Allereerst: wat is een RFID chip, en waarom is het gebruik ervan een issue? Wel, zo'n chip is te vergelijken met je OV-chipkaart. De chip kan alleen gelezen worden op speciale apparaten, die bij de ingang van het terrein geplaatst zijn. Verder dan een paar meter kan de chip in elk geval niet gelezen worden. Op die manier kan de organisatie op elk moment precies weten hoeveel mensen op het terrein zijn. Volgens Werchter is dit de belangrijkste reden voor het gebruik van de chips: crowd control.
Bezoekers worden wel aangemoedigd de chip te laden met persoonlijke informatie, door bijvoorbeeld hun Facebook-account te koppelen. Om dat te stimuleren krijgt de bezoeker allerlei voordelen aangeboden. Zo krijg je met je geregistreerde chip gratis toegang tot het Fotomuseum in Antwerpen, krijgen de eerste 750 registraties een gratis Deezer abonnement en maak je kans om een Peugeot te winnen. Voordelen die je niet wilt laten lopen, nietwaar? Ondertussen krijgt de organisatie op die manier waardevolle informatie over zijn publiek. Op Facebook geef je immers niet alleen aan wie je bent, hoe oud je bent en waar je vandaan komt, maar ook wat je leuk vindt. Werchter claimt op dit moment niets met deze informatie te doen (het gaat immers om crowd control), maar de NSA-schandalen maken mensen alerter op het zomaar afstaan van data.
Werchter is niet het eerste festival dat experimenteert met RFID-chips. Het grote Coachella in Amerika werkt op dezelfde manier. Ook op showcasefestival SXSW (in Austin) zijn bezoekers verplicht bij elke zaal 'in te checken'. In Nederland werkt Eurosonic/Noorderslag sinds enkele jaren met dit systeem. Op showcasefestivals is het nog wat moeilijker jezelf te onttrekken aan de dataverzameldrang van festivals. Zo is het op Eurosonic wel mogelijk je chip te anonimiseren, maar zitten in je chip ook voordelen besloten die verder gaan dan 'de kans om een auto te winnen'. Wie op een conferentie/showcasefestival een duurder 'professional' ticket koopt, mag bijvoorbeeld vooraan in de rij bij populaire zalen. Dat is geen overbodige luxe, maar pure noodzaak voor een professionele bezoeker van zo'n festival. Intussen weet het festival precies welke belangrijke professionals welke shows bezochten. Boeker Willem Venema schreef enige tijd geleden al een furieus blog over de chips van Eurosonic/Noorderslag.
Gaan festivals voorzichtig en terughoudend om met je privacy? Dat is de grote vraag die nu boven deze ontwikkelingen hangt. En dat ligt gevoelig, zeker met het schandaal rond de Amerikaanse geheime dienst vers in het geheugen. Het Lowlands-festival reageerde onlangs als door een wesp gestoken op berichtgeving van 3voor12 over een RFID-experiment van een sponsor. "Wij gaan dit systeem niet gebruiken om te kijken waar mensen heen lopen, we hebben ook ogen in ons hoofd." Daarnaast zijn er praktische bezwaren. "Je kunt mensen niet vragen of ze even willen inchecken voor ze de Alpha in gaan. Dat kan wel bij een indoor festival als Eurosonic, maar niet bij de Alpha waar bezoekers over een strook van 200 meter naar binnen willen." Bollmann vindt registratie van bezoekers niet bij een festival als Lowlands passen. "Wij merken dat bezoekers dat niet willen en ik zou dat zelf ook niet willen."
Open brief aan Rock Werchter over chips in polsbandjes
"Als koeien gechipt de festivalweide in"
Bezoekers van popfestival Rock Werchter kregen afgelopen weekend een zogeheten RFID chip aan hun polsbandje, waarmee ze in en uit moesten checken bij het festivalterrein. Verplicht, aldus de organisatie. Bart Nijman (werkzaam bij GeenStijl, maar op Werchter in zijn vrije tijd) ergerde zich, probeerde zich van zijn chip te ontdoen, maar ging uiteindelijk toch 'gechipt als een koe de festivalweide in'. Met de data-schandalen rond de NSA nog vers in het geheugen schreef hij een open brief aan de organisatie van Rock Werchter. Werchter laat weten dat gebruik gemaakt wordt van chips in verband met 'crowd control'.
Open brief
Zeer geachte organisatie van Rock Werchter,
Afgelopen donderdag, 4 juli. Het was net na 13:00 uur en mij werd bij het betreden van uw festivalweide een bandje om de pols gehangen met daaraan een felgeel 'labeltje' met een RFID-chip er in. Dat er zo'n chip in zat, had ik zelf op de website van Rock Werchter gelezen, want dat werd er aan de ingang niet bij verteld. Op de website had ik ook gelezen dat je met die chip kon inchecken op je Facebook, her en der wat voordeeltjes kon pakken en dat er zelfs een Peugeot te winnen was. Daar ik geen Facebook heb, ondanks mijn Nederlandse afkomst niet op zoek was naar voordeeltjes, en zelfs geen Peugeot wilde winnen, besloot ik het gele plaatje van mijn polsbandje te verwijderen. Ik voelde namelijk weinig behoefte om een heel weekend met een chip rond te lopen waarvan ik niet weet wat Rock Werchter er technisch gezien precies mee kan en wil. Dit verwijderen ging gelukkig vrij gemakkelijk. Enkele uren later, rond de klok van 17:00 uur, werd ik echter via een alarmerend sms'je gewezen op een tweet van het account @RockWerchter, waarin het volgende te lezen stond: "VERY IMPORTANT: Don't cut the yellow tag off your wristband! You will not be able to get into the festival again without the tag! #rw13"
Daarop ben ik onmiddellijk samen met een vriendin (die ook haar chipje verwijderd had) naar een loket bij de ingang gegaan om te informeren wat hier de bedoeling van was. Het meisje dat ons te woord stond, wilde ons wegsturen om te zoeken naar de chips, waarop wij haar baas vroegen te spreken. Die kwam in eerste instantie met hetzelfde verhaal, maar nadat wij uitlegden dat Rock Werchter nergens de noodzaak van het blijven dragen had gecommuniceerd (noch op de website, noch bij de ingang) en wij al op de festivalweide waren voordat de waarschuwing op Twitter verscheen, streek hij over het hart en verstrekte hij ons twee nieuwe polsbandjes. Niet voordat wij overigens hadden 'gedreigd' om nog tien andere personen van de weide te halen om te getuigen dat wij op rechtmatige wijze combitickets hadden gekocht waarmee we eerder op de middag het terrein op legitieme wijze betreden hadden. Tevens constateerde hij bij een derde pesoon uit onze groep na het scannen van haar chip dat zij 'nog niet van het terrein af geweest was'. Voilà, toen kregen we uiteindelijk twee nieuwe bandjes en konden we als koeien gechipt weer terug de festivalweide in.
Voorgaand tafereeltje is de aanleiding voor dit schrijven. In mijn optiek is de organisatie van Rock Werchter nalatig geweest in het correct en voldoende informeren van haar betalende bezoekers omtrent het RFID-chipje. Allereerst werd via de website gesuggereerd dat de chip slechts voor Facebook, kortingsacties en prijsvragen diende, maar niet voor in- en uitchecken op het festivalterrein. Daarnaast staat er nergens duidelijk geschreven wie het chipje beheert, wat het ding precies wel en niet registreert en wat er tijdens en na het festival met de (locatie-) informatie gebeurt. Bovendien, en dat bezwaart mij het meest, wordt er door de organisatie klakkeloos vanuit gegaan dat geen mens er een probleem mee heeft om als een boerderijdier elektronisch gelabeld te worden en een heel weekend lang met een traceerbaar datachipje om de pols rond te lopen.
Daar bovenop was de behandeling door het personeel bij de uitgang soms ronduit onvriendelijk, wat bij heeft gedragen aan het onbehaaglijke gevoel dat de chip opriep. Zo werd de arm van een vriendin nogal hardhandig omhoog getrokken toen ze bij de uitgangscontrole haar pols te laag tegen het checkout-display aan hield. Ook werd er nijdig gereageerd (en soms zelfs gesnauwd) als je doorliep zonder uit te checken, ongeacht of dat nou per ongeluk of met opzet gebeurde.
In een tijd waarin internationale afluisterpraktijken hoog op de internationale agenda's van politiek en media staan, en de rol en vooral het belang van pricvacy (en de bescherming daarvan) eindelijk de aandacht lijkt te (gaan) krijgen die het verdient, is het een treurig ogenblik waarin je moet constateren dat uitgerekend een rockfestival, wat je toch van oudsher associeert met het frank en vrije leven, zich zo weinig aan lijkt te trekken van de privacy(-gevoelens) van haar betalende bezoekers.
Naast het delen van voorgaande ongemak en ongerustheid, wil ik graag benadrukken dat het gehele weekend verder aan alle verwachtingen voldeed. Eindelijk dansen, hoera pintjes en natuurlijk stralende zon boven een uitermate genietbare affiche. Of wel, misschien moet er toch de kleine constatering in de kantlijn getekend worden dat een groeiende groep bands en artiesten (zoals Green Day, The Script, Ke$ha en Thirty Seconds to Mars) zich van formulematige middelen en uitgekiende regie bedient waarmee 'de perfecte rockshow' neer kan worden gezet om het publiek mee te bespelen, maar waarmee tegelijkertijd alle kans op uniciteit, eigengereidheid en een zekere mate van rebellie in het pop- en rockgenre helaas steeds verder leeggewrongen wordt. Daar kan u als festival-organisatie weinig aan doen uiteraard, maar een vergelijking met het het RFID-oormerk dringt zich op: de artiesten op het affiche doen met die houding exact wat Rock Werchter ook met de bezoekers van uw mooie festival doet: reduceren tot vee, dat bespeeld, gestuurd en naar wens gecontroleerd kan worden. Bedoeld of onbedoeld, het zijn mij spijtige ontwikkelingen.
Op de laatste avond van het Werchter-weekend hebben we met enkelen tezamen onze chips wederom van de pols getrokken en in een klein ritueel verbrand. Toch nog rebels.
Met hartelijke groeten,
Bart Nijman
Amsterdam
Bart Nijman werkt voor GeenStijl en in het verleden voor Muziek.nl, maar hij was in zijn vrije tijd op Werchter. Het festival laat weten in verband met festival TW Classic (aankomend weekend) geen tijd te hebben voor een uitgebreide reactie op de kwestie.