De gemeente Nijmegen werkt hard aan een nieuwe Cultuurvisie, die de cultuursector van de Keizerstad de komende jaren over de woeste baren en steile kliffen van bezuinigingen, de BTW-verhoging, diversiteitsverschraling en een algemeen cultuurpessimisme moet loodsen. Wethouder van Cultuur Henk Beerten (D66) heeft daarom onder de noemer CV024 een debat in Lux georganiseerd waarbij iedereen kan meepraten over de toekomst van de Nijmeegse cultuursector. Geen rechtlijnige discussie, maar een open debat vol interactie en social media. Althans, dat is de bedoeling.

Nippend aan een wijntje en onder begeleiding van een fijn stukje free jazz druppelt toute cultureel Nijmegen binnen. Je ziet Henk en Ingrid denkbeeldig het hoofd schudden. Na een kort openingswoord van wethouder Beerten is het de beurt aan een duo presentatoren  - wiens gebrek aan achtergrondinformatie over de onderwerpen en de sprekers een aantal malen tot uiterst pijnlijke situaties leidt - om de avond in goede banen te leiden.

Dat gaat direct fout als de aanwezigen onder het motto crowd sourcing en onder leiding van docent creatieve economie Roy van Dalm een interactief onderzoek ondergaan. Door middel van de typologie van psycholoog Jung dient er door de zaal een Nijmeegs cultureel merkteken bepaald te worden. Ofwel, hoe karakteriseert de zaal Nijmegen als cultuurstad? De chaos die volgt met een stemprocedure met verschillende kleuren papiertjes en stemkastjes kent zijn weerga niet en roept de nodige irritatie op in de zaal. Het CDA-congres is er niks bij. De resultaten worden aan het eind van de avond gepresenteerd.

Vervolgens is er ruimte voor discussie. Het panel bestaat uit wethouder Beerten, bijzonder hoogleraar kunst en cultuur Anne Tilroe en Pieter-Mathijs Gijsberts, directeur van het Algemeen Openluchtmuseum in Arnhem. Beerten trapt af met de opmerking dat hoewel er ruim een miljoen extra begroot is voor cultuur, de koek in de komende jaren steeds kleiner wordt en de sector dus in rap tempo zoveel mogelijk op eigen benen moet komen te staan.

Tilroe stelt in een uitwaaierend betoog dat cultuur toch vooral gedragen moet worden door de inwoners van de stad: “Zonder die structurele bijdrage vanuit de cultuurconsument ontbreekt het draagvlak. De sector heeft te lang de hand opgehouden en moet nodig haar maatschappelijke relevantie weten te definiëren.” Tegelijkertijd pleit ze voor de waarde van kleine initiatieven, die voor iedereen toegankelijk moeten blijven. Gijsberts vult aan: “Cultuurmakers zullen innovatief moeten zijn en laten zien welke toegevoegde waarde ze hebben. De overheid zou het speelveld moeten faciliteren waarbinnen cultuur gezond kan concurreren. Zo blijven de houdbare initiatieven uiteindelijk boven water.” Tussendoor is er ruimte voor korte bijdragen vanuit de zaal.

Voorzitter van theaterproducent de Grote Broer Wouter van Balveren vraagt zich af waarom hij belasting moet betalen in de vorm van het aanvragen van steeds weer dezelfde vergunningen, waarmee hij aangeeft dat de overheid cultureel ondernemerschap te weinig stimuleert. Hij oogst applaus. Waarom de cultuursector volgens hem niet hoeft bij te dragen aan de belastingpot is niet duidelijk.

Moet cultuur divers zijn of meer gecoördineerd worden? Nijmegen staat immers bekend om haar vele kleinschalige initiatieven. Steven Troost van culturele webagenda Ugenda pleit voor één cultuurplatvorm met gecentraliseerde informatie, zodat de Nijmeegse cultuursnacker in een oogopslag weet waar hij aan toe is. Gijsberts: “Een dergelijk initiatief denkt teveel voor de consument. Daarnaast ontbreekt het diezelfde consument vaak aan eigen initiatief: er is keuze te over, toch is de consument weinig tot actie bereid.”

Lux-directeur Oet Westerhof komt tot een radicalere conclusie: “De marktmetafoor van cultuur is niet langer houdbaar. De cultuurafnemer beschouwen als consument is niet steekhoudend. De bezoeker is geen consument, maar dient een betrokken participant te zijn binnen het cultuurvertoog, ook financieel. Vrijwilligers zijn essentieel binnen de cultuurschakels.” Alleen door het marktmechanisme los te laten kunnen definities als rendement en relevantie binnen het cultuurveld een passende vorm krijgen.

Tilroe sluit zich hierbij aan: “Cultuur draagt bij aan de mondigheid en betrokkenheid van burgers, die mogen we niet verliezen. De burger dient opnieuw actief bij kunst betrokken te worden” Met een schot voor open doel sluit Gijsberts de discussie: “De toekomst ziet er weinig rooskleurig uit. Redding zal toch echt in eerste instantie uit deze zaal moeten komen.”

Dat er uit creatieve chaos wel degelijk iets gestructureerds kan ontstaan, bewijst onderzoeker Roy van Dalm. Hij heeft uit het kleurendebacle van eerder op de avond een heldere en meetbare conclusie weten te trekken en presenteert zijn bevindingen. Nijmegen is volgens de resultaten van het onderzoek als cultuurstad levendig, creatief, extravert, open-minded, chaotisch en weinig gestructureerd. Daarmee is Nijmegen – in tegenstelling tot het veel bestuurlijkere Arnhem – een prettige creatieve proeftuin voor cultuur. Nijmegen komt wat betreft cultureel profiel – volgens de perceptie van de aanwezigen – dus in grote mate overeen met dat van Berlijn: creatieve chaos, een open karakter en veel initiatief. Een manco blijft echter het gebrek aan sturing en het feit dat teveel initiatieven vroegtijdig stranden.

Wethouder Beerten besluit de avond. Hij pleit voor de verbinding van het kleine initiatief met de grote podia. Een idee voor micro-creditering van kleinschalige cultuurinitatieven juicht hij toe, maar de culturele hoofdstructuur van de stad dient stevig in zijn schoenen te staan om in de toekomst tot een meer slagvaardig cultuurbeleid te komen. Nijmegen kan als creatief broeinest een stad als Berlijn achterna, mits de creatieve chaos in goede banen geleid wordt door het bestuur.

De grote hoeveelheid sprekers, filmpjes en uitglijders maken de avond weinig gestructureerd. De conclusies na deze rommeligheid zijn diffuus en pessimistisch. Het aantal opmerkingen vliegt in een kort debat over tafel en zijn even divers als het aantal sprekers: eigen initiatief of sturing, top-down of bottom-up, kleinschalig of onder de grote paraplu: lijn noch besluit valt te ontdekken. Opvallend is dat er vanuit de grote podia – toch een speerpunt in het Nijmeegse cultuurbeleid – niemand aan het woord komt vanavond.

Het debat is een sympathiek initiatief van wethouder Beerten, met een wat twijfelachtige uitkomst. De nieuwe Nijmeegse cultuurnota dient rond Kerst klaar te zijn.

Ook een mening over cultuur? Neem hier deel aan de virtuele cultuurbegroting en bepaal naar welke culturele instelling jouw geld zou gaan.