Het negenkoppige ensemble Zeitkrater uit Berlijn baarde vorig jaar opzien met een uitvoering van Lou Reed's Metal Machine Music: een omstreden dubbel-elpee uit 1975, met ruim een uur gierende gitaarnoise, die destijds na enkele dagen uit de handel werd genomen. Wijdverspreid is het verhaal dat Lou Reed de elpee zou hebben gemaakt om van zijn toenmalige platenconctract af te komen; feitelijk heeft Reed die versie nooit bevestigd. Het ensemble Zeitkratzer, onder leiding van componist/pianist Rheinhold Friedl, zal de schandaleuze reputatie van de elpee een biet wezen: Friedl en saxofonist Ulrich Krieger hoorden er vooral mooie muziek in -'ruimtelijk, veelgelaagd en ritmisch'. Eerder al, hoorde het ensemble mooie muziek in de noise van bijvoorbeeld Merzbow, evenals in de digitaal- elektronische muziek van Carsten Nicolai/Noto. Naar eigen zegggen is de benadering van het Duits-Engels-Italiaanse gezelschap daarbij 'volstrekt conservatief': er wordt net zolang aan een transcriptie gewerkt totdat een uitvoering door het ensemble mogelijk is, en dat wil ook zeggen: geheel zonder de inzet van elektronica, ook als het gaat om stukken van elektronica-muzikanten als Terre Thaemlitz of Vladislav Delay. Naast deze 'popmuzikanten' vertolkt het ensemble ook klassiekers als Cage en Stockhausen, eigen werk en stukken van o.m. de improvisatoren Keith Rowe en Phil Nibblock. De repertoire-keuze en uitvoeringspraktijk leverde Zeitkratzer een zowel bejubelde als omstreden reputatie op. (JH)
De Avonden special: Zeitkratzer
Modern ensemble vertolkt popmuzikale uitersten
Een portret met sessie-opnamen van Zeitkratzer. Rheihold Friedl, artistiek Leider van het Berlijnse ensemble Zeitkratzer, was in 1975 elf jaar oud. Hij oefende thuis op viool en achter de piano op de muziek van Mozart, Chopin en List. Het laat zich raden dat Friedl geen weet had van Lou Reed's gruwelijke 'Metal Machine Music', die in datzelfde jaar verscheen. Ruim 25 jaar later ligt dat wat anders.