"Ik weet ook niet zo heel goed wat het kabinet met de Geefwet wil bereiken", bekent Pim van Klink, kunsteconoom aan de universiteiten van Amsterdam (UvA) en Antwerpen. Om het voorstel, waarmee de partij schenkingen aan culturele instellingen aantrekkelijker wil maken, enige kans van slagen te geven, is meer nodig dan een wetswijziging, aldus de professor: "Voorlopig wil ik ze het voordeel van de twijfel geven, maar om dit in Nederland te laten werken is een cultuuromslag nodig. Het is een illusie om te denken dat je dat in een paar jaar bereikt."

Het is een pijnlijke constatering: de harde bezuinigingen hangen dreigend boven het hoofd van cultureel Nederland, maar het voorgestelde alternatief voor de weggevallen fondsen - meer inkomsten door marktwerking - is nog ver weg. De Geefwet, een fiscale constructie uit het VVD programma waarin giften aan culturele instellingen belastingaftrekbaar worden gemaakt, zou de kunsten moeten redden. Toch moeten we daar niet al teveel van verwachten; dergelijke mogelijkheden zijn er al, maar bestaan in de marges van het fiscale bestel, zegt Kunsteconoom Pim van Klink: "Kunstdonaties zijn aftrekbaar, dat maakt ze niet automatisch populair."

Inspiratie voor de wet deed de VVD op in het liberale Amerika, denkt Van Klink: "Ze zullen een Amerikaans financieringsmodel in het achterhoofd hebben gehouden bij het bedenken van de wet. Daar zijn giften van private instellingen veel belangrijker dan in Nederland: hier heerst sinds de Tweede Wereldoorlog het idee dat bepaalde dingen mogelijk worden gemaakt door de overheid. Kunst is daar een voorbeeld van." Ondanks de bezwaren, ziet de econoom ook de noodzaak van dergelijke wetgeving: "We zijn wel wat te ver doorgeschoten, nu wordt bijna tachtig procent van alle instellingen in Nederland door de overheid gefinancierd. Dat komt het imago van de cultuursector niet ten goede. Maar afschaffen van subsidie is geen oplossing: een cultuuromslag forceer je niet zomaar even. Daar gaan jaren overheen."

En dus is het goed als de sector de hand in eigen boezem steekt, denkt Van Klink: "Het zou goed zijn als de cultuurlobby in Den Haag minder aandacht zou besteden aan het losweken van subsidie en meer aan het verkopen van het eigen product aan publiek en bedrijven. De instellingen moeten ook zelf hun verantwoordelijkheid nemen en niet alleen de hand ophouden. Er moet meer geld verdiend worden aan de kassa, ook in de kunsten zelf moet een cultuuromslag plaatsvinden." Als voorbeeld noemt Van Klink de popsector: "Er gaat verhoudingsgewijs maar weinig directe subsidie naar popmuziek, toch lukt het om daarmee het hoofd boven water te houden. Daar kunnen veel orkesten een voorbeeld aan nemen."

Saillant detail is dat de verschillende maatregelen in het regeerakkoord een tegenstrijdige werking hebben: de bal wordt met de Geefwet nadrukkelijk bij marktwerking gelegd, tegelijkertijd gaan de prijzen van concertkaarten omhoog door het stijgende BTW-tarief. "Een tangbeweging op de kunstsector", vindt ook Van Klink. Toch hoeft dat niet automatisch te leiden tot kaalslag en verschraling, woorden die door tegenstanders van de maatregelen nogal eens in de mond worden genomen: "In Vlaanderen in de jaren tachtig en in Engeland hebben de kunsten ook gigantische bezuinigingen te verwerken gehad. Door te innoveren stonden er binnen vijf jaar weer acts van wereldformaat. Het kan ook het tegenovergestelde van een kaalslag teweegbrengen: flink het bed opschudden na al die jaren kan heel stimulerend werken."

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) kan helaas niet meer details over de Geefwet naar buiten brengen. "De plannen moeten nog uitgewerkt worden, het is niet duidelijk op welke termijn hier meer duidelijkheid over komt", aldus een woordvoerder.