Leyla McCalla legt haar vinger op de zere plek

"We zouden er goed aan doen ons niet te laten leiden door angst"

Mark Bink ,

In Amsterdam vind je meer verschillende culturen dan in New York. Muzikanten van over de hele wereld komen naar onze stad om te laten horen wat zij in huis hebben. In de rubriek Mokum Melting Pot aandacht voor een keur aan stijlen, van jazz en funk tot niet-westerse muziek. Dit keer een gesprek met Leyla McCalla. Haar ouders komen uit Haïti, zij groeide op in New Jersey en Ghana, woont tegenwoordig in New Orleans en is een klassiek geschoolde celliste; met recht de belichaming van een melting pot. Met haar half jaar oude dochtertje op de arm, vertelt zij ons over de dichter die haar inspireert, de zoektocht naar zichzelf en het belang dat zij hecht aan het bespreekbaar maken van gevoelige onderwerpen. Aanstaande zondag 15 maart staat McCalla met haar band in de North Sea Jazz Club.

In een eerder interview zei je dat je het belangrijk vindt dat mensen begrijpen waar je muziek over gaat. Waarom doet dat ertoe voor jou?
Ik heb lang geworsteld met mijn identiteit: wie ben ik en waar kom ik vandaan? Door muziek te maken en te delen, probeer ik antwoord te krijgen op deze vragen. Op die manier hoop ik mijn verleden en de cultuur waar ik vandaan kom beter te leren begrijpen. 

Heb je een bepaalde boodschap met je debuut, of heeft elk liedje een aparte betekenis?
Het is altijd interessant om van mensen te horen wat zij denken dat de boodschap is. Wat ik zo mooi vind aan muziek is dat ongeacht wie het maakt, het er vooral om gaat hoe iemand de muziek beleeft en interpreteert. Ik weet niet of elk nummer een duidelijke boodschap heeft, maar ik denk wel dat achter het album als geheel een helder idee zit.

Wat is dat idee?
Wij zijn aanbeland op een uniek moment in de geschiedenis, waarop mensen zoals ik hun cultuur kunnen uitdragen zonder heel bang te hoeven zijn. Lange tijd voelden veel mensen zich bedreigd door Afro-Amerikaanse artiesten, tegenwoordig staan moslims als gevaarlijk bekend en wie weet welke groep hierna aan de buurt is. Ik denk dat we er beter aan zouden doen meer oog te hebben voor de schoonheid van de culturen die we rijk zijn, dan ons te laten leiden door angst.

Ik zag een filmpje waarin je cello speelt op straat en vertelt dat je het belangrijk vindt dat ook mensen buiten de concertzalen kunnen genieten van Bach.
Ik hou niet van de zweem van exclusiviteit die rondom klassieke muziek hangt en ik heb me daar altijd sterk tegen verzet. Erop terugkijkend denk ik dat ik meer had kunnen leren tijdens mijn opleiding als ik minder opstandig was geweest, maar tegelijkertijd realiseer ik me dat ik muzikaal gezien niet zou zijn waar ik nu ben als ik steeds het gebaande pad had gevolgd. Het hoort nu eenmaal bij mij om altijd te bevragen wat ik leer. 

Hoe reageren mensen op straat wanneer je daar cello speelt?
Het is alweer een tijd geleden dat ik het voor het laatst deed, want de laatste jaren heb ik veel getourd met de Carolina Chocolate Drops, maar ik herinner me dat de meeste mensen blij verrast waren wanneer zij me hoorden spelen. Normaal gesproken krijgt maar 1% van de bevolking de kans om klassieke muziek live te horen, dus ik denk dat het voor veel mensen bijzonder was. Ik moet erbij zeggen dat de reden dat ik het deed ook uit nood geboren is. Ik was net verhuisd naar New Orleans en had geen werk, maar natuurlijk wel geld nodig om te kunnen leven. Ik wilde rond komen van de muziek, daarom speelde ik op straat.

Is de rijke muziekgeschiedenis van New Orleans de reden dat je ervoor koos om naar deze stad te verhuizen?
Dat is een van de redenen. New Orleans is een heel bijzondere plek die bepaalde mensen aantrekt. Wanneer zij de stad bezoeken, besluiten ze er te blijven. Ik ken verschillende mensen die dat is overkomen; ik ben een van hen. De stad heeft iets magisch, maar is tegelijkertijd erg complex. Hoe meer ik erover lees en me verdiep in de geschiedenis ervan, hoe meer ik dit inzie. Nu ik er vijf jaar woon, zie ik welke krachten een rol spelen en hoe groot de invloed is van gentrificatie, nu steeds meer mensen de stad ontdekken. Het aantal regels neemt toe, regulering gaat een grotere rol spelen. Het zwaard snijdt aan twee kanten; regels kunnen een bepaald doel dienen, maar ook ten koste gaan van wat New Orleans bijzonder en aantrekkelijk maakt. Ik voel me hier in ieder geval erg thuis.

Heeft dat iets te maken met het feit dat je ervan houdt anderen, maar ook jezelf uit te dagen?
Voor een deel heeft dat er zeker mee te maken. Maar het heeft ook een andere reden. Toen ik voor het eerst in de stad kwam, bezocht ik een begraafplaats en zag ik meerdere graven waarop mijn familienaam voorkwam. Dat zette me aan het denken. En toen ontdekte ik dat tijdens de Haïtiaanse revolutie veel mensen die het land verlieten in New Orleans terecht kwamen. Mijn ouders zijn Haiti ontvlucht in de jaren ‘60, weg van het regime van de dictator Duvalier. Zij belandden in New Jersey en hebben zich via verschillende organisaties jarenlang ingezet voor de mensenrechten in Haïti. Hun keuzes en acties hebben niet alleen een grote rol gespeeld in hun eigen leven, maar hebben ook mij mede gevormd. Ik heb me jarenlang afgevraagd wie ik ben en waar ik precies vandaan kom: mijn ouders afkomstig uit Haïti, opgegroeid in de suburbs van New Jersey, verhuisd naar New York, een paar jaar doorgebracht in Ghana, mede gevormd door de traditie van klassieke muziek, maar ik voelde me nergens echt op mijn plek. Pas toen ik aankwam in New Orleans was ik thuis.

Je liet je voor je muziek inspireren door de dichter Langston Hughes. Ik hoorde je in een eerder interview zeggen dat zijn werk gaat over de vraag hoe het leven werkt. Gaat jouw muziek daar ook over?
Ik denk dat alle kunst op een bepaalde manier gaat over de kunst van leven. Een gedicht van Hughes voelt als een brief die een vriend aan je geschreven heeft. Hij is een geweldige schrijver, maar zijn zinnen zijn heel eenvoudig; hij had er geen behoefte aan zijn talent te etaleren door middel van complexe taalvondsten. En hoewel zijn werk simpel lijkt, drukt het heel ingewikkelde gevoelens uit. Dat is waarom ik het zo bijzonder vind en daarom heb ik me door hem laten beïnvloeden bij het schrijven van de muziek voor mijn debuut.

Hoe werkte dat in de praktijk; hoe vertaal je zijn gedichten in jouw muziek?
Tijdens het componeren had ik zijn gedichten in mijn hoofd. In die periode realiseerde ik me dat ik er klaar voor was om te componeren, maar nog niet op het punt was aanbeland dat ik mijn eigen woorden kon gebruiken. Langston Hughes gaf me de mogelijkheid zijn ideeën en woorden te gebruiken om muziek te schrijven die daar bij past.

Je staat op het punt om te gaan touren. Kijk je er naar uit, of geniet je meer van de fase van componeren?
Ik hou er van om op het podium te staan en ik heb het gevoel dat ik in de loop van de tijd ben gegroeid in mijn rol als uitvoerend artiest, ik voel me nu comfortabel als ik optreed. Het is de meest directe manier om me te verbinden met mijn publiek. Tijdens het schrijfproces verhoud ik me toch vooral tot mezelf en dat voelt als hard werken. Als ik alleen ben in een kamer en daar zit te oefenen, krijg ik geen feedback en vraag ik me soms af of ik op het juiste spoor zit. Zeker nu ik een baby’tje heb, lukt het me niet altijd om de tijd en concentratie te vinden om nieuwe muziek te schrijven. Tijdens een optreden krijg ik een directe reactie van het publiek, dat is prettig.

Heb je al muzikale toekomstplannen?
Ik ben heel geïnteresseerd in geschiedenis in de brede zin van het woord en ik voel dat wat ik erover lees me inspireert in mijn werk, zoals wat ik te weten ben gekomen over de banden tussen Louisiana en Haïti. Kolonialisme, slavernij en migratie zijn thema’s die me erg bezighouden en me beïnvloeden bij het schrijven van muziek. Mensen hebben geen zin om over slavernij te praten, omdat de afschaffing al anderhalve eeuw geleden plaatsvond, maar het beïnvloedt tot op de dag van vandaag de manier waarop we met elkaar omgaan. Ik heb het gevoel dat we in de Verenigde Staten niet willen praten over onderwerpen uit onze geschiedenis waar we niet trots op zijn.

Dat gebeurt niet alleen in de Verenigde Staten, maar bijvoorbeeld ook in Nederland.
Ja, ik kan me voorstellen dat het geen exclusief Amerikaans trekje is, maar het zijn juist die thema’s waar ik bij stil wil staan en op zo'n manier dat niemand zich buitengesloten voelt. Ik maak geen muziek voor een bepaalde bevolkingsgroep, uiteindelijk maken we allemaal deel uit van dezelfde menselijke ervaring, dat is waar muziek over gaat, in ieder geval die van mij.

Wat kunnen we verwachten van je optreden in de North Sea Jazz Club?
Ik word vergezeld door een vriendin op viool en mijn man op banjo en gitaar. Een andere vriendin gaat met ons mee, zodat zij op mijn dochtertje kan passen terwijl wij optreden en interviews geven. We hebben veel geoefend en kijken uit naar de tour! 

Leyla McCalla, North Sea Jazz Club, 15 maart 2015, 21:00 uur