Duister Collectief: twee dagen zielshelende muziek en gemeenschapszin

Veel shout-outs kwamen er afgelopen weekend in dB's van de podia tijdens Duister Collectief. En voor het podium veel knuffels en boksen. De shout-outs waren vooral voor Robert Constant en Natalya Thelen. Beiden staan ook op het podium met respectievelijk Throwing Bricks en The Fifth Alliance. Maar Constant is vandaag vooral de initiator en organisator van dit festival voor underground metalbands, en Thelen startte de appgroep met dezelfde naam, waar een groot deel van de bands die vandaag spelen ook in zit.

De bands op Duister Collectief zijn namelijk niet willekeurig bij elkaar gezet. Ze delen verschillende schakeringen van dezelfde muzikale achtergrond, maar meer nog lijken ze gedeelde waarden te hebben. Deze combinatie zorgt voor een hechte gemeenschap, die tijdens het festival voelbaar en zichtbaar is en tot uiting komt in de knuffels, boksen en dus die shout-outs. De muziek is dan misschien duister, donker en hard; de sfeer is juist gemoedelijk en sympathiek.

In een eerder gesprek vertelde Constant dat het idee om een flink aantal van deze bands bij elkaar te brengen op een eigen festival al een tijdje sluimerde. Constant nam het initiatief en pakte het samen met dB's meteen maar groot(s) aan: twee dagen lang, met buitenpodium, eind augustus, aan de achterkant van het festivalseizoen. Het boeken van de bands ging ook snel. Een oproepje in de groepsapp maakte veel acts enthousiast. Die namen werden vervolgens aangevuld met enkele bevriende bands en een paar bands die werden geboekt door dB's-programmeur Jeroen Boekhorst.

De zaterdag van Duister Collectief is een warme dag waarop aan het begin onder andere lokale favoriet Karnabahar een verschroeiende set speelt. Met hun intense screamo zetten ze de toon voor wat er later komt. The Fifth Alliance uit Breda is al jaren een vaandeldrager van de Nederlandse postmetal, maar ze spelen nog maar zelden en recent werk is er sinds The Depth of the Darkness (2019) ook niet. Een speciaal optreden dus, temeer daar The Fifth Alliance een overduidelijke muzikale inspiratie is voor vele van de andere bands van het Duister Collectief. Nummers als 'Hekate' zijn lang uitgesponnen, soms bijna symfonisch, maar gaan altijd weer terug naar de lekkere grunts van Natalya Thelen. Daarna kijken we in de zaal, waar Teadrinker-bassist Noâh Elshout onder de naam NūH een drone-set verzorgt, die soms pijn doet aan de oren. Elshout speelt met het gezicht naar het podium en de rug naar de zaal, waardoor de visuals die op het podium geprojecteerd worden goed uitkomen.

Met Throwing Bricks, de band van initiatiefnemer Robert Constant, op de mainstage heeft Duister Collectief bij uitstek een band te pakken die het gevoel van een collectief benadrukt. Met recente samenwerkingen met Ontaard voor een gezamenlijke EP en een Roadburn-commissie waar een heel leger aan bevriende muzikanten meewerkte. En door altijd bij andere bands uit de scene zelf het verst vooraan te staan en het hards me te brullen. Over de set die ze spelen zijn meerdere nieuwe nummers verspreid waarop te horen valt hoe bands als Cult of Luna en Julie Christmas, waar Throwing Bricks de afgelopen periode in het voorprogramma van heeft gestaan, hen geïnspireerd hebben. Hun mix van post-hardcore, sludge en blackmetal, met nummers die gaan over hoe het hedendaagse leven mentaal aan je kan trekken, biedt steeds meer plaats voor indrukwekkende post-metalpassages. Met een verpulverende breakdown die het laatste nummer uitluidt en ons klaarmaakt voor de volgende act waar we door zanger Niels Koster naartoe gestuurd worden: Teardrinker.

Weer binnen horen we nieuwsberichten over huiselijk geweld en femicide door de speakers klinken wanneer de Rotterdamse band Teardrinker het podium beklimt. Daarmee wordt al gelijk benadrukt: dit is een band met een boodschap. In een wereld waar, vooral voor gemarginaliseerde groepen, gevaartes en bedreigingen dagelijkse kost zijn, is Teardrinker een band die woest van zich af begint te bijten. ‘Don’t you know I give you life!?’ snauwt Kim Hoorweg woest het publiek in, op steeds verbetener toon. In een zinderende mix van blackmetal, post-hardcore en screamo, vullen woekerende gitaren met galloperende blastbeat en een helse echo over Hoorweg’s stem de dB’s zaal tot de nok met een overweldigend geluid.

Door het optreden heen worden racisme, seksisme, transfobie en xenofobie allemaal aan de kaak gesteld, en werpt Teardrinker zich op als tegengif tegen kwaadaardige tendensen in de wereld  – ‘It’s not about who you are, it’s about who you protect, who you save,’ woorden om inspiratie uit te putten. In combinatie met woorden van James Baldwin die afsluitend door de speakers klinken laat Teardrinker je met het besef achter dat er een uitweg uit de gruwelen van deze wereld is, zolang we er samen voor blijven strijden. Met elkaar, als collectief, houden we elkaar overeind – een sentiment dat Joost Vervoort daarna bij het optreden van Terzij de Horde nog eens benadrukt.

De grote headliner van de zaterdagavond is het grootse Terzij de Horde. Een band die niet vaak speelt, nog minder vaak muziek uitbrengt, maar qua reputatie en statuur onontkoombaar is. Op Duister Collectief spelen ze een set met een voet in het verleden en de ander gericht op de toekomst. Het is de laatste set voor de nummers van oude album, vertelt zanger Joost Vervoort tussen de nummers door, met een voorproefje van de nieuwe muziek die eraan zit te komen. Oud of nieuw: Terzij de Horde maakt overweldigende blackmetal die over je heen stroomt, waarvan je zowel door de muziek als door zijn boodschap je handen in de lucht wil werpen.

Ook gedurende dit optreden wordt hedendaagse ellende aangekaart, met machthebbers die de boel van bovenaf verkloten. Maar, zegt Vervoort, vanuit bottom-up collectieven valt de boel nog te redden, door samen te komen en samen te werken voor een betere wereld. Als die boodschap je nog niet overtuigt, doet hun muziek het wel. Gespeelde nummers als ‘Cheiron’ en ‘Precipice’ van hun laatste album zijn indrukwekkend, groots en woest, met Vervoort die het ondanks zijn verkouden stem uitbrult, en riffs die langs elkaar heen zoeven. De nieuwe nummers die tijdens de set de revue passeren, voelen nog agressiever, urgenter, meer gedreven. Terzij de Horde stormt voorts en blijft - terwijl bijna alles om ons heen afbreekt - overeind.

Deze drie bands van de zaterdagavond laten ieder zien hoe je door de ellende die soms bij het leven hoort en nu over de wereld woekert, heen kunt bewegen. Met vooruitstrevende, zware, experimentele muziek dragen ze een boodschap uit van solidariteit, en lijken de bands ondanks hun heftige muziek allemaal een pad naar een betere wereld te willen schetsen, gestoeld op saamhorigheid en collectiviteit.

Het is nog vroeg op de zondagmiddag, maar in de donkere zaal staat al een intens meelevend publiek bij Noctambulist. Met de vuisten omhoog, meebangend en meezingend, maar soms ook helemaal wegdromend in de eigen wereld. Na verloop van tijd verschuift het wel wat, als de riffs open trekken voor meer melodieuze passages, waardoor de aandacht wat lijkt te verslappen. Smerig hard gaat het vervolgens buiten bij Lijkschouwer. De vocalen zijn van de drummer. De gitarist is een oermens, die er af en toe nog wat beestachtige grunts overheen gooit. Het gaat zo ongenadig hard dat ze de regen uit de duistere wolken spelen.

Ontaard speelt een mooie mix van zielsverwoestende grunt, woedende zang en venijnige spoken word, die mooi aansluit bij de golf van protest die dit weekend, in de vorm van de mars tegen femicide, sowieso al door Utrecht trekt. Een zeldzaam aandachtig publiek (ook al zijn we buiten) ziet Ontaard-zangeres Shira van der Wouden het al haar woede het publiek inspringen. Daar wordt ze opgevangen door vrienden en andere muzikanten. Sowieso is het een mooi beeld hoe mensen die je eerder in het publiek zag later weer op het podium ziet staan en vice versa. Het is een fluïde scene.

Radar Men From the Moon (RMFTM) laat zich niet door een genre beperken. In de laatste 15 jaar heeft de band uit Eindhoven juist over muzikale grenzen heen gestapt. Van space en psychrock zijn ze naar industrial post-punk, noise en soms zelfs techno gegaan, en alles wat daartussen en omheen zit. Geen genre, we zeiden het al. De show van vanavond is de laatste met zanger Niels Koster (ook de zanger van Throwing Bricks) en drummer Joep. Niet getreurd want de band gaat door en zal vast weer nieuwe muzikale wegen inslaan.

Na de retestrakke, galmende blackmetal van Silver Knife in de zaal naderen we het eind van het festival. De mainstage wordt afgesloten door Briqueville, een mysterieus gezelschap dat in gemaskerd gewaad optreedt. Tussen alle blackmetal-verwante bands van het weekend komt de psychedelische, soms stoner-achtige post-metal, als een frisse wind over het hoofdpodium. Het is niet de gemakkelijkste spot, zo op de late zondagavond, maar het publiek van Duister Collectief blijft toch in aanzienlijke getale hangen. Met hun maskers en donkere gewaden spelen de bandleden van Briqueville grootse, tribale, mystieke muziek met fantastische riffs. Het is muziek die als het ware om zichzelf heendanst, steeds beweegt tussen sluimerende, steeds intensere opbouw en grootse ontknopingen. Als luisteraar blijf je op je tenen door complexe maatsoorten, en raak je in een fantastische trans door het bezwerende Briqueville. Een uur lang genieten, en een optreden dat je de kers op de taart kan noemen die Duister Collectief geworden is.

De kwaliteit van de muziek op de eerste editie van Duister Collectief is bijzonder hoog voor een (nu nog) relatief klein, lokaal festival. Ook de sfeer is super relaxt. Een mooi voorbeeld daarvan is dat de security er ook maar een beetje relaxed 'bijhangt', in actie komen hoeven ze niet. Klein aandachtspunt voor een volgende editie is wellicht iets meer variatie (lees ’rustigere’ acts) in het programma. De surprise droneshows op de zaterdag- en zondagmiddag helpen daar al bij, maar er zijn vast nog wel andere duistere acts die tegen (post-)metal, screamo en hardcore aanschuren. Hoe dan ook moeten we een initiatief als Duister Collectief en een plek als dB’s, dat daar de ruimte voor geeft, koesteren.

Gezien: Duister Collectief festival, zaterdag 30 en zondag 31 augustus 2025 @ dB's, Utrecht