Brooklyn Babylon: gedurfd, actueel en inspirerend

"Kunst heeft niet alleen een esthetische, maar ook een ethische kant"

Amsterdam ,

Brookyn Babylon is een moderne fabel over een stadsdeel dat aan het begin van de twintigste eeuw razendsnel verandert als gevolg van megalomane bouwprojecten. De voorstelling op het Holland Festival in Muziekgebouw aan 't IJ combineert de sfeervolle animaties en live-painting van schilder en striptekenaar Danijel Zezelj met de eclectische muzikale staalkaart van de achttienkoppige bigband Secret Society, onder leiding van een van de nieuwe Amerikaanse jazztalenten; Darcy James Argue. 3voor12amsterdam sprak met Argue en Zezelj over hun bijzondere samenwerking, belangrijke inspiratiebronnen en de actuele waarde van hun werk.

Bundeling van krachten
“De Brooklyn Academy of Music benaderde me met de vraag iets te gaan doen voor het komende Next Wave Festival, een progressief festival dat elk jaar plaatsvindt in Brooklyn. De opdracht was tweeledig: het onderwerp is Brooklyn en het moet een combinatie worden van muziek en animatie”, vertelt Argue (1975). Met deze opgave in zijn hoofd gaat hij op zoek naar iemand om mee samen te werken. Hij komt uit bij de schilder en tekenaar Danijel Zezelj. Argue legt hem zijn plannen voor en ze blijken een artistieke klik te hebben. Ze zijn het erover eens dat ze een voorstelling willen maken die bestaat uit een combinatie van animatie, live -muziek en live-painting.

Zezelj gaat naar huis met de opdracht een verhaal te bedenken om het project aan op te hangen en komt terug bij Argue met een moderne fabel over timmerman Lev Bezdomni die betrokken raakt bij een megalomaan bouwproject. Het verhaal speelt zich af aan het begin van de twintigste eeuw, maar het thema is nog steeds actueel. Sterker nog: juist nu. Zezelj (1966): “Of je op dit moment woont in Brooklyn, Amsterdam of Zagreb; in bijna elke stad op de wereld ben je getuige van de enorme gevolgen die de vele bouwprojecten hebben op de kwaliteit van het leven in de stad. Het aanzicht van steden verandert in rap tempo. De bewoners van die steden krijgen te horen dat dit gebeurt in het kader van de vooruitgang, maar voor de meeste mensen betekent het achteruitgang, omdat het leven in steden steeds duurder wordt. Veel mensen kunnen het zich niet langer veroorloven er te blijven wonen en zijn genoodzaakt te verhuizen. Je ziet dat deze ontwikkeling steeds meer verzet oproept. In Brazilië en Turkije gaan mensen massaal de straat op, omdat ze het niet langer pikken dat hun manier van leven en de buurt waarin ze wonen verandert, zonder dat zij daar enige invloed op hebben. Ik vind dat je als artiest oog moet hebben voor de realiteit, want kunst heeft niet alleen een esthetische, maar ook een ethische kant. In Brooklyn Babylon krijgt meestertimmerman Lev Bezdomni de opdracht een carrousel te bouwen op het dak van wat het hoogste bouwwerk ter wereld moet worden. Voor hem persoonlijk een unieke kans, maar al snel blijkt dat een complete woonwijk plaats zal moeten maken voor de toren. Dit leidt tot een groot dilemma bij Lev, die een keuze moet maken tussen zijn enorme persoonlijke ambitie en het lot van de buurtbewoners, die hun huis kwijt raken als de bouw doorgaat." 

Aan het werk
Wanneer Argue en Zezelj hebben besloten hoe het project er in grote lijnen uit moet gaan zien, trekt Zezelj zich terug in zijn atelier. Hij schildert scenes uit het verhaal. In elke scene die hij uitbeeldt, brengt hij steeds opnieuw kleine veranderingen aan. Na elke verandering maakt hij een foto van het schilderij. Door de foto’s achter elkaar te zetten ontstaat een animatie van met de hand geschilderde afbeeldingen. Het is een methode die bekend werd dankzij William Kentridge

Ondertussen stuurt Zezelj foto’s van de belangrijkste scenes uit het verhaal op naar Argue, die met deze beelden in zijn hoofd begint aan het componeren van de muziek. Argue maakt een slide show van de beelden die Zezelj hem stuurt, zet daar de muziek onder die hij heeft geschreven en laat dit aan Zezelj horen, om duidelijk te maken wat zijn muzikale interpretatie is van de beelden. “Zo ontstond er interactie tussen de beelden en de muziek en brachten we elkaar op nieuwe ideeën”, aldus Argue.

Muzikale mix
Argue vertelt hoe hij het stuk wilde beginnen met een carousselliedje, een soort wals. Dit blijkt niet te werken. Argue: “Ik luister regelmatig naar Oost-Europese muziek en zag in die periode een optreden van de Slavic Soul Party, een band uit Brooklyn die balkanmuziek combineert met jazz. Ze hebben een heel onorthodoxe stijl, want ze combineren de driekwartsmaat van een wals met balkanmuziek. Die groove past naar mijn idee heel goed bij wat ik muzikaal wil uitdrukken en daarom hoor je dit terug in Brooklyn Babylon.”

Maar er komen meer stijlen aan bod; Argue heeft een brede muzikale smaak. Naast jazz en balkanmuziek is er ruimte voor invloeden uit zeventiger jaren minimal music en hippe hedendaagse bands uit Brooklyn, zoals TV On The Radio en Dirty Projectors. 

Het podium
Brooklyn Babylon bestaat uit acht hoofdstukken, voorafgegaan door een proloog, die een belangrijke rol speelt. Enerzijds muzikaal, omdat de muzikale thema’s en harmonieën die in de rest van het stuk aan bod komen, hier op klassieke wijze alvast kort worden aangekondigd. Anderzijds heeft de proloog een praktische functie. Tijdens de uivoering biedt het de band de mogelijkheid het podium op te komen, opgedeeld in verschillende secties. De saxofonisten, trombonisten, trompettisten en percussionisten betreden het podium van verschillende kanten. De secties representeren de diverse bevolkingsgroepen die elkaar ontmoeten en samenleven in Brooklyn, dat van oorsprong een immigrantenwijk is. Argue: “Het zijn mensen met verschillende achtergronden, maar ze hebben een gemeenschappelijk belang, namelijk dat hun buurt leefbaar en betaalbaar blijft en niet wordt overgenomen door projectontwikkelaars, die vaak onvoldoende rekening houden met de oorspronkelijke bewoners van de buurt waar ze hun oog op hebben laten vallen. In dit proces van gentrificatie spelen artiesten ook een belangrijke rol. Zij kiezen er vaak voor in een goedkope buurt te gaan wonen. Dit zet bepaalde ontwikkelingen in gang; hippe koffietentjes en nieuwe podia volgen de artiesten. Dat valt op bij projectontwikkelaars, die besluiten er grond op te kopen en er nieuwe projecten of renovatie te realiseren. En dit zorgt voor een verhoging van de grondprijzen en een stijging van de huren, met alle gevolgen van dien voor de oorspronkelijke bewoners. Veel artiesten hebben moeite hun hoofd boven water te houden en zijn ook niet blij met deze ontwikkelingen, maar hebben er zonder dat zij het willen wel aan bijgedragen. Het is moeilijk om er iets aan te doen, maar het is belangrijk om je als artiest in ieder geval bewust te zijn van de invloed die je hebt op dit gebied.”

Toekomstmuziek
Argue en Zezelj hebben beiden niet eerder gewerkt aan een project op deze schaal. Argue: “We namen allebei een groot risico, want deze combinatie van muziek, animatie, multimedia, belichting en kostuums was voor ons allebei nieuw. Toen we voor aanvang van onze eerste show in de coulissen stonden, dacht ik “Dit zou weleens helemaal mis kunnen gaan”. Gelukkig pakte het goed uit.”

Beiden zeggen in de toekomst vaker samen te willen werken, al is het praktisch gezien lastiger dan voorheen, nu Zezelj onlangs is terugverhuisd naar Zagreb. Zezelj: “De samenwerking was een geweldige ervaring en een creatief avontuur. De zoektocht naar de verdere integratie van verschillende kunstvormen is niet alleen een belangrijke uitdaging, maar ook een van de meest interessante fenomenen in de kunst op dit moment.”

Live: De Nederlandse première van Brooklyn Babylon is op maandag 24 juni 2013 om 20:30 uur te beleven in Muziekgebouw aan ’t IJ in het kader van het Holland Festival