Zondag 21 juni is het precies tien jaar geleden dat de beroemde Amsterdamse club RoXY afbrandde. Aan het begin van de avond sloegen de vlammen uit het dak, een paar uur later werd de zaak onherstelbaar verwoest verklaard. Het was een bizar einde van een vreemde dag, waarop de RoXY een van zijn oprichters en geestelijk vaders, Peter Giele, begroef. Het tienjarig jubileum van dat merkwaardige einde wordt uitbundig gevierd, met twee RoXY-avonden in Paradiso, een extreem luxe uitgevoerd flyerboek en diverse exposities. Geheel in de stijl van de Amsterdamse club loopt ook een eenvoudige poging om de laatste dag van de RoXY te reconstrueren uit op een feuilleton, een opera in drie delen. Vandaag deel 3.

“Ik moet nog ergens de DAT-tape van die avond hebben”, zegt Joost van Bellen. “Ik heb het terug gekregen van de politie toen ik niet meer verdacht werd van brandstichting. Ik heb er nooit meer naar geluisterd.” De dj had de tegenwoordigheid van geest, of de naïviteit, om terug de club in te gaan nadat iedereen het pand al verlaten had. Later die avond spreekt hij Zubrowka, de excentrieke RoXY-muze en levend kunstwerk. “Zij had in eerste instantie helemaal niet gemerkt dat het pand ontruimt werd”, zegt Joost van Bellen. “Ze zat boven te wachten tot het tijd was voor haar act. Ze zou heel vaak achter elkaar 'Peter Giele Peter Giele Peter Giele Peter Giele' scanderen met die bijzondere lage stem van haar, dat zou een heel spektakel geworden zijn. Ze dacht in eerste instantie dat ze een opvlieger had, maar in werkelijkheid zat ze pal onder de zolder die in lichterlaaie stond.”

De brandweer probeert de club te blussen, maar uitgerekend door het nieuwe isolatiedak lukt dat niet. “Het bizarre was: bijna op de minuut gelijk met de officiële zonsondergang kwam het sein van de brandweer dat de club niet meer te redden was”, zegt Chap Commandeur. “Voor mij loste het een lastige vraag op”, zegt Inez Giele. “Ik wist hoe de dag zou beginnen, ik wist ook wanneer hij zou eindigen, maar niet hoe. Na die lange dag zou het moment komen dat iedereen naar huis ging en ik ook, in mijn eentje. Uiteindelijk heb ik in ons restaurant aan de overkant de hele avond mensen opgevangen. Zo af en toe zag ik een verdwaasde persoon op straat zwerven. Die liet ik dan binnen. Snel de rolluiken weer dicht, want ook AT5 stond voor de deur te posten.”

Wat er precies mis ging is nooit duidelijk geworden, maar vermoedelijk was het een dodelijke combinatie van fouten: vuurwerk, serpentines in de zaal. De speciale vuurklok van pyrokunstenaar Erik Hobijn – die al sinds de beginjaren bij speciale gelegenheden in de club stond – zou volgens sommigen een rol gespeeld hebben, of normaal vuurwerk. Onderzoek van de brandweer heeft geen schuldige aan kunnen wijzen. Vast staat dat de brand begon in de nok van de club, en dat de airco tegen de veiligheidsvoorschriften aan stond. “De airco uit tijdens vuurwerk, dat was regel nummer 1”, zegt Inez Giele. “Iedereen wist dat, maar de mensen waren zo volledig van slag.”

Inez Giele is de eerste die toegeeft dat een groot deel van de mythe rond haar man en club RoXY te danken is aan de bizarre apotheose. “Als de zaak niet afgebrand was, had het waarschijnlijk nog een paar jaar doorgesukkeld. Op een gegeven moment was het pand dan verkocht.” “RoXY was in 1999 nog steeds een toffe plek, maar ook een als zovele”, zegt Chap Commandeur. “Je kon er een goede tijd hebben en er waren mooie meisjes. Over de laatste jaren van de RoXY heeft ook eigenlijk niemand het, alleen over de eerste jaren.” Van Bellen is het daarmee oneens: "Dat afgeven op de laatste jaren, dat is onterecht en respectloos aan de jonge garde die de Roxy opnieuw leven wilden inblazen, RoXY stond misschien wel op het punt zichzelf opnieuw uit te vinden, we zullen het helaas nooit weten."

Een rasecht James Dean effect dus. Inez Giele aarzelt niet het zo te noemen. Het past ook in de filosofie van de RoXY en in de persoonlijke filosofie van zijn oprichter. “Op deze manier wordt hij boven zichzelf uit getild.” Er waren direct na de brand zelfs mensen die zeiden dat de brand het beste was wat de RoXY kon overkomen. Pure kunst. “Onzin”, zegt Joost van Bellen. “Er waren zoveel mensen die hun 'tweede thuis' kwijt raakten, of hun baan. Je moet een hele zieke geest zijn om dit expres te doen.” “Ik begrijp wel dat de verzekeringsmaatschappij weigerde uit te keren”, zegt Chap Commandeur. “Het was allemaal zo toevallig. Al die verwijzingen naar vuur tijdens de ceremonies, de symboliek. Een gedicht van Peter waarin vuur een belangrijke rol speelde, stond centraal. Zelf had ik een lucifers met zwarte kopjes gemaakt.” “De latijnse spreuk Ab igne ignem capere hangt nog steeds boven mijn bed”, zegt Inez Giele. “Het ene vuur steekt het andere aan.”

Een club als RoXY is er eigenlijk niet meer geweest in Nederland. Natuurlijk zijn er nog steeds clubs die een belangrijke culturele of artistieke sleutelfunctie opeisen, maar ze zijn niet meer zo extravagant en decadent als RoXY. “De tijden zijn veranderd”, zegt Van Bellen. “Clubs zijn commerciëler geworden. Bovendien worden ze per avond verhuurd aan andere organisaties. Je kunt niet zoals in de RoXY iedere maand een nieuw decor bouwen, dat de hele maand blijft staan.” “Het was een soort culturele salon”, zegt Chap Commandeur. “Maar kunstenaars hebben geen geld, die drinken met het geld van iemand anders. Ze moeten het hebben van een vriend die toevallig net een duur werk verkocht heeft. RoXY was commercieel gezien een heel slecht idee.” “Peter heeft mooie dingen gedaan”, zegt Inez Giele, “Maar er is ook veel mislukt. Het was een sterke man, die ondanks dat dingen misgingen toch mensen achter zich wist te krijgen en hen wist te inspireren. Dat was zijn kracht.”

Lees ook deel 1 en 2 van het RoXY feuilleton. De brand in de RoXY wordt zaterdag 20 en zondag 21 juni herdacht met twee feesten in Paradiso. Ontwerper Chap Commandeur maakte een luxe uitgevoerd flyerboek. Huisfotograaf Cleo Campert exposeert vanaf 18 juni in Gebouw Het Sieraad in Amsterdam. Op Holland Doc zijn van 19 tot en met 25 juni drie films over Peter Giele te zien.