Het was een legendarische avond. Buiten Westen in Paradiso op 28 januari 2006 was het sluitstuk van een succesvolle tour, die Opgezwolle, Kubus, DuvelDuvel, Typhoon en Jawat aan elkaar verbond. De avond was extra bijzonder omdat een week eerder Opgezwolle-album Eigen Wereld verscheen. Nieuwe hits als Gekke Gerrit, Hoedenplank en Balans worden in de absurd volle Paradiso al woordelijk meegerapt door de die hard fans. Het heeft even geduurd, maar begin maart verschijnt eindelijk de dvd van het concert. Maar het is nog maar de vraag hoeveel hoofdrolspelers er 5 maart op de première komen. “Ik had er liefst helemaal niet op gestaan”, zegt Kubus.

Ergens in de afgelopen twee jaar is iets misgegaan in de Buiten Westen familie. Duvel keerde een jaar geleden de scene al zijn rug toe, Delic vertrok eind vorig jaar op wereldreis en de familiebanden met Jawat werden verbroken. Het bijzondere evenwicht dat meer dan een jaar bestaan heeft, kantelde. Dat is niet per sé erg, maar het zorgt wel voor een vreemde sfeer rond de dvd-release. “Ik ben er absoluut niet blij mee”, zegt Jawat. “Buiten Westen was een feeling. Na die avond heeft dat gevoel nog een jaar standgehouden, maar nu is het weg.” “Mosterd na de maaltijd”, zegt Opgezwolle-rapper Sticks. “Voor de liefhebbers zal het wel een tof document zijn, maar het is niet mindblowing. We hebben twee jaar moeten zeiken voor ze eraan begonnen.”

Ze, dat is Habbekrats. Het reclamebedrijf stormde de Buiten Westen scene binnen met een spontane video voor DuvelDuvel’s Wie Is Ut en werd vervolgens door Top-Notch gevraagd de avond in Paradiso vast te leggen. Vooral Kubus en Jawat hebben geen goed woord over voor Habbekrats. “Ze doen ineens alsof ze Buiten Westen uitgevonden hebben”, zegt Kubus. “Het persbericht staat vol met ‘Victor en Jim dit’, ‘Victor en Jim dat’. Het is een grote commercial voor Habbekrats geworden.” “Ze hebben het een jaar links laten liggen om nu met de eer te gaan strijken”, vult Jawat aan. “Het was ons kindje, en nu gaan zij er met de voogdij vandoor.” “Ik heb er regelmatig woorden over gehad met Habbekrats”, zegt Top-Notch directeur Kees de Koning. “Ze hebben zich er nogal op verkeken. Maar uiteindelijk telt alleen het eindresultaat. Het is een mooie documentaire geworden.”

Jawat en Kubus zijn minder blij met de uitvoering. “De camera’s zijn veel te veel gericht op ons”, zegt Jawat. “De afspraak was dat er veel meer sfeerbeelden gemaakt zouden worden. Het was nooit zo legendarisch geworden als het publiek niet elke keer zo ongelofelijk los ging.” Typhoon kijkt iets neutraler tegen de film aan. “Persoonlijk ben ik blij dat de dvd er toch komt, maar de hype er omheen hoeft voor mij niet meer. Iedereen is inmiddels een paar fases verder. Maar het is beter dan dat we helemaal geen beeldmateriaal hadden.”

Treuriger dan het late uitbrengen van de dvd is misschien wel het langzaam uiteenvallen van de Buiten Westen familie. Sommige leden zien elkaar nog regelmatig, maar met anderen zijn de banden doorbroken. Dat gebeurde voornamelijk na zakelijke frustraties. Niet voor niets noemt Kubus het “de tijd dat alles nog onschuldig was”. De Zwolse scene professionaliseerde. Dat is onvermijdelijk en goed, maar het ging ook gepaard met een aantal fikse botsingen. Sticks en Typhoon zitten op dit moment samen in de studio, en ook Kubus komt nog regelmatig over de vloer, maar voor Jawat is dat anders. Duvel haalde een jaar geleden al naar hem uit, Kubus noemt hem ook nu nog “iemand die zijn afspraken niet nakomt”.

“Ik heb met tranen in mijn ogen naar de beelden gekeken”, bekent Jawat. “Als je naar de beelden kijkt, zie je ook een soort geluk over wat we allemaal bereikt hadden. Maar zodra geld een rol ging spelen is de echtheid verdwenen.” De bewuste Buiten Westen in Paradiso was volgens Jawat een keerpunt. “Opeens stonden we op een afterparty te spelen voor speciale gasten die we helemaal niet kenden, terwijl we het eigenlijk met zijn allen in een hotelkamer op een zuipen hadden moeten zetten. Kees de Koning had veel meer kunnen en misschien wel moeten doen om de familie bij elkaar te houden.”

“Natuurlijk wil je zo’n groep graag bij elkaar houden”, zegt Kees de Koning. “Maar sommige dingen zijn zoals ze zijn. Iedereen stapte er vol enthousiasme in, ook Habbekrats. Op een gegeven moment begon het zakelijker te worden en gingen er dingen mis. Achteraf had ik dat misschien minder op zijn beloop moeten laten, omdat ik het meest ervaring op zakelijk vlak heb. Ik heb dat soort processen ook wel eerder zien gebeuren. Aan de andere kant: als je een zakenman nodig hebt om je vriendschap te redden… Ik kan me best voorstellen dat het voor sommige mensen is als kijken naar een fotoboek van een huwelijk dat niet meer is.”

Habbekrats Reclame wilde niet reageren. De dvd van Buiten Westen verschijnt 7 maart op Top-Notch/PIAS.