Confrontatie is altijd belangrijk voor TodaysArt. Confrontatie met de onbekende kant van het hier en nu. De afgeslankte editie van 2009 doet hier een schepje bovenop. Het thema conflict staat centraal. Dat de invulling hiervan niet altijd in goede aarde valt, bleek wel uit de arrestatie van festival directeur Olof van Winden op zaterdag 12 september. De aanleiding: confronterende posters die het festival aankondigen. 3VOOR12 Den Haag sprak met hem over de rijke ideeënwereld achter TodaysArt, voordat de politie hem opnieuw verhoorde over de vermeende opruiing. Het multidisciplinaire kunstfestival TodaysArt wordt op 25 en 26 september in Den Haag gehouden. Het is één van de vele evenementen die Olof van Winden verspreid over de wereld met zijn stichting The Generator realiseert.
Voor de organisatie was het een jaar van conflicten. Zeker na het moeilijke begin van 2009. De financiële crisis werd ook bij de cultuurfondsen merkbaar. Dergelijk festival financieren werd voor enkelen een te grote uitdaging. De gemeente werd geconfronteerd met de tekorten die daardoor ontstonden. Intern laaide de discussie op of het festival kon voortbestaan. Gelukkig zit de vechtlust Olof en de zijnen in het bloed. Jaren geleden organiseerde Olof met Errol Vaes al vele undergroundfeesten in de gekraakte Dagmarkt. In die tijd had Den Haag te maken met een cultureel vacuüm. Zo antwoordt hij op de vraag hoe hij erin is gerold: “Gewoon veel doen.” Er werd dus besloten dat met de harde financiële grenzen te leven viel. TodaysArt moest kleiner, maar wel kwaliteit blijven bieden. Een nieuw conflict was geboren.
Op die manier kwam conflict als thema van 2009 vrij natuurlijk bovendrijven. Te moeten slinken na een periode van constante groei is geen sinecure. “Conflict is het begin van bewustwording,” vindt Olof. Door de kennis vanuit de afgelopen edities was het mogelijk het conflict tussen groot en klein inhoud te geven. Dat trekt momenteel de aandacht in de hardcore promocampagne die het team startte. Confronterende posters van een smeulend, kapotgeschoten Den Haag ‘sieren’ de stad. Het wordt druk bediscussieerd op straat: ‘mag men met subsidiegeld wel zulke affiches maken?’ Olof geeft aan dat vooral de interpretatie belangrijk is. “Conflict is ook een tijdsgeest. Op dit moment zijn in de wereld vele idealen in conflict.”
“TodaysArt is nu. Het is belangrijk dat de effecten van het festival tijdelijk zijn.” Het festival is niet gericht op de toekomst, maar toont vooral even het heden en wat er speelt. Daarvoor worden zoveel mogelijk kunstdisciplines ingezet. Zo geeft TodaysArt een context aan actuele thema’s en discussies. Het zal geen Hagenees zijn ontgaan dat er in 2007 op de Grote Marktstraat met heftige licht- en geluidseffecten een landingsbaan was geïnstalleerd. “Den Haag wil zich presenteren als internationale stad, maar ze hebben niet eens een luchthaven. Daar speelde het project THX op in.” Toen had Den Haag even een vliegveld (code THX) middenin de stad. Nu gebruikt TodaysArt het Haagse label ‘recht en vrede’ en geeft dit door het thema een andere context.
Tijdens TodaysArt wordt de openbare ruimte van de binnenstad beheerst door kunstprojecten. Dit is een essentieel aspect van het concept. TodaysArt staat erom bekend reizigers en toevallige passanten te verrassen. “Als je een blote vrouw toont in een museum is het kunst, maar doe dat op straat en mensen worden geraakt,” aldus Olof. De openbare ruimte is niet veilig en besloten. Door de transformaties van TodaysArt wordt daar nadruk op gelegd. Bovendien ontmoet het festival op deze locaties een nieuw en jong publiek. Zo wordt de stoep gebruikt om het publiek de deur door te krijgen.
De openbare ruimte is niet alleen een locatie die bijdraagt aan de ervaring, maar kan ook de aanzet zijn voor oplossingen in ruimtelijke inrichting. In 2008 was de as tussen het Centraal Station en het Paard, in Olof’s woorden “de as tussen zand en veen of aso en kak,” erg belangrijk. Ruimtelijke knelpunten in het stadsleven, zoals de sociale armoede van het nachtelijke Spuiplein, werden uitgebuit. Door de negen kassen die op het Spuiplein werden geplaatst, kreeg het plein aantrekkingskracht als uitgaansplaats. Na afloop opperde de stadsbouwmeester: “Laat maar staan die kassen”, waarop Olof zei: “Dat is geen optie. Verzin het zelf maar!” En zo is het maar net. TodaysArt geeft geen antwoorden, het dient als inspiratiebron.
“TodaysArt rust op twee peilers: inspiratie en avontuur.” In de media werd het festival daarom vooral als zeer vooruitstrevend neergezet. “Maar”, vertelt Olof: “TodaysArt toont geen echte laboratoriumkunst, dat doen veel andere festivals al. Wij zijn de fase die daarna komt; niet de vernieuwing, maar het toegankelijk maken voor een breder publiek. Daarin speelt muziek een belangrijke rol. Mensen kopen een kaartje voor een grote act en komen daarnaast nieuwe dingen tegen. Voor een bezoek aan TodaysArt moet je een open vizier hebben.”
De programmering veroorzaakt veel botsingen tussen stijlen en genres, maar sommige acts zijn ook gewoon geprogrammeerd omdat ze steengoed zijn. Wanneer hem gevraagd wordt naar een favoriet komt er een stortlading namen uit. De New Yorkse kunstenaar Jonathan Schipper zal een spectaculaire autocrash uitvoeren, de schietende sneeuwwitjes van Catherine Bay en de clash tussen dance en metal in de International Dance Party en Moshpit. Volgens Olof wordt ook het programmaonderdeel Invasive Sound erg bijzonder. Daar wordt conflict lichamelijk voelbaar door geluid. Er is een project dat fysiek zo overweldigt dat een disclaimer moet worden getekend voor je naar binnen mag. Daarnaast is er een intieme setting waarin je gewrichten worden getrakteerd op een onhoorbaar concert. Dit onderdeel is begeleid door Jan Rohlf, expert op het gebied van fysieke kunst. Ook zijn er concerten van field recording artiesten, van het label TOUCH, met als headliner Biosphere. Olof en zijn hoofdcurator Remco Schuurbiers vormen de creatieve spil van de hele programmering. Toch zegt Olof: “Mijn passie ligt uiteindelijk in de muziek. Daarom kijk ik uit naar Stonephace. Daar speelt de gitarist van Portishead in.” Op die manier maakt TodaysArts ook grote namen weer bereikbaar.
Voor degenen die door het aanbod worden overdonderd, was er vorig jaar hulp. In een busje werd middels een smaakanalyse voor een persoonlijk bezoek gezorgd. Dit jaar neemt een high tech wonder deze rol over. Wijzend op een met zeil overdekte installatie op de binnenplaats, zegt Olof enthousiast: “Op deze techniek zou Apple nog jaloers zijn dat zij het niet hebben bedacht!” Het Haagse collectief Teletekst is Dood ontwikkelt daar een ruimte waarin 3D door het festivalprogramma heen kan worden gebrowsed door middel van hologrammen en sensoren. “Zeker iets dat iedereen moet proberen!”
Intussen claimt de stad zijn jaarlijkse bezetter steeds meer zelf. Er komt nu van buitenaf ook veel interesse om mee te doen. Olof juicht dit toe: “Ik zie TodaysArt vooral als een facilitator. Wij zijn alleen de basis, anderen moeten er vooral mee doorgaan.”
UPDATE: Verschillende culturele instellingen uit Den Haag hebben een gezamenlijke brief aan burgemeester Van Aartsen gestuurd om te protesteren tegen de aanhouding van Olof van Winden. In de brief vragen de instellingen onder andere aan Van Aartsen “om alles te doen wat in uw vermogen ligt om - als burgemeester van de stad van recht en vrede en als korpsbeheerder - de vrijheid van expressie en de artistieke vrijheid van de kunstenaars in uw stad te garanderen.”
Ook staat er: “Er is een groot verschil tussen een 'opruiende burger' en een groep kunstenaars die het thema ‘conflict’ vormgeven. Als de politie van Haaglanden daar aan twijfelde, had een simpel telefoontje met de organisatie van TodaysArt genoeg kunnen zijn. Nu heeft het Politiekorps Haaglanden met deze arrestatie naar een zeer zwaar middel gegrepen, en is er ook nog eens flink doorgepakt: de officiële aanklacht wegens opruiing tegen Olof van Winden ligt er.”
De brief is onder andere ondertekend door directeuren van het Paard van Troje, Haags pop Centrum, R.G. Ruijs Stichting, Crossing Border, Koorenhuis, Korzo, Residentie Orkest, Theater a/h Spui, Doen Evenementen, Residentie Orkest en het Gemeentemuseum Den Haag.