zijn echte naam luidt, enkel zijn laptop en wat randapparatuur meegebracht voor wat direct al een hoogtepunt van TodaysArt genoemd kan worden. Robotstemmen, droge beats en beukende bassen en een plastic versie van Schmidts uitgestreken smoelwerk op het scherm: als een eenmans Kraftwerk staat Schmidt achter zijn tafeltje zijn muziek te maken, terwijl achter hem computeranimaties en filmfragmenten worden geprojecteerd. Veel materiaal van zijn meest recente album ‘HD’ komt in lang uitgesponnen versies voorbij, met ‘Ich bin meine Machine’ en ‘Stop (Imperialist pop)’ als uitermate dansbare hoogtepunten. (FV)

Diamond Version staat in het Atrium te spelen maar niet veel mensen worden aangetrokken door de muziek. De visuals die het optreden vergezellen tonen onder andere kaarten en nucleaire symbolen in felle kleuren. De Japanse kunstenaar Atsuhiro Ito voegt zich halverwege het optreden bij Diamond Version op het podium met een zogenaamde Optron, een soort muzikale TL-balk. Vanavond heeft de grootste massa zich verzameld bij Jackson and His Computer Band. Het optreden van de Fransman is dan ook indrukwekkend. Omringt door samen met media-artiest Freeka Tet gebouwde machinerie en gekleed in een futuristische outfit, doet de aanblik denken aan de tv-serie Buck Rogers in the 25th century. Een grote, geschubde creatie staat achter Jackson Fourgeauds en zijn computers. De muziek van de Fransman zou niet misstaan in het rijtje met de beste elektronische muziek van de wereld. Massive Attack, Daft Punk, Kraftwerk… Jackson and His Computer Band. Het heeft een eigen twist maar mag zeker tussen de grootste genoemd worden. De rook uit de machines is op een gegeven moment zo hevig dat er haast niets te zien is van het podium. De lampen verlichten de dichte rook en het enige dat er tegen afsteekt zijn de contouren van Fourgeauds. Mensen komen nog snel naar binnen gerend om zo weinig mogelijk te missen van de topact van de vrijdagavond. (TB)

In Club 01 geeft Guido Möbius het begrip eenmansorkest een nieuwe wending. Omringt door effectpedalen, maakt hij loops van gitaarrifjes, trompetgeschal en zijn eigen stem. Waar dit soort neuzelarij nog wel eens gierend uit de bocht kan vliegen, weet Möbius er knappe songs mee te produceren. Humor speelt een belangrijke rol in zijn optreden en de bezoekers zitten en staan dan ook met een grote grijns op hun gezicht naar de druk doende Duitser te kijken.
 
De inmiddels in Berlijn wonende Hagenaar Dave Huismans treedt in Club 02 op als zijn eigen voormalige postcode, 2562. Met een set niet eerder uitgebracht materiaal weet hij de juiste clubsfeer te creëren in de voormalige kantine van het ministerie. Prettige techno op een toffe locatie. Tot in de vroege uurtjes kan er in de twee clubruimten worden doorgefeest. (FV)