De School komt ten einde: de club waar heel Nederland naar keek De School komt ten einde: de club waar heel Nederland naar keek

Kwart over 8 dinsdagochtend 2 januari, 2024. Terwijl de mensen verderop voor het eerst dit jaar de trein naar kantoor pakken, strompelt een oververmoeide raver de deur uit bij De School. Hij blijft op de stoep voor de club hangen. Kijkt over zijn schouder. Zijn ogen zijn nat. Hij zucht en richt zich tot de beveiliger: ‘Pffff, dit was mijn laatste keer over deze drempel. Dankjewel voor alles de afgelopen jaren.’ En zo druppelt de een na de ander met een emotioneel slotwoord langs, de komende uren. 

Binnen is het feest genaamd De Nieuw namelijk nog in volle gang. De deur ging gistermiddag, 14.00 1 januari, open en om 4 uur ’s nachts op slot (wie toen nog niet binnen was, kwam er ook echt niet meer in), en toch hangen er nog een paar honderd vleermuizen in de aardedonkere techno-kelder bij de Berlijnse dj SPFDJ, en is ook het intiemere Muzieklokaal nog bomvol bij Spanjaard John Talabot. Geen wonder, want dit is het allerlaatste ‘reguliere’ feest van De School, de Amsterdamse club die in 2016 de deuren opende en sindsdien de toon zette in het Nederlandse nachtleven. De tickets voor De Nieuw waren binnen een uurtje allemaal weg, mensen zonder kaartje stonden gisteren úren in de rij in de hoop om alsnog binnen te komen. In de Amsterdam_Rave-reddit gaat zelfs een foto rond van een grote mensendrol op de stoep, die naar verluid door een wanhopige wachtrij-raver is achtergelaten omdat-ie ‘m niet langer meer binnen kon houden, en ook niet zomaar zijn plek in de rij wilde opgeven. Hahahaha.

Erdal Kiran, operationeel directeur sinds 2021, krijgt ook al een brok in de keel als hij over de naderende sluiting begint, deze ochtend in de gang van het oude LTS-gebouw. ‘Elke keer dat ik met de ogen knipper komt het einde van de club weer dichterbij, en elke keer schiet ik weer vol. Maar ik ben ook blij dat we de club nu het einde kunnen geven dat het verdient.’

Dat gevoel heerst zeker ook in het Muzieklokaal, waar het eerste mistige ochtendlicht inmiddels door de met zweet beslagen ramen binnenvalt en de Amsterdamse ras-dj Luigi Jansen (BSS) in de booth plaatsneemt om het feest af te sluiten. Of nou ja, afsluiten… eigenlijk wil iedereen die hier staat nooit meer een einde, dus geeft hij uiteindelijk een marathonset die dik vijf uur zal duren, en hij draait de ene na de andere onverwoestbare clubklassieker. Underworld, Laurie Anderson, Kelly Lee Owens, Olof Dreijer, Radiohead, Pariah, Rhyw, Jaydee, Orlando Voorn. Van nineties classics via Trouw-anthems naar recente De School-songs, stuk voor stuk bommetjes van nostalgie, tracks waar al duizend dansvloerherinneringen aan kleven. Pas om 14.10 klinkt de laatste plaat, Oceanic’s ‘Loving’-edit, verschenen in het jaar dat De School de deuren opende. Het is een legendarische ochtend, zo voelt het echt voor de mensen die er nog bij zijn, en een ochtend zoals je eigenlijk in geen enkele andere Nederlandse club kunt meemaken.

‘Het ging maar door’, zegt Luigi een paar uur later, terwijl hij nog nagloeit. ‘Echt waanzinnig, ik kon OVERAL heen. Dat had ik niet zien aankomen. Dit slot is zo bijzonder, dít is het moment waar je mensen gaat tegenkomen met wie je vriendschappen sluit voor de rest van je leven. Deze mensen maken de keuze: ik laat mijn doordeweekse leven achter me, en ik kies ervoor om me HELEMAAL te laten gaan. Dat ík de kans kreeg om daar de soundtrack bij te leveren? Ongelooflijk.’ 

De School is van grote invloed geweest op meerdere generaties aan Nederlandse (en internationale) dj’s, zeker ook op BSS. ‘Ja, ik heb mijn hele arsenaal aan muziek omgegooid omdat ik besefte dat dansen voor mij gaat om verbroedering en blijdschap, en niet om de allermoeilijkste muziek uit dat ene grotje in de platenzaak waar één mannetje achter de kassa staat. Dat is ook geweldig, hoor, ik heb er zelf ook jarenlang naar gezocht, maar ik heb tegenwoordig zelf liever dat mensen in de club kunnen beseffen hoe bloedmooi hun leven is, hoe erg ze iemand missen, hoeveel pijn ze hebben, hoe ze iets kunnen loslaten in de nacht. Dat heb ik meerdere keren in De School kunnen bewerkstelligen tijdens het dj’en.’

BSS maakte zelfs nieuwe muziek met in het achterhoofd De School en momenten zoals deze ochtend. Die Elias Mazian-remix bijvoorbeeld, die hij stipt 12 uur ’s middags draaide (hij vroeg operationeel directeur Erdal zelfs om hem vijf voor 12 eventjes in te seinen). ‘Als je muziek maakt voor zo’n specifiek moment, je draait het en het wérkt? Dat is het allervetste gevoel ooit.’

Al sinds de opening in 2016 let de gehele Europese dancecommunity op alles wat De School doet. Niet zo gek, want de club komt uit de koker van PostCS, het bedrijf dat eerder ook verantwoordelijk was voor Club 11 en TrouwAmsterdam. Boekt De School voor het eerst een aanstormende dj, dan is dat een ‘stamp of approval’ voor andere clubs en festivals. Mag een dj zelfs elke twee maanden terugkeren als regular, dan betekent dat niet alleen een schat aan ervaring op verschillende slots in de nacht en in verschillende clubruimtes, maar ook een zekerheid op andere gigs in binnen- en buitenland. 

Voor veel jonge dj’s is een gig in De School dan ook de ultieme droom, dat waar ze hun hele carrière naartoe proberen te werken. ‘Honderd procent!’, grinnikt de Groningse dj Fafi Abdel Nour. ‘Ik weet nog precies hoe dat bij mij ging. Ik had al wel wat sets in verschillende steden gedaan, maar de eerste boeking in De School was het grote opstapje. Ik kreeg die mail binnen en kon het niet eens geloven. Na een paar keer lezen kon ik het nog stééds niet geloven. Met de realisatie dat dit echt was, kwam ook meteen het gevoel: “Kan ik dit wel?” Het enige dat in mijn hoofd omging was: “Als ik dit verneuk, is mijn carrière voorbij.” Dat heb ik non-stop gedacht tot aan de dag van het optreden. De treinrit van Groningen naar Amsterdam duurde voor mijn gevoel tien uur. Ik zat in de Uber naar De School en kon wel door de grond zakken. Ik bleef maar rondjes draaien in mijn hoofd: “Als ik dit verneuk, is het voorbij.” Ik stapte de dj-booth in, zette mijn eerste plaat op en…. Alles viel van mijn schouders! Ik voelde me zo licht als een veertje. Daarna heb ik een hele leuke tijd gehad, ik ben regular geworden en het heeft zóveel voor me betekend.’ 

Om maar wat te noemen: de jaren daarna zou Fafi Abdel Nour op de mainstage van Dekmantel draaien, primetime in de gigantische Bravo-tent van Lowlands, en meermaals in de Berlijnse techno-tempel Berghain. ‘Dat een groot instituut als De School zijn podium gebruikt om dj’s van kleur een plek te geven, dat werkt gewoon. Voor de coronacrisis voelde De School erg incrowd, het was moeilijk om ertussen te komen. Sinds de heropening lijken ze wat opener geworden, ze zijn meer gaan focussen op lokale namen, kleinere namen. En dat is zó belangrijk voor de community.’

Sezin Ayrancı, programmeur sinds de heropening in september 2022, is zich zeer bewust van de invloed die zij en haar collega-programmeur Veronique de Leon hebben. ‘Er waren verschuivingen in de scene, ook internationaal. De dancewereld was te mannelijk, te wit. Iedereen had daar meningen over, allerlei partijen pretendeerden dat ze het beter wilden gaan doen, maar niet iedereen handelde daar vervolgens naar. Ik vind dat het je verantwoordelijkheid is als grote club om dat waar te maken. Het moet wel érgens beginnen. Soms boek je dan dus wat kleinere namen, heb je een avond met wat minder mensen, máár heb je wel iemand een platform gegeven die door die boeking weer andere boekingen krijgt en zich mega ontwikkelt.’

Want De School heeft een belangrijke voortrekkersrol, beseft Ayrancı. Ze experimenteerden dus ook met genres die misschien niet zo voor de hand liggen in een plek als De School. Ze organiseerden oldschool hardcore-feest De Core (geesteskind van Bram Smeets, De School-medewerker sinds het begin. Lees dit geweldige verslag door Lucky Fonz III) en een dub-weekend met o.a. roots reggae soundsystem King Shiloh. ‘Zo mooi om te zien hoe het hardcore-publiek mengde met het vaste publiek van De School.’ En De School zette stevig in op avontuurlijke dj’s die navigeren tussen struikeltechno, IDM, UK bass en andere complexere clubmuziek dan straightforward house en techno, op internationale dj’s als Aurora Halal en Batu naast Amsterdammers upsammy en Jasmín. ‘Daarom is De School waarschijnlijk de belangrijkste club voor mij’, zegt Jasmin Hoek. ‘Ik heb hier zoveel dj’s gezien die experimenteel en diep draaien, best wel trippy en polyritmisch, daardoor voel ik zelf ook meer de vrijheid om dat soort muziek te draaien. Dat komt alleen over als het geluid héél erg goed is, en dat is het geval in de kelder.’

De muziek die het allerbeste tot z’n recht komt in de kelder? Dat is techno, techno in al zijn soorten en maten. Hypnotiserende techno, slowmotion techno, bezwerende techno, keiharde ramtechno, techno op halsbrekend tempo, brainy techno, nineties techno, UK techno, ghetto techno. Guy Blanken, die onder de aliassen Makam en Talismann tientallen keren in de club draaide, voelde dat al in de eerste week dat De School openging in 2016. ‘Het mocht meteen een stap harder dan in de Trouw. Als je voor die tijd écht snel draaide, draaide je misschien op 136 BPM. Ik had het gevoel dat ik me nog heel erg moest inhouden, maar toen ik in De School eenmaal de smaak te pakken kreeg? Toen ik me echt durfde te laten gaan, en steeds puurder bij mezelf bleef? Wow. Ik kon die kant van mezelf steeds meer onderzoeken. Mijn sets werden intenser, grenzeloos. Via soundscapes in golven van 135 BPM naar 160 BPM en dan weer terug. In Nederland was daar, zeker voor corona, nog helemaal geen plek voor. Ik weet nog dat ik in 2016 of 2017 moest afsluiten na Karenn. De kelder was nog helemaal afgeladen, naakte mensen om de booth heen, in mijn blote bast stond ik te draaien, het was echt chaos. Na afloop dacht ik: “Wow, wat ziek, dat dit in Amsterdam gebeurt.” Het voelde heel erg nieuw en spannend.’

Want je moet wel beseffen: dit is ver voordat die ‘hele snelle, vaak lelijke ordinaire techno op de markt is gekomen’, zegt Blanken. Een nieuwe golf van techno die veel andere subgenres een beetje heeft verdrongen in het Europese clublandschap. Programmeur Ayrancı worstelde ook wel met die ontwikkeling. ‘Nadat mensen twee jaar hadden stilgezeten, merkten we dat sommige dj’s veel sneller begonnen. Dat de kelder open ging en de openingsdj al op 140 BPM begon te draaien. Dan heb je als programmeur eigenlijk een fout gemaakt, vond ik. Want je gaat dj’s geen instructies geven, je boekt een artiest met het vertrouwen dat zij de kelder snappen en het publiek lezen. En die nieuwe generatie dj’s dacht daar heel anders over. Ik was dat niet helemaal zo gewend, maar ik zag een grote groep publiek die daar wel lekker op ging, die wel genoot van zulke snelle muziek. Het kostte me eventjes de tijd om te beseffen: “Dat is ook niet erg. Het gaat niet om mij, om wat vroeger vet was of hoe ik denk dat techno eigenlijk op z’n best klinkt. Het gaat ook om de bezoekers. Je moet een stad ook bieden wat mensen willen horen.” En daarnaast was er altijd ruimte voor een lichting die wat diepere techno kan waarderen.’

Tijd voor wat cijfers. Officieel heeft de clubruimte beneden – de oude fietsenkelder – een capaciteit van 701, in het Muzieklokaal passen maximaal 400 mensen, en dan zijn er nog de gangen en de tuin, dus tijdens een normale avond passen er zo’n 1500 clubbers in De School. Qua capaciteit is De School dus redelijk vergelijkbaar met Amsterdamse clubs als RADION en Lofi, maar die twee hebben minder vooruitstrevende programmering en een veel minder sterke eigen identiteit, ze leunen veel zwaarder op losse organisatoren die hun eigen feestconcepten (en publiek meebrengen). Tegelijkertijd is De School ook zeker geen niche club zoals de veel kleinere clubs Garage Noord, RadioRadio en Doka, maar echt een tent van formaat die vol moet. Programmeur Sezin Ayrancı: ‘Dat is best een lastige balans: je wil mensen iets meegeven dat ze nog niet kennen, je wil wat educatie bieden… zonder te snobby te willen klinken, maar dat is onze verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd moet je wel een headliner boeken waar mensen op afkomen, anders verkoop je niet genoeg kaartjes. We hebben namelijk een vrij hoge break-even.’

Na de heropening medio 2022 ging dat een tijdlang goed: er was een buzz rondom De School, Sezin kon boeken wat ze wil en vaak rekenen op een uitverkocht huis. ‘Maar op een gegeven moment was die hype wel een beetje voorbij, vanaf februari 2023. Het waren best wel moeilijke tijden. Er moesten meer headliners bij. Vaak boekte ik op een avond een headliner, een local of regular, en een internationaal talent dat er qua status een beetje tussenin zit. Die laatste groep werd steeds moeilijker te boeken: ze kosten veel geld, je moet ook een hotel voor ze boeken, maar ze verkopen niet echt kaarten. Eigenlijk zag je overal in het club- en festivallandschap dat er geen plek meer was voor die groep artiesten. Bij ons werd dat ook steeds lastiger, de club ging er financieel onder lijden en als we zo waren doorgegaan, had dat mogelijk kunnen betekenen dat mensen hun baan waren verloren, omdat er gewoon geen geld meer overbleef. Heel cru, want dat zorgt ervoor dat line-ups overal steeds uniformer worden.’

Gelukkig had De School een troef: de weekenders, maandelijkse marathonfeesten die zaterdagnacht begonnen en non-stop doorjakkerden tot maandagochtend. ‘Eigenlijk een soort tweedaags mini-festival voor mij als programmeur’, zegt Ayrancı. ‘Je boekt dan drie headliners, een paar locals en verder kun je overal kleine pareltjes programmeren die nog niet iedereen kent. Zo’n timetable maken is echt hogere wiskunde: je zoekt naar de dj die de zonsopkomst-set in het Muzieklokaal goed kan invullen, dat is vaak ook echt een wat langere set. Je wil dat sommige mensen op een bepaald moment weer naar huis gaan, want dat is wel zo gezond. Je wil ’s middags weer een wat grotere naam, op een gegeven moment moet er wel weer een nieuw publiek bij komen. En welke muziek werkt goed bij zo’n gekke combinatie aan publiek? De één is al heel lang wakker, de ander komt net binnen. Je wil eigenlijk dat ze zich allemaal op hetzelfde moment op de dansvloer weten te vermaken.’ 

TrouwAmsterdam experimenteerde al voorzichtig met zulke feesten, maar De School is de eerste en eigenlijk enige club in Nederland waar mensen het concept vanaf het begin begrepen, waar weekenders tot de kern van de identiteit behoren. Guy Blanken (Talismann/Makam) moet lachen: ‘Ik weet nog, de eerste keer dat ik op een weekender in De School moest draaien, zondagmiddag om 12 uur. Ik had een paar uurtjes geslapen, had het zekere voor het onzekere genomen en veel ambient bij me, omdat ik de weekenders van de Trouw nog herinnerde. “Waarschijnlijk sta ik voor een lege zaal te draaien.” Nou, niet dus, ik kwam aan in een dampende technoclub die helemaal aan stond!’ 

De School is zeker niet de enige club in Amsterdam met een 24-uursvergunning, maar wel de club die er het meest intensief gebruik van maakt tijdens de weekenders. En op die marathonfeesten schittert de magie van het pand het hardst. Want dat moet je niet onderschatten in het succes van De School: niet alleen de dj’s en de muziek hebben daaraan bijgedragen, maar zeker ook dat doolhof van een gebouw. Al z’n gangetjes, hoekjes en kiertjes. De geheime leren seksbankjes onder de trappen in de kelder. De darkroom verstopt tussen de wc’s. De tuin, waar je in de zomer uren kan hangen. De surrealistische en vaak ontregelende kunstinstallaties in de aula en de twee lokalen rondom het Muzieklokaal, waar de tijd kan bevriezen wanneer je op een roze mdma-wolkje op een bankje neervlijt. De onleesbare alien-Teletekst-schermen. De geheime supersized wc die ook van pas komt als je iets anders wil doen dan even je blaas legen. Die maffe mini-clubruimte achterin (De Lasserij, fka S105) die slechts bij speciale gelegenheden open gaat. De eindeloze rij voor een kleffe tosti. 

‘Dat gebouw is zó sick’, zegt dj Jasmin Hoek (Jasmín) lachend. ‘Er zijn heel veel verschillende ruimtes en hoekjes, waardoor je er heel lang kan blijven zonder dat dat per se het doel is. Als je naar de Berghain gaat, kies je ervoor om er een marathon van te maken. In De School kun je ook bijna per ongeluk 16 uur blijven hangen.’ Fafi Abdel Nour: ‘Ja, daar leent het gebouw zich heel erg voor. Je kunt er verdwijnen, je kunt de intimiteit met iemand opzoeken, je kan sociaal doen, je kan uitdijen, inkrimpen, alles. Daardoor is het ook wat relaxter uitgaan dan wanneer je alles in een feest van zes uur moet doen, het geeft een hele andere clubervaring. Er zijn niet veel plekken die dat mogelijk maken, ik denk dat we dat aspect van De School erg gaan missen.’

Vooral op de zondagen van zulke weekenders kun je de meest wonderlijke ravers tegenkomen. Clubbers (m/v/x) die met slechts een leren slipje op de dj-booth klimmen in het Muzieklokaal, om urenlang de massa op te zwepen. Guys die piemeltjenaakt op de dansvloer staan. En in een enkel geval: een type dat vraagt of je effe in z’n bek wil pissen bij het urinoir. (Nee, dank je!) 

Het mooie van De School: dat voelt niet per se raar of eigenaardig, maar een bijna vanzelfsprekende viering van vrijheid. Het is een erfenis van de sexy Ontrouw-feesten die Trouw een tijdje op zondag organiseerde. Dat vertelt Nicole Grootveld, vaste De School-bezoeker, doorgewinterde clubber en ‘party whisperer’. ‘Ik kom uit het Roxy-tijdperk: everything goes. Heel lang vonden we daarna het uitgaansleven in Amsterdam te braaf. Tenzij je op fetisj-feesten als Wasteland terecht komt. En dat moet je ook weer niet willen! Trouw was op een gemiddelde avond ook best een brave club, dus na de Ontrouw-feesten zeiden mensen: konden we ons maar iedere week zo vrij voelen. We hebben toen een Facebook-groepje aangemaakt, die begon met 40 mensen. Elke keer als ik excentrieke types zag – en dan bedoel ik niet alleen qua uiterlijk maar ook qua gedrag, mensen die gaan staan gillen en de boel opzwepen! –, dan zei ik: ik heb een leuk groepje, wil je erbij? Dat is geëxplodeerd tot een groep van zo’n 800 leden. We liepen na de sluiting van Trouw een beetje met de ziel onder de arm door Amsterdam, dit was de manier om met elkaar in contact te blijven en af te spreken. Toen de jongens een jaar later De School openden, zeiden ze: “Wij hebben de plek, jij hebt de mensen, kunnen we dat niet leuk combineren?” Die groep werd echt een soort familie en De School werd een clubhuis, we mochten altijd op de betaalde gastenlijst, dan hoefden we niet uren in de rij staan wachten om binnen te komen. Maandagnacht hebben we met zijn allen nog hard staan schreeuwen: “Van wie is De School? De School is van ons!” Ze hebben ons dat gevoel kunnen geven: je bent welkom, je kunt komen en jezelf zijn.’

Uiteindelijk mondde dat ook uit in ‘stiekeme feestjes’, vertelt Nicole met een lach. Feestjes op de zondagavond die niet in de online agenda van De School, invite only waren en een wat sexyer karakter hadden. ‘Ik heb visitekaartjes gedrukt en schreef daar je naam op, het waren echt persoonlijke uitnodigingen. Alleen daarmee kwam je binnen. Ook niet via de reguliere ingang, je moest linksaf door de modder en via de achteringang naar binnen. Er kwamen altijd zo’n 300 man, en de feesten vonden plaats in de kelder. Niet in de grote zaal, maar daarachter, bij de bar. Daar hadden we een dj-booth neergezet. Van de grote zaal maakten we een labyrint met darkroompjes, waar mensen lekker konden spelen. Het waren absoluut geen fetisjfeesten, maar het mócht wel. En er was altijd een dresscode. Schoolgirls & schoolboys bijvoorbeeld. Of unwrapped, rond de kerstdagen. Iedereen moest zich als een cadeautje aankleden, en mensen gingen helemaal uit hun dak. Een jongen had alleen een doosje rondom zijn pik met een klepje dat open kon, een ander was helemaal ingepakt met inpakpapier en strik.’ Lachend vertelt ze over de keer dat Berlijnse techno-gigant Ben Klock eens voor de deur stond met zijn gevolg, en naar binnen wilde. ‘Nou ja, hij kwam gewoon in zijn normale kloffie, terwijl er een dresscode was. Hij kwam alleen binnen als hij zijn shirt tenminste uitdeed. Hahaha, hij was helemaal beledigd.’

En hoewel verreweg de meeste De School-bezoekers nog nooit op deze intieme feestjes zijn geweest, sijpelde de mentaliteit ervan wel degelijk door in de reguliere clubavonden. ‘Je kunt het je nu bijna niet voorstellen, maar De School was lange tijd de eerste en enige club waar je je shirt kon uittrekken. Als je in Shelter kwam, vroeg security: “Wil jij alsjeblieft je shirt weer aandoen?” En je moet beseffen dat naakt in de club rondlopen niet per se erotisch bedoeld is, hè? Het gaat soms echt om de vrijheid die je kunt voelen op de dansvloer. Te gek dat dat kan. De School is de meest inclusieve club die we ooit hebben gehad sinds de Roxy. Dat vind ik echt. De School is een plek voor íédereen, van huisvrouwen tot homo’s, van kunstenaars tot kakkers, van proleten tot intellectuelen.’

Intimi van De School weten echter: het is vrij ingewikkeld om van één De School te spreken, want er is een club van voor 2020 en een van erna. In juli van dat jaar, middenin de lockdown, werd de club het middenpunt van een verhitte discussie over racisme, diversiteit en inclusiviteit. In die tijd kwamen kritische clubgangers met een spervuur aan vragen: hoe kan het dat een club met zulke progressieve waarden, een club die zogenaamd voorvechter zou zijn van diversiteit, eigenlijk zo’n wit team op kantoor had zitten? En een groep aan bezoekers soms zo slecht behandelde, wat leidde tot akelige incidenten? En de kritiek vervolgens zo slecht wist te pareren? 

Eind die maand trok eigenaar Jochem Wertheimer de stekker uit de club. De officiële lezing: de financiële zorgen door de coronacrisis waren te groot om nog open te gaan. Maar natuurlijk speelde ook de stormachtige diversiteitsdiscussie een rol. Twee jaar later, in september 2022, ging de club opnieuw open. Het gebouw was hetzelfde, de artwork ook, en veel van de dj’s die voor de sluiting draaiden, keerden ook nu weer terug. Dus een gedeelte van het publiek heeft vast geen flauw benul dat De School anno 2022 toch echt een wezenlijk andere plek is dan in 2016.

Maar dat was wel zo: een groot gedeelte van het team dat de club tot een succes had gemaakt, was vertrokken. Sommigen vrijwillig, sommigen met slaande deuren. En de nieuwe ploeg mensen kreeg een zware taak mee: ze moesten niet alleen het succes van De School 1.0 proberen te evenaren, maar het op cruciale punten ook nog eens veel beter doen. En dat was knap ingewikkeld, want het team dat in 2022 begon was diverser en kleurrijker dan voorheen (en dat zag je ook echt in de programmering terug!), maar had ook een zware last te dragen, en niet iedereen had al evenveel professionele ervaring in het nachtleven. Het resulteerde soms in gespannen situaties, die leidden tot conflicten, stress en burnouts. 

Vrijwel elke geïnterviewde voelt zich ongemakkelijk bij het onderwerp, wil geen onvertogen woord zeggen over het team van De School 1.0, en tegelijkertijd De School 2.0 de shine geven die het verdient. ‘We moesten voortbouwen op de legacy van het vorige team’, aldus programmeur Sezin Ayrancı. ‘Het is niet dat we dachten: we gaan het helemaal anders doen. Tegelijkertijd voelde het soms oneerlijk dat we continu werden vergeleken.’ 

Werkte De School sindsdien met quota? Ayrancı: ‘Het klinkt misschien onrealistisch maar nee, we hebben nooit met bepaalde quota’s moeten werken, echt niet. We spraken elkaar vooral intern aan wanneer nodig. Ook door collega’s op andere posities. Ik denk dat door het in huis halen van een diverser team het ook vanzelfsprekender wordt om tot diversere lineups te komen. Dan heb je geen quota meer nodig. En in die zin is het team nu beter ingericht.’

Het programmateam voerde wel één bewuste koerswijziging door bij de heropening. ‘Ik had wel wat wilde dromen, en ik zag dat dj’s in Amsterdam vaak aan slechts één club verbonden waren als resident. Dan wordt het heel lastig om in een andere club te draaien, vooral in een kleine stad als Amsterdam. Dat wilde ik doorbreken. We zijn dus afgestapt van het idee van residents, en zijn gaan werken met een veel grotere groep aan regulars. Het heeft even geduurd voordat dat op zijn pootjes is geland, uiteindelijk zijn we tot een lijst van 35 regulars gekomen. We ambieerden dat zij ongeveer elke acht weken wel zouden draaien, ze kunnen meepraten met het programma en mochten af en toe een eigen line-up cureren. We vroegen artiesten als upsammy: wat zijn jouw wildste dromen? Met wie zou je samen willen draaien? Zij kwam met een lijst van tientallen namen, daar maakten we samen één geheel.’ 

Ook nieuw bij De School 2.0: awareness-teams met herkenbare shirtjes, die klaarstaan voor clubbers die iets vervelends meemaken. ‘Heel goed’, vindt Fafi Abdel Nour. ‘Het bewaakt de sfeer van zo’n avond, en die mensen lopen niet alleen rond om mensen te helpen, ze schrijven achteraf ook rapporten die achteraf binnen het team worden besproken.’ 

Als je feesten organiseert voor kwetsbare groepen, voor mensen van kleur en de queer-community, is het superbelangrijk om daar ook een passend deurbeleid bij te hanteren, zegt hij. En dat soort beleid nam Abdel Nour ook weer mee naar de queer-feesten BUTTS die hij in de Groningse club OOST organiseert. ‘Het is heel belangrijk om floorangels te hebben die je kan aanspreken, het is heel belangrijk om een secuur deurbeleid te hebben en te zorgen dat vervelende mensen aan de deur worden geweigerd.’

De grote vraag is nu: hoe moet je een club die op zoveel fronten toonaangevend is geweest, maar ook zo’n complexe geschiedenis heeft, in hemelsnaam afsluiten? Wie draaien er op dat allerlaatste feest, dat vrijdag 12 januari begint en pas maandagochtend zo’n 60 uur later weer stopt? De line-up blijft geheim, maar verwacht oudgedienden en jonkies, regulars die de afgelopen maanden niet weg te slaan waren maar ook dj’s die vooral tot 2020 te zien waren, en met gemengde gevoelens terugkijken op de roerige geschiedenis van De School. ‘Het was de allermoeilijkste puzzel om te leggen’, zegt Ayrancı met een glimlach. ‘Al in mijn eerste week als programmeur kwamen collega’s al grappend bij me: “En… wie gaat over 16 maanden de allerlaatste plaat draaien?” We hebben daar echt wel een halfjaar over zitten denken. We hebben zoveel bagage, ik heb een heel archief in mijn achterhoofd van dj’s die een bepaalde connectie hebben met het publiek, die de verschillende clubruimtes snappen. En uiteindelijk moet je de knoop doorhakken. Daar voelde ik me heel klein bij. Ik dacht: wie de fuck denk ik wel niet dat ik ben, dat ik moet gaan bepalen wie er straks afsluit? Ik ben slechts een klein onderdeel van de geschiedenis. Het was geen makkelijke keuze, maar ik sta er honderd procent achter.’ Lachend: ‘En het wordt heel mooi.’

De presale voor slotfeest Het Einde is uitverkocht, maar de club verkoopt nog tickets aan de deur. (Een waarschuwing: waarschijnlijk moet je er wel uren voor in de rij staan om binnen te komen.) 3voor12 Radio op 3FM staat aanstaande vrijdag- op zaterdagnacht in het teken van De School met een radiospecial tussen 00.00 en 01.00. Ook leuk: online radiostation Echobox zendt zaterdag en zondag van 12.00 tot 00.00 uit vanuit De School.