Yuri Landman bouwt geen gitaren, maar snaarinstrumenten. Onder andere voor Sonic Youth, Jay Malhotra (Kate Nash), Mauro Pawlovski (dEUS) en Daniel Rose (C-mon & Kypski), maar ook voor onze eigen The Moi Non Plus, Hospital Bombers, Signe Tollefsen en Lucky Fonz. Ondanks zijn voorkeur voor experimentele muziek (hij speelde zelf in Zoppo), heeft hij al de aandacht van diverse mainstream media op zich weten te vestigen. Zo schreef CNN dit artikel en was Landman eind vorig jaar te gast bij De Wereld Draait Door. Bij de komende editie van Sonic Connections, 21-23 april in Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond, krijgt het publiek de gelegenheid om zelf tijdens een workshop een Landman snaarinstrument te bouwen. De hoogste tijd om eens nader kennis te maken met deze snarenscout uit Veenendaal.
3VOOR12/Amsterdam spreekt met Landman in de foyer van het Muziekgebouw aan het IJ. “Ik ben al zo’n jaar of tien bezig en heb verschillende fases doorlopen” analyseert Landman bij aanvang van het interview. Hij geeft aan momenteel in zijn derde fase te zitten. “In die eerste periode hield ik me als gitarist al met experimentele speeltechnieken bezig op eigen geprepareerde gitaren”. Landman raakte toen gefascineerd door de harp-achtige klanken van het niet gebruikte gedeelte van de snaren op een gitaar. Dat gebied tussen de stemmechanieken en het kammetje bovenaan de hals waar de snaren in liggen is voor veel gitaristen vaak de plek om een peuk tussen te steken, voor Landman bleek het de poort naar een nieuwe klankwereld. Daarnaast luisterde Landman naar bands als Sonic Youth die gebruik maakten van een vergelijkbaar geluid door een schroevendraaier tussen de snaren te steken. De schroevendraaier neemt dan op een bepaalde manier die functie van dat kammetje over.
“Ik probeer dus ook geen vervanging van de gitaar te maken, maar een uitbreiding erop. Hierdoor wordt een extra klankdimensie toegevoegd die nog heel nieuw is.” Vervolgens doceert Landman een korte historie van snaarinstrumenten. “Er zijn eigenlijk drie families van snaarinstrumenten die hun oorsprong vinden in de harp, de zither en de luit. Een harp is een raam met snaren, een zither is een plank of tafel met snaren en een luit is een stok en een body met snaren.” De meeste snaarinstrumenten die we kennen zoals de gitaar, banjo, ukelele, zijn dus volgens deze theorie te herleiden tot een luit. “Mijn instrumenten zijn vaak eerder te classificeren als zithers”, weet Landman. “De gitaar is daarnaast, net als bijvoorbeeld een piano, een heel all round instrument. Je kunt er van alles op spelen, van akkoorden en solo’s tot ritmes. Met mijn instrumenten kun je niet zozeer heel veel mee, maar ze zijn juist geschikt om hele specifieke dingen mee te spelen.”
In zijn tijd als meubelbouwer leerde Landman omgaan met het bewerken van hout en realiseerde hij zich dat hij daar best handig in was. “Ik ging toen hier en daar wat snaren spannen en ik merkte dat ik daar steeds beter in werd.” Na die eerste fase van vijf jaar experimenteren, heeft Landman diverse prototypes ontwikkeld en gaat hij gericht bands benaderen (waaronder dus Sonic Youth) of zij de instrumenten van hem eens willen proberen. Na enkele instrumenten gratis te hebben weggegeven, begint hij beetje bij beetje ook geld te verdienen aan zijn creaties. Ook verdiept Landman zich serieuzer in de historie van (snaar-)instrumenten en verschillende natuur- en wiskundige theorieën over de muziek. “Ik had vroeger een popencyclopedie en daarin las over de gitaarsymfonieën van Glenn Branca en dat hij ook zelf snaarinstrumenten bouwde waar je op kon trommelen. Later toen ik Sonic Youth ontdekte, wist ik al dat een aantal bandleden in dat orkest van Branca hadden gespeeld en daarnaast had ik al meer geleerd over die schroevendraaier techniek. Sindsdien ben ik altijd gefascineerd geweest in dergelijk instrumenten en de bijbehorende experimentele muziek. Toes Cees van Zoppo in ’97 terugkwam uit New York ,vertelde hij over een straatmuzikant met een dubbelarmige gitaar waarop hij aan het drummen was en hij had ook drumstokken tussen de snaren zitten. Dat instrument was vergelijkbaar met wat Branca maakte en toen dacht ik: “Dat ga ik ook doen!" Later kom je er dan achter dat mensen als Harry Parch in de jaren vijftig of Neil Feather dat ook al deden. Dergelijke bouwers kun je echter op een hand blijven tellen. Oddmusic.com biedt bijvoorbeeld een leuk historisch overzicht van allerlei instrumenten uit de afgelopen honderd jaar.”
Op een gegeven moment was Landman ook wel weer klaar met het bouwen voor artiesten. Ook financieel gezien bleek deze koers niet zo heel lang meer te bevaren. Zijn derde fase breekt aan. “Ik ging toen lezingen geven op universiteiten en op festivals om wat geld te verdienen. Al snel kwam de vraag of ik ook niet een praktische workshop eraan kon koppelen. Na wat nadenken, een plankje hier, een plankje daar en een plankje er bovenop, heb je uiteindelijk dat instrument van Liars in zijn meest basale vorm. Het lukte me om dat instrument thuis in twee uur te bouwen, dus dan moest dat met zestien man wel in vier uur lukken.” Inmiddels zwerven er er over de hele wereld ongeveer tweehonderd van die zelfbouw instrumenten.
Wanneer ik Landman vraag of hij het idee heeft dat zelfbouw momenteel misschien ook wel sterk in onze Do it Yourself cultuur ingebed is - denk bijvoorbeeld aan de effectpedalen van Build Your Own Clone - moet hij even goed nadenken. “Ik denk het wel, maar dat is natuurlijk lastig meetbaar.” Wat volgt is wederom een korte geschiedenisles, ditmaal over technologiegebruik in de muziek. “Als je naar de geschiedenis van de muziek kijkt, zie je dat muzikanten rond de jaren vijftig, zestig versterkt gingen spelen en de versterkers als snel overstuurt gingen klinken, omdat ze onvoldoende vermogen hadden. Die verrijkte tonen van distortion vonden we eigenlijk ook wel mooi en dat resulteerde in de opkomst van de effectpedalencultuur in de jaren zeventig. Vervolgens verschijnen er ook synthesizers zoals de Moog. In de jaren tachtig zie je daarna allerlei nieuwe opnametechnieken ontstaan. De drumcomputer speelt hierin een prominente rol en allerlei new wave-bands gaan met effecten zoals echo, delay en chorus werken. Wanneer eind jaren tachtig dan de computer zijn intrede doet, ontstaan er stromingen zoals acid house, house, trance, mellow etc. De reactie van de rockmuziek is dan om die elektronische geluiden te incorporeren in hun eigen muziek. Denk bijvoorbeeld aan The Notwist en Enon. In 2000 zie je dan ineens een breekpunt door de opkomst van bands als The Strokes en The White Stripes. Een verlangen naar de garagerock uit de tijd van The Kinks enzo.
Wat je tegenwoordig eigenlijk ziet, is een soort van herhaling van garagerock en new wave. Er wordt weinig nieuws gedaan, want er is geen echte nieuwe computer of synthesizer gekomen. Ik kan me dan goed voorstellen dat er in de experimentele voorhoede mensen zijn die op zoek gaan naar ongebruikelijke gitaren of boetiekpedalen. Kijk, je kunt muziek wel het vanuit een meer muzikaal perspectief bekijken, dat er bijvoorbeeld steeds mooiere muziek gemaakt moet worden. Je kunt het ook anders bekijken, dat er vooral andere muziek gemaakt moet worden en daar ben ik vooral mee bezig. Ik hoef namelijk niet nog een Artic Monkeys te horen. Dat is wel leuk, maar dat noem ik altijd seizoensmuziek. Prima voor in je auto als je naar Frankrijk rijdt, maar na drie maanden heb ik het dan wel gehad.”
Er wordt nog lang doorgepraat en belanden uiteindelijk in een café op de Nieuwmarkt. Nieuwsgierig geworden naar wat Landman nog meer te vertellen heeft of wil je zelf zo'n snaarinstrument bouwen? Meld je dan aan voor de workshop om een snaarinstrument te bouwen tijdens Sonic Connections, 21-23 april in de Brakke Grond.
Lees hier het interview dat 3VOOR12/Amsterdam vier jaar geleden had met Landman.