Omer Klein: bewust op zoek naar het onbekende

“Wat we leren van de geschiedenis is dat het conflict in het Midden-Oosten uiteindelijk zal worden opgelost”

Amsterdam ,

In Amsterdam vind je meer verschillende culturen dan in New York. Muzikanten van over de hele wereld komen naar onze stad om te laten horen wat ze in huis hebben. In de rubriek ‘Mokum Melting Pot’ aandacht voor een keur aan stijlen, van jazz en funk tot niet-westerse muziek. Dit keer aandacht voor Omer Klein, een Israëlische pianist die Arabische invloeden in zijn muziek niet schuwt. Klein sluit het Europese deel van zijn tour aanstaande zondag af in de North Sea Jazz Club. Aan 3voor12amsterdam vertelt Klein over het verschil tussen muziek en andere kunstvormen, de grote rol die het publiek speelt tijdens een optreden en de wijze waarop de situatie in het Midden-Oosten van invloed is op zijn muziek.

Waarom heb je je laatste album To The Unknown genoemd?
“Als artiest ben ik altijd op zoek naar wat ik nog niet ken, naar het onbekende, want daar doe ik interessante ontdekkingen. Je kunt ernaar zoeken door te kijken naar de wereld om je heen, door te luisteren naar andere mensen, naar geluiden op straat, naar muziek, maar ook door goed naar jezelf te kijken. Eén van de redenen dat ik mijn album zo heb genoemd, is dat ik in een fase zit waarin ik de grenzen opzoek in mijn muziek; als ik met mijn trio speel en als ik aan het componeren ben. Ik ben meer dan ooit op zoek naar muziek waar het onverwachte de ruimte krijgt om te ontstaan.” 

Waarom?
“Ik denk omdat ik nu beter in mijn vel zit dan een paar jaar geleden. Daarnaast speel ik veel live. En als je iets veel doet, raak je verveeld op een goede manier. Het stimuleert me om nieuwe dingen te proberen.”

Zodat het interessant blijft?
“Ja en om ervoor te zorgen dat wat ik doe betekenisvol is. Ik wil niet iemand zijn die vandaag herhaalt wat hij gisteren heeft gezegd. Ik wil iets uitdrukken wat ik op het moment zelf voel. Ik kan niet elke dag tien nieuwe liedjes spelen, maar de improvisatieruimte van jazz biedt me wel de mogelijkheid datgene over te brengen wat ik in een bepaalde situatie voel.”

Ik las dat je het belangrijk vindt een verhaal te vertellen door middel van je muziek.
“Dat klopt, maar het woord ‘verhaal’ is een metafoor. Het is geen verhaal in woorden. Als ik iets in taal zou willen uitdrukken, zou ik het opschrijven in plaats van me bezig te houden met muziek. Maar muziek biedt me de mogelijkheid om me op een unieke manier uit te drukken. Ik denk dat je elke kunstvorm moet gebruiken om iets over te brengen dat alleen die kunstvorm kan uitdrukken."

Wat kun je met muziek uitdrukken dat niet kan door middel van andere kunstvormen?
“Muziek behoort tot de niet-verbale kunstvormen, net zoals schilderkunst en dans. Daarin verschilt het van film, literatuur en theater. Maar drama is belangrijk in muziek, omdat de dimensie tijd een rol speelt. Dit in tegenstelling tot schilderkunst, waar dat niet het geval is. Muziek speelt zich af in tijd, maar maakt geen gebruik van taal. Daarom kunnen we nooit met zekerheid zeggen waar de muziek over gaat. Maar als een muzikant een bepaalde emotie voelt en in staat is die emotie door middel van zijn muziek over te brengen, is uitleg overbodig, omdat het publiek voelt wat de artiest uitdrukt. Ik zeg daarmee niet dat ik muziek hoger acht dan andere kunstvormen, maar het heeft een heel eigen manier om iets over te brengen en dat maakt het bijzonder.” 

Mag ik daaruit concluderen dat optreden voor jou belangrijk is? Dat is immers het moment waarop jij direct met de luisteraar in contact bent.
“Dat klopt. Tijdens een geslaagd optreden, als ik goed speel, merk ik dat het publiek aanvoelt wat ik probeer uit te drukken en dat moedigt me aan meer van mezelf te laten zien. De band en het publiek zijn dan één en samen zorgen zij voor een bijzondere ervaring.”

Denk je dat het publiek zich altijd bewust is van het aandeel dat het heeft in een concert?
“Dat vraag ik me af en daarom bedank ik het publiek vaak, vooral als ik voel dat het een bijzonder geslaagd optreden is. Ik leg de mensen in de zaal dan uit hoe belangrijk ze op dat moment zijn.”

Je bent sinds september aan het touren. Kom je nog toe aan het schrijven van nieuwe liedjes?
“Nee, op dit moment niet. Alle ideeën die in me opkomen, neem ik op met mijn telefoon, door ze in te zingen. Omdat ik nu veel onderweg ben, gebeurt dat vaak als ik in een auto of vliegtuig zit. Ik heb januari vrij genomen om al die flarden muziek te gaan uitwerken.”

Als een reisverslag uitgedrukt in muziek?
“Ja, want tijdens een tour komt er veel op je af en dat laat allerlei indrukken achter, bewust en onbewust. Muziek is mijn manier om dat tot uiting te brengen. Ik hou ervan een concrete ervaring te bewerken tot iets abstracts als een liedje. De luisteraar kan niet weten welke ervaring me heeft geïnspireerd tot het schrijven van een liedje. Het verhaal dat mij heeft aangezet tot het schrijven van een bepaald nummer kan totaal anders zijn dan het verhaal dat de luisteraar ervan maakt als hij het hoort, maar de emotie die hij voelt, verschilt bij een geslaagd liedje weinig van de emotie die ik voelde toen ik het schreef. Een compositie biedt als het ware het vehikel om een bepaalde emotie over te brengen.”

In 2005 ben je verhuisd naar Boston, enkele jaren later naar New York en nu woon je in Düsseldorf. Overweeg je ooit weer terug te keren naar Israël?
“Voorlopig niet. Ik voel me erg op mijn gemak in Europa en nu ik zoveel met muziek bezig ben is het ook handig om hier te wonen. Reizen vind ik namelijk het minst prettige onderdeel van mijn leven op dit moment en als ik nu in Israël zou wonen, zou dat nog meer tijd in beslag nemen. Maar Israël blijft me natuurlijk trekken, omdat mijn familie en vrienden er wonen. Het is de plek is waar ik me uiteindelijk het meest thuis voel, ook omdat Israël het enige land is waar de mensen mijn moedertaal spreken.”

Ik kan me voorstellen dat je vaak wordt gevraagd of de politieke situatie in Israël jou beïnvloedt als muzikant.
“Dat valt wel mee, maar natuurlijk is het van invloed. Ik heb een liedje geschreven met de titel Hope. Het is een oproep om de situatie in het Midden-Oosten te verbeteren. Ik denk dat ik de betekenis van de muziek pas begreep toen het nummer af was. Op dat moment snapte ik welke emotie het probeert over te brengen. Het komt niet voort uit een persoonlijke ervaring; ik had het Midden-Oosten in mijn hoofd toen ik het schreef. Alle mensen die er leven verdienen het dat hun leiders zich inzetten om betere omstandigheden te creëren, in plaats van de levens van deze mensen voor niets op te offeren. Wat we leren van de geschiedenis is dat de situatie in de regio uiteindelijk zal worden opgelost, want als je terugkijkt zie je dat geen enkel conflict als dit honderden jaren onopgelost is gebleven. Het is een absolute schande dat het vandaag de dag nog voortduurt, als je bedenkt hoeveel levens er nog verloren zullen gaan tot het moment dat er eindelijk een oplossing is. Ik zie helaas geen visionaire, dappere leiders en daarom ben ik op dit moment weinig hoopvol. Uiteindelijk heeft elk mens volgens mij dezelfde wensen: dat hij veilig is en dat hij zijn kinderen in een veilige omgeving kan laten opgroeien. Ik hoop dat als mensen vinden dat ze dat zelf verdienen, ze in gaan zien dat anderen hier ook recht op hebben.”

Omer Klein, aanstaande zondag 1 december om 10:30 uur op Nederland 1 bij Vrije Geluiden en zondagavond in de North Sea Jazz Club om 21:00 uur