Het Groninger Museum mag zich op de borst kloppen met het binnenhalen van de expositie. Al ging de vlag niet meteen himmelhoch jauchzend uit toen Andreas Blühm, algemeen directeur van het Groninger Museum, werd benaderd voor David Bowie is. Na het bezichtigen van de tentoonstelling in Londen ging hij gelukkig overstag. Een expositie als deze is een aanwinst voor de stad, en wordt zeker één om met trots en genoegen op terug te kijken. Eén die past in het eigenwijze en vooruitstrevende beleid van het Groninger Museum.
Dan is het voor de curatoren moeilijk kiezen, zou je zeggen. David Bowie is kent zo’n driehonderd objecten, samengesteld uit een persoonlijk archief van 75.000 stuks. Daarmee valt nog wel een expositie of twee te vullen.
Premièrekoorts: David Bowie is in town
Mondiale invloed op de popcultuur is voelbaar in het Groninger Museum
Het kan niemand zijn ontgaan: de tentoonstelling 'David Bowie is' heeft haar grande finale bereikt. Na de opening in Londen in 2013 deed zij Toronto, Sao Paolo, Berlijn, Chicago, Parijs en Melbourne aan. En nu dus Groningen. Een audiotour leidt de bezoeker door de wereld van de kunstzinnige cultuurbepaler Bowie. 3voor12 groningen ging je voor langs enkele opmerkelijke stukken en bezocht het openingsconcert van het Noord-Nederlands Orkest in De Oosterpoort.
Toekomst
Bij binnenkomst van de tentoonstelling wordt de bezoeker erop gewezen: "David Bowie is not David Jones." David Bowie bestaat niet, hij is in het leven geroepen door David Robert Jones, de jonge zanger uit het Londen van midden jaren zestig.
Een knaap met foto’s van Elvis Presley – met wie hij tot zijn trots de verjaardag deelt – en Little Richard op zijn kamer. De gitaar waarop hij Space Oddity, zijn definitieve doorbraak, zou spelen naast het bed. Een door hemzelf gepimpte jas aan de muur – al werd in de jaren zestig nog niet zoveel gepimpt. Een jongen die, zo vertelt hij, jazzplaten kocht omdat hij dacht dat ze ‘off the wall’ waren, curieus. "I didn’t know what it was. I just played the records on and on until I liked them", klinkt door de audioset die iedere bezoeker krijgt.
Het bevestigt de nieuwsgierigheid naar het onbekende, het afwijkende. De geschiedenis hangt aan de museumwand, vastgelegd op 17 september 1965 in een brief aan zijn nieuwe manager. Een korte maar beleefde brief, met de boodschap dat Davie Jones vanaf dat moment David Bowie heet. Zijn toekomst was geboren.
Dichtbij
Een toekomst waarin Bowie creatieve vrijheid pakt. De expositie leidt langs zijn rijke carrière. Eentje die bol staat van persoonsverwisselingen, elk een vertegenwoordiger van die vrijheid. Een alias als masker? Nee, juist niet: “Muziek is een masker en ik – de performer – ben de boodschap.” Laten zien wie je bent, door te doen zoals je doet. De tentoonstelling biedt een indrukwekkende inkijk. De bezoeker komt dichtbij de persoon die David Bowie wil laten zien.
Muziek voert de boventoon, maar bij de cultuurbepaler Bowie is dat niet het enige. De prachtige kostuums, zestig van de honderd die het Bowie Archive rijk is, benadrukken die houding. Het Pierrotpak uit Ashes To Ashes waarin hij zijn jaren zeventig ten grave droeg bijvoorbeeld, het mintgroene kostuum uit Life On Mars? en het losjes op A Clockwork Orange gebaseerde spacepak uit zijn tv-uitvoering van Starman. De ene keer geeft Bowie aanzet tot verandering, de andere keer is hij een kameleon die de kleur aanneemt van de achtergrond die komen gaat.
De samenstellers van de tentoonstelling hadden vrijelijk toegang tot het persoonlijke archief van de man en spelen op deze dubbelrol in. 'Plagiaat of revolutie?' vraagt de museummuur zich af. Bowie is daarover helder. Hij maakt gebruik van wat het moment hem biedt en hij werkt samen met anderen als hij dat nodig acht. Iggy Pop, ex-huisgenoot in Berlijn, krijgt een plek met een aantal afbeeldingen, geschilderd door de maestro zelf. Iggy's commentaar is evenwel bescheiden: “Ik denk dat ik gold als uitlaatklep voor de grote hoeveelheid werk die David in zijn eentje niet kon verwerken.”
Groots
Nu we ons toch in de Berlijn-georiënteerde zaal ophouden: hier hangt misschien wel het topstuk van de verzameling. De handgeschreven tekst van Heroes, door menigeen gezien als het beste nummer dat Bowie geschreven heeft. Een liefdesverhaal in een door een muur verdeelde stad, verscheurd na een verwoestende oorlog – gevangen op grafiekpapier. Zo eenvoudig kan imposant zijn. Groots is de hele opzet van de exhibitie, passend bij de statuur van de frêle Brit. Op meerdere plekken loopt de bezoeker langs een etalage, een podium waarop de ster straalt: in televisieoptredens, videoclips en – als spetterende finale - in concert.
Openingsconcert NNO
In het Groninger Museum gaat het slechts om concertregistraties, maar om de opening van de expositie te vieren geeft het Noord-Nederlands Orkest vandaag een concert in De Oosterpoort: What's on David Bowies Playlist? Bowie haalt zijn inspiratie overal vandaan. Hij leest, luistert en observeert waar hij komt. Hij is een icoon in de popcultuur geworden, maar haalt zijn inspiratie niet slechts uit die wereld. Ook klassieke muziek, HoogRomantiek en dan met name Richard Strauss, is een inspiratiebron. De verwantschap met deze componist, die stierf toen Bowie een jaar oud was, is terug te horen op het album Heathen uit 2002. Voor enkele nummers van dit album heeft hij de Vier Letzte Lieder als sjabloon gebruikt. Hij vond ze de meest romantische en sombere stukken die ooit zijn geschreven.
Op zijn beurt heeft Bowie Philip Glass, één van de meest toonaangevende hedendaagse klassieke componisten, bewogen tot het schrijven van zijn eigen symfonie Heroes. Het NNO snoept vanavond van twee walletjes, door beide werken te spelen voor een uitpuilende Oosterpoort. Of eigenlijk van drie, want het orkest speelt een bewerking van Heroes van de maestro zelf, met Wende op zang. Als uitsmijter heeft het NNO een verrassing in petto. Een collage aan Bowie-thema’s, die afsluit met een knallend Let’s Dance.
De kop is er af. De expositie blijft tot en met 13 maart 2016. De aanverwante Bowie-activiteiten gaan los. Laat die winter maar komen.