De dag begint voor ons met Virus, het geesteskindje van Carl-Michael Eide, die de blackmetalfan met historisch besef kan kennen van een der eerste experimentele blackmetalacts, Ved Buens Ende. De typerende gitaarmelodieën van die band komen we ook in deze nieuwe incarnatie tegen, maar thematisch wordt uit een ander, soms humoristisch sci-fi-vaatje getapt. De vergelijking met illustere 'Roadburnalumnus' Voivod ligt dan natuurlijk voor de hand, en inderdaad combineert ook deze band een eerder komische podiumpresentatie met technisch ingenieus, maar voor Roadburnbegrippen bepaald 'fris' aandoend liedmateriaal. Het vervreemdende effect van de praatjes tussendoor, dat deels zijn grond vindt in de ietwat gebrekkige kennis van het Engels van de frontman, maakt het plaatje compleet. De composities van Virus zijn helaas niet zo bekend bij het publiek, waardoor groot enthousiasme uitblijft, maar vlak voor het podium zijn wel degelijk enkele lieden te vinden die ondanks het vroege uur al helemaal uit hun pan gaan.
#RB15: Runen heersen op tweede dag Roadburn
'Houses Of The Holistic' geeft inkijkje in Noorse mythologie
Na een zeer bevredigende eerste Roadburndag, mogen we ons alweer opmaken voor de vrijdag, een dag die al jaren wordt ingevuld door artiesten die een naam hebben opgebouwd in de scene. Dit keer rustte op Ivar Bjørnson en Einar Selvik van respectievelijk Enslaved en Wardruna de schone taak om een programma samen te stellen. De twee Noren maken vrij uiteenlopende muziek, maar vinden elkaar in een gezamenlijke interesse voor de cultuur der voorouders, die ze voor deze gelegenheid hebben samengebracht onder de noemer 'Houses Of The Holistic'. Het is altijd interessant om te zien welke keuzes de curatoren maken, en ook vandaag krijgen we enkele plezierige verrassingen voorgeschoteld.
De nare klanken van Svartidauði laten we dan maar even voor wat ze zijn, om door te lopen naar de Stage01 voor de stuwende folkrock van Pekko Käppi en zijn K:H:H:L. De Finnen zijn uitgenodigd door Einar Selvik, een groot liefhebber van traditionele instrumenten, en je kunt je voorstellen dat de psychedelisch aandoende folksongs die worden uitgevoerd met behulp van de Jouhikko en andere oneigentijdse twee- en driesnarige instrumenten hem geknipt leken voor Roadburn. Zoals gebruikelijk in dit genre, lijken de teksten van de liederen van groot belang voor de totaalervaring, maar helaas is onze kennis van het Fins niet toereikend om dat element helemaal mee te krijgen. De droogkomische aankondigingen van Pekko vergoeden in dit opzicht echter veel (“This is a song about a witch that gets burned in a bonfire – a happy song”, “This song is called 'Son of a Priest', and it's about some kind of voodoo ritual”) en ondanks de sinistere thematiek van veel van zijn nummers zijn de begeleidende klanken inderdaad veelal opbeurend en levensbevestigend. Hetzelfde kan niet gezegd worden van de kosmisch-nihilistische black metal van Der Weg Einer Freiheit dat we daaropvolgend in Dudok aan het werk zien. Enkele incidentele gevoelige gitaarpassages daargelaten, wordt dit optreden gedomineerd door ziedende blastbeats, snijdend snaarwerk en krijsende zang, waar het tere hart echter altijd doorheen schijnt. Een donker-romantisch intermezzo, dat misschien nog beter tot zijn recht was gekomen na zonsondergang.
Op zoek naar iets lichters komen we vervolgens uit bij het legendarische Focus, dat door progliefhebber Bjørnson aan het programma is toegevoegd. De Nederlandse rockformatie vierde aanzienlijke successen in de jaren zeventig, maar lijkt in onze contreien een beetje vergeten; in de Scandinavische progmetalscene schijnt de band echter een zekere cultstatus te genieten, want ook Opeth-frontman Mikael Åkerfeldt laat nooit na zijn achting voor Thijs van Leer en consorten uit te spreken, wanneer hij in de Lage Landen op bezoek is. Helaas is het erg druk in de Kleine Zaal, dus staken we na enige tijd onze pogingen ons naar binnen te wurmen om buiten van het zonnetje te genieten. Gelukkig komen we nog tijdig binnen om op het snikhete balkon de met luid gejuich begroette hit 'Hocus Pocus' mee te krijgen, die voor de gelegenheid eindeloos wordt uitgesponnen. Ondanks de behoorlijke gemiddelde leeftijd (alleen de 'nieuwe' gitarist is jong te noemen) bruist dit gezelschap anno 2015 nog van de energie, zoveel wordt tijdens dit staartje wel duidelijk. Focus blijft een meesterlijke band, die de competitie met de hedendaagse prog moeiteloos aankan.
Ondertussen is het al bijna negen uur, wat betekent dat we zijn aangekomen bij het centrale programma van deze dag, te beginnen met Einar Selviks Wardruna. We hebben dit bijzondere project, dat poogt iets van de levenssfeer en wijsheid van de Ouden te vertalen naar de huidige tijd middels traditionele (snaar- en percussie)instrumenten en gezang, al meerdere malen mogen zien, maar voor veel Roadburngangers is het duidelijk de eerste keer dat ze deze muziek in een livesetting meemaken. De sfeer in de overvolle Grote Zaal is bijna sacraal te noemen, waartoe de prachtige projecties (die ook de navolgende concerten van Enslaved en Skuggsjá ondersteunen) niet weinig zullen hebben bijgedragen. Hoewel Einar de mannelijke vocale taken zeer verdienstelijk vervult, vinden we het zelf een beetje jammer dat Gaahl er deze keer niet bij is, maar dat laat onverlet dat Wardruna live een grootse ervaring blijft. Als we mogen afgaan op het gejoel aan het einde van het optreden en de gesprekken die we daarna opvangen, kunnen we gerust concluderen dat dit concert voor veel mensen het hoogtepunt van de dag was.
Vervolgens staat Enslaved voor de opdracht dit momentum vast te houden. De Noorse progblackmetalveteranen sluiten met hun show aan bij het concept van Wardruna, door hun optreden te ordenen aan de hand van de runen van het futhark-alfabet (aan het begin van elk nummer achter de band geprojecteerd) die ook aan de basis liggen van de composities van Selvik. Die runen koppelt men aan godengestalten en metafysische ideeën uit de oud-Germaanse wereld, die alle op een of andere manier wel terugkomen in het liedmateriaal dat men de afgelopen tientallen jaren bij elkaar heeft geschreven. Bij elke rune wordt dus een toepasselijk nummer gespeeld. Deze opzet geeft de band de gelegenheid een dwarsdoorsnede van haar discografie ten gehore te brengen, en hoewel het oude werk beduidend rauwer en duisterder is dan de latere, meer progressieve composities, valt vooral op hoe herkenbaar het geluid van de Noren ondanks alle transities is gebleven. Een mooie set met een origineel uitgangspunt.
De afsluitende act Skuggsjá (oud-Noors voor spiegel) is een gelegenheidsproject van leden van Wardruna en Enslaved, dat haar basis vindt in een opdracht van de Noorse overheid om het tweehonderdjarig bestaan van de grondwet met gepaste luister te vieren (waaruit we in elk geval mogen concluderen dat de Noorse autoriteiten een veel betere smaak hebben dan de Nederlandse – zou men hier te lande een soortgelijke opdracht geven, dan zou hij waarschijnlijk naar iemand als DJ Tiësto gaan). Natuurlijk stond deze unieke slotperformance op ons zeker-niet-te-missen-lijstje, maar toch waren we van tevoren ook een tikje huiverig, zowel door de officiële aanleiding voor deze combinatie-act als door het misschien wat geforceerde van een dergelijke samenwerking. Buiten kijf staat dat beide groepen hun eigen idioom meenemen, zoals al direct bij het begin blijkt wanneer de duidelijk door Selvik gecomponeerde, pastoraal aandoende opening gevolgd wordt door een metalig stuk dat zeker van de hand van Bjørnson komt. Nochtans haken beide elementen veel beter in elkaar dan men wellicht op papier zou vermoeden en vliegt het uur dat de compositie in beslag neemt voor ons om. Misschien ook door het verrassingseffect voor ons de onbetwiste apotheose van deze Scandinavische avond, die zeker een plaatsje in de Roadburnannalen verdient.